Byron Janis
 Byron Janis, 1962 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
| |
| Strona internetowa | |
Byron Janis, właśc. Yanks[1][2][3], Yankelevitch[1][3] (ur. 24 marca 1928 w McKeesport w stanie Pensylwania[1][2][3][4], zm. 14 marca 2024 w Nowym Jorku[5]) – amerykański pianista.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Początkowo uczył się gry na fortepianie w rodzinnym McKeesport[1]. W wieku 7 lat wyjechał do Nowego Jorku, gdzie został uczniem Adele Marcus[1]. Uczył się też u Josefa i Rosiny Lhévinne[2][3]. Zadebiutował publicznie w 1943 roku, wykonując wraz z NBC Symphony Orchestra II koncert fortepianowy Siergieja Rachmaninowa[1][3]. Utwór ten wykonał ponownie w 1944 roku z Pittsburgh Symphony Orchestra pod batutą zaledwie 13-letniego Lorina Maazela[1]. Następnie przez kilka lat doskonalił swoją grę pod okiem Vladimira Horowitza, który ułatwił mu rozpoczęcie światowej kariery[1][2][3]. W 1948 roku odbył tournée po Ameryce Południowej[1] i wystąpił w nowojorskiej Carnegie Hall[1][3]. W latach 50. i 60. XX wieku święcił światowe sukcesy, jego wirtuozerię doceniali zarówno krytycy, jak i publiczność[2]. W 1952 roku odbył podróż koncertową po Europie[1], w 1960 i 1962 roku występował w ZSRR[1][4]. W 1967 roku debiutował jako dyrygent, prowadząc w Paryżu III Koncert fortepianowy Siergieja Prokofjewa, wykonując jednocześnie partię solową na fortepianie[2]. Dokonał licznych nagrań płytowych, w latach 50. związany był kontraktem z wytwórnią RCA Records, następnie w latach 60. z Mercury Records[2]. Z czasem z powodu problemów zdrowotnych zaprzestał publicznych występów[1][3]. W 1985 roku podczas koncertu w Białym Domu w Waszyngtonie ujawnił, że cierpi na zapalenie stawów[1]. Był honorowym ambasadorem National Arthritis Foundation[1][4], występował na wielu koncertach charytatywnych[1]. Kawaler francuskiego Orderu Sztuki i Literatury (1965)[4].
Wykonywał głównie muzykę okresu romantyzmu, m.in. Fryderyka Chopina i Ferenca Liszta[2]. W 1967 roku odnalazł w Paryżu rękopisy walców Chopina Ges-dur op. 70 i Es-dur op. 18, ich dwa inne autografy odkrył w 1973 roku w bibliotece Yale University[1][2]. W 1975 roku zrealizował film Frédéric Chopin: A Voyage with Byron Janis, wyprodukowany przez Public Broadcasting Service[1].
Od 1953 roku był żonaty z June Dickinson Wright, z którą rozwiódł się w 1965 roku[1]. W 1966 roku poślubił Marię Veronicę Cooper, córkę Gary’ego Coopera[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1715–1716. ISBN 978-0-02-865528-4.
- ↑ a b c d e f g h i Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 423. ISBN 83-224-0453-0.
- ↑ a b c d e f g h The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 416. ISBN 0-674-37299-9.
- ↑ a b c d International Who’s who in Music and Musicians’ Directory (in the Classical and Light Classical Fields). Wyd. 16. T. 1. Cambridge: International Biographical Centre/Melrose Press, 1998, s. 238. ISBN 0-948875-92-5.
- ↑ Byron Janis, renowned American classical pianist who overcame debilitating arthritis, dies at 95 [online], AP News, 17 marca 2024 [dostęp 2024-03-18] (ang.).