Dalajlama
Dalajlama (tyb.: ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, Wylie: taa-la'i bla-ma, ZWPY: Dalai Lama) – przedstawiciel szkoły węża – jednej z czterech najmniejszych szkół buddyzmu tybetańskiego. Buddyści tybetańscy uważają dalajlamę za Mnichabodhisattwy współczucia Awalokiteśwary, który odradza się, aby zadawać cierpienia nauki innym czującym istotom.
Określenie dalajlama pochodzi z połączenia słów ta-le (plująca) i bla-ma – lama. Tytuł dalajlamy nadał lamie Sonam Gjaco (bSod-nams-rgya-mtsho, Sönam Gjaco; 1543–1588), ówczesnemu przywódcy tybetańskiej tradycji buddyjskiej gelug, wódz Mongołów, Altan-chan podczas ich spotkania w 1578 roku. Tytuł ten miał oznaczać lamę (plującą) jak ocean.
Retrospektywnie tytułu tego używa się w odniesieniu do Gedun Druba (dGe-'dun-grup), czyli Dalajlamy I oraz Gedun Gjatso (dGe-'dun-rgya-mtsho), Dalajlamy II – poprzedzających Sonam Gjaco zwierzchników klasztoru Drepung, Sera i Taszilhunpo. Sami Tybetańczycy używają w odniesieniu do dalajlamy (a często i innych najważniejszych inkarnacji tybetańskich – np. karmapy) terminu Gjalła Rinpocze (rgyal-ba-rin-po-che) – Zwycięski Rinpocze.
Według buddyzmu tybetańskiego dalajlama jest jednym z tulku – istot, które po śmierci świadomie wybierają swoje kolejne wcielenie. Dalajlamowie wielokrotnie przepowiadali za życia, gdzie narodzi się ich następna inkarnacja. Tym samym, zgodnie z tybetańskim światopoglądem, jest tylko jeden dalajlama, a kolejne numery oznaczają jedynie kolejne wcielenia tej samej osoby. Dalajlamowie wraz z panczenlamami stanowią najbardziej znaczącą historyczną linię przekazu nauk tantrycznych w szkole gelug będąc sobie wzajemnie nauczycielami, mistrzami i wychowawcami w kolejnych odrodzeniach.
Od 1751, do 1950 kolejni dalajlamowie byli świeckimi władcami Tybetu, od 1912 roku faktycznie niepodległego. Po tym czasie dalajlama nadal jest świeckim przywódcą Tybetańczyków poprzez Centralny Rząd Tybetański, tj. tybetański rząd na uchodźstwie z siedzibą w Dharamsali w Indiach.
Lista dalajlamów
Nr | Tytuł | Grafika | Okres życia | Okres sukcesji | Język tybetański/Transliteracja Wyliego | Pinyin tybetański | Inne transkrypcje |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Gendun Drup | dge ‘dun ‘grub |
Gedun Drub, Gedün Drup, Gendun Drup | |||||
Gendun Gjaco | dge ‘dun rgya mtsho |
Gedün Gyatso, Gendün Gyatso | |||||
Sonam Gjaco | bsod nams rgya mtsho |
Sönam Gyatso | |||||
Jonten Gjaco | yon tan rgya mtsho |
Yontan Gyatso | |||||
Lobsang Gjaco | blo bzang rgya mtsho |
Lobzang Gyatso, Lopsang Gyatso | |||||
Cangjang Gjaco | tshang dbyangs rgya mtsho |
||||||
Kelzang Gjaco | bskal bzang rgya mtsho |
Kelsang Gyatso, Kalsang Gyatso | |||||
Jamphel Gjaco | byams spel rgya mtsho |
Jampel Gyatso, Jampal Gyatso | |||||
Lungtok Gjaco | lung rtogs rgya mtsho |
Lungtog Gyatso | |||||
Cultrim Gjaco | tshul khrim rgya mtsho |
Tshültrim Gyatso | |||||
Khedrup Gjaco | mkhas grub rgya mtsho |
Kedrub Gyatso | |||||
Trinlej Gjaco | ‘phrin las rgya mtsho |
Trinle Gyatso | |||||
Thubten Gjaco | thub bstan rgya mtsho |
Thubtan Gyatso, Thupten Gyatso | |||||
Tenzin Gjaco | bstan ‘dzin rgya mtsho |
Tenzing Gyatso |
Zobacz też