Una nebulosa es un nívol format de gas e de poussas interestellars. La màger part dei nebulosas son esclairadas per la lutz d'una estela contengut dins lo nívol. Pasmens, lei nebulosas pus gròssas son gaire lusentas e son subretot visiblas per l'intercepcion de la lutz en provenància d'estelas pus luechencas. N'existís donc plusors tipes diferents que son classats en foncion de lor origina, de lor evolucion probabla ò, pus simplament, de lor aspècte. Lei nebulosas son donc d'objèctes divèrs que presentan de diferéncias importantas. Lei pus importantas, compausadas d'idrogèn, son ansin lo luòc de naissença deis estelas. Lei mens importantas son sovent lei rèstas d'estelas mòrtas.

Quauquei nebulosas son visiblas a uelh nus coma la Granda Nebulosa d'Orion. Pasmens, en l'abséncia d'instruments astronomics, son similaras ais estelas. L'observacion e l'estudi dei nebulosas comencèt donc amb l'aparicion dei premiers telescòpis. La question de la plaça dei galaxias au sen dau grop dei nebulosas foguèt un element important per l'evolucion de l'astronomia au començament dau sègle XX. D'efiech, avans leis ans 1910-1920, lei galaxias èran consideradas coma de nebulosas. Èra ansin possible de parlar de « nebulosa espirala » per descriure la Galaxia d'Andromèda e la Galaxia dau Triangle.

Iniciat per lei mesuras d'escart vèrs lo roge publicadas en 1914 per l'astronòm american Vesto Slipher (1875-1969), aqueu debat opausèt lei partisans de l'existéncia d'objèctes en defòra de la Via Lactèa e aquelei convencuts dau contrari. S'acabèt en 1924 amb l'observacion d'estelas cefeïdas dins mai d'una « nebulosa espirala » per Edwin Hubble (1889-1953)^[1]. Aquò èra la pròva que lei nebulosas espiralas èran en realitat de galaxias distintas de la galaxia nòstra. Per consequéncia, menèt a la definicion actuala de la nebulosa.

Lei nebulosas difusas son l'ensemble de nebulosas qu'emeton de raionaments luminós. N'existís dos tipes diferents : lei nebulosas d'emission qu'emeton un raionament visible pròpri e lei nebulosas de reflexion que rebaton d'autrei raionaments visibles.

Lei nebulosas d'emission son lei nebulosas pus coloradas. Compausada de gas ionizat qu'absorbís la lutz d'una estela cauda presenta dins lo nívol ò a proximitat, brilhan per la reemission d'aqueu raionament.

Lei regions HII son de nívols de gas ionizat que pòdon s'estendre sus de distàncias de l'òrdre de plusors ans lutz. L'ionizacion es producha per la proximitat d'estelas jovas e caudas, sovent de tipe espectrau O ò B, que se son formadas dins lo nívol. Pus tard, lo vent solar emés per aqueleis estelas, e de còps lei supernovas deis estelas pus massisas, dispèrsan lo gas.

En causa de lor talha, aquelei nebulosas son visiblas a de distàncias fòrça importantas. Es donc possible d'estudiar de regions HII dins d'autrei galaxias, çò que permet de precisar lor evolucion (istòria, composicion quimica...) e de mesurar pus precisament lor distància.

• 
  Granda Nebulosa d'Orion
• 
  Nebulosa de la Tarantèla dins lo Grand Nívol de Magellan
• 
  NGC 604 dins la Galaxia dau Triangle
• 
  Nebulosa Trifida
• 
  Nebulosa de la Roseta
• 
  IC 4701
• 
  Sh 2-305

Lei nebulosas planetàrias son de bofigas de gas ejectada per d'estelas de tipe solar en fin de vida. Lo gas es ionizat per lo raionament dau nuclèu estellar transformat en nana blanca. L'adjectiu « planetari » es istoric. D'efiech, per lei premiereis astronòms, aqueleis objèctes avián l'aspècte exterior d'una planeta. Pasmens, nebulosa planetària e planeta son d'objèctes ben diferents. Lei nebulosas planetàrias se dispèrsan lentament sota l'influéncia de la velocitat iniciala de l'ejeccion e dei vents solars engendrats per la nana blanca.

• 
  Nebulosa de la Lira
• 
  Nebulosa de l'Eliça
• 
  Nebulosa de l'Uelh de Gat
• 
  NGC 3132
• 
  IC 418
• 
  NGC 2392
• 
  NGC 6751

Lei remanents de supernova son lei rèstas d'una supernova. N'existís tres tipes. Lei remanents « en cauquilha » an una estructura mai ò mens circulara situada a una certana distància dau centre l'explosion. Lo centre es sorn ò pauc luminós mentre que l'estructura circulara es un luòc d'emission de lutz. Lei remanents « plens » presentan au contrari una emission pus importanta au centre que dins lei regions perifericas. Lei remanents « compositis » presentan lei dos elements.

• 
  Nebulosa dau Cranc
• 
  SNR 0543-689
• 
  SNR 0509-67.5
• 
  SNR B0519-69.0
• 
  G299
• 
  HBH 3

Lei bofigas de Wolf-Rayet son d'objèctes encara pauc coneguts. Identificats dins leis ans 1990 a l'entorn deis estelas de Wolf-Rayet, son lo resultat de l'ejeccion d'un important de particulas dins lei jaç extèrnes d'aqueleis estelas supermassisas. D'efiech, lo vent solar engendrat per aqueleis objèctes pòu èstre un miliard de còps pus intens que lo vent solar dau Soleu. Aquò entraïna alora la formacion d'una bofiga de gas qu'es ionizat per lo raionament extrèm de l'estela.

• 
  Wolf-Rayet 140
• 
  AB 7
• 
  WR 31a
• 
  WR 124
• 
  NGC 6888

Lei nebulosas de reflexion son de nívols de poussa e de gas que rebaton la lutz d'una ò de plusors estelas vesinas. Aqueleis estelas son pas pron caudas per ionizar lo gas coma dins lei nebulosas d'emission mai son pron luminosas per permetre una dispersion sufisenta per veire la poussa. Aquelei nebulosas son sovent de luòcs de formacion d'estelas. Son relativament raras.

• 
  Possiniera
• 
  M45
• 
  M78
• 
  NGC 1909
• 
  VdB1
• 
  IC 2631

Lei nebulosas sornas an l'aparéncia de regions vuejas contenent pas ò pauc d'estelas. En realitat, son de nívols de gas ò de poussas que blòcan lo raionament luminós en provenància dei regions pus alunchadas. An sovent de formas irregularas e son formadas de poussas e d'idrogèn molecular (H₂). An egalament un camp magnetic que permet d'equilibrar lei fòrças de gravitacion. Aquò empacha un afondrament susceptible d'entraïnar la formacion d'estelas. Pasmens, en cas de perturbacion gravitacionala fòrta, l'afondrament pòu intervenir.

• 
  Nebulosa de la Tèsta de Cavau
• 
  Sac de Carbon
• 
  Barnard 150
• 
  Nebulosa dau Sèrp
• 
  LDN 483

• Bofiga de Wolf-Rayet
• Nebulosa d'emission
• Nebulosa de reflexion
• Nebulosa planetària
• Nebulosa presolara
• Nebulosa sorna
• Region HII

1. ↑ Edwin P. Hubble, « A spiral nebula as a stellar system : Messier 33 », The Astrophysical Journal, vol. 63,‎ mai de 1926, pp. 236-274.

• Portal de l'astronomia