Batyskaf
Batyskaf (gr. βάθος, bathos – głębokość i σκάφος, skaphos – statek[1]) – statek podwodny z własnym napędem przeznaczony do badań głębinowych.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Batyskaf składa się z dwóch części głównych: kabiny załogi i systemu pływaków i zbiorników balastowych[1].
Kabina jest stosunkowo mała, w kształcie kuli, odlewana (w pierwszym batyskafie) lub kuta ze stali wysokiej jakości. Musi wytrzymać ciśnienie na głębokości, do jakiej została zaprojektowana (max. 120 MPa, czyli 1,20 T/cm²) i zapewnić środowisko do życia i pracy załogi. Ze względu na trudności technologiczne i wagę, mieści nie więcej niż 2–3 osoby.
System pływaków i zbiorników balastowych jest niezbędny do samodzielnego zanurzania i wynurzania się[1]. Pływaki zapewniają batyskafowi odpowiednią wyporność. Część ta jest o wiele większa od kabiny, wypełniona najczęściej benzyną (co zapewnia dodatnią pływalność i, z uwagi na nieściśliwość cieczy, przeciwdziała zgnieceniu przez ciśnienie wody). Ponieważ benzyna jest cieczą to, z uwagi na jej nieściśliwość, nie powstaje różnica ciśnień pomiędzy pływakiem i otaczającą wodą, a zatem konstrukcja pływaka może być o wiele słabsza niż kabiny. Zbiorniki z balastem pozwalają na kontrolowane zrzucanie balastu lub benzyny dla manewrowania w pionie. Ponadto batyskaf wyposażony jest w silniki elektryczne i pędnik, pozwalające na przemieszczanie się w poziomie[1], oświetlenie oraz przyrządy kontrolne i sprzęt naukowy. Zasilanie zapewniają baterie akumulatorów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wynalazcą batyskafu był Szwajcar August Piccard (1884–1962)[2]. Pierwszy batyskaf – „FNRS–2” – został zbudowany w Belgii w latach 1946–1948[2]. Nazwa to skrót od Fond National á la Recherche Scientifique (pol. Narodowy Fundusz Badań Naukowych)[1]. Numer 2 odróżniał go od pierwszego balonu stratosferycznego, również konstrukcji Piccarda, sponsorowanego przez Fundusz. „FNRS–2” został uszkodzony podczas prób w wodach Wysp Zielonego Przylądka, następnie przebudowany i udoskonalony, funkcjonował jako „FNRS–3”[2].
Drugim batyskafem Piccarda był „Trieste”, oddany do użytku w 1953 roku[2]. Jego kabina obserwacyjna została wykonana ze stali z domieszka niklu, chromu i molibdenu, a zamiast nitowania zastosowano sklejanie[1]. Balastem były zbiorniki śrutu i benzyny[1]. W 1953 roku „Trieste” zszedł na głębokość 3150 m[2]. W 1958 roku kupiła go United States Navy i wyposażyła w specjalną kabinę do zejść w wielkie rowy oceaniczne[2]. 23 stycznia 1960 roku „Trieste” dotarł do najgłębszego punktu na Ziemi na głębokość 10916 m w Rowie Mariańskim na Pacyfiku[2].
Największa głębokość, na jaką zanurzył się batyskaf w wodzie słodkiej, wynosi 1680 m – w 2008 roku dwa rosyjskie batyskafy „Mir-1” i „Mir-2” zeszły na dno Bajkału[3].
Obecnie, w związku z rozwojem robotyki, batyskafy są zastępowane przez zdalnie sterowane pojazdy podwodne o charakterze robotów.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Paweł Wieczorkiewicz: Batyskaf. W: Praca zbiorowa: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 29. ISBN 83-214-0021-3. (pol.).
- ↑ a b c d e f g bathyscaphe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-08-10] (ang.).
- ↑ Rosyjskie batyskafy zeszły na samo dno Bajkału. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. 2008-07-29. [dostęp 2019-09-28]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- August Piccard: Do stratosfery i w głąb mórz. Warszawa: Iskry, 1964.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Trieste I (Bathyscaph). [w:] Naval History and Heritage Command [on-line]. 2015-09-30. [dostęp 2019-09-28]. (ang.).