Amphiaraos
| Amphiaraos | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ἀμφιάραος, Amphiaraüs | ||||
| Amphiaraos | ||||
| Oorsprong | Griekse mythologie | |||
| Periode | Calydonische jacht | |||
| Cultuscentrum | Thebe, Amphiareion van Oropus | |||
| Gedaante | Heros | |||
| Associatie | ziener, lieveling en gunsteling van Zeus en Apollo, de Argonauten | |||
| Kunstvormen | "Zeven tegen Thebe" | |||
| Literaire bronnen | Hyginus, Homerus, Pausanias, Bibliotheke, Argonautica, Amphiaraos door Theodor Körner | |||
| Verwantschap | ||||
| Ouders | Oikles en Hypermestra / soms Apollo | |||
| Partner | Eriphyle | |||
| Nakomelingen | Alkmaion en Amphilochos Eurydike en Demonassa en Alkmene (volgens Pausanias) | |||
| ||||
"Offer aan Archinos aan Amphiaraos". Reliëf in de vorm van een heiligdom, offer van Archinos aan Amphiaraos (volgens de inscriptie onder de figuren). Links behandelt Amphiaraos, staand, de r. schouder van een jonge man. Laatstgenoemde is weer afgebeeld, achterin, slapend op een bed, terwijl de slang over zijn schouder glijdt. Op de rand een derde tafereel: de inwijding van een stèle, met reliëf van Archinos aan het heiligdom van de god. Hoog in het midden van de kroonlijst twee apotropaische ogen. Gevonden in de wijk Amphiaraos in Oropos.
| ||||
| ||||
Amphiaraos (Oudgrieks: Ἀμφιάραος) of Amphiaraüs (Latijn: Amphiaraus) was in de Griekse mythologie een ziener en held.
Mythologie
[bewerken | brontekst bewerken]Amphiaraos was een afstammeling van de ziener Melampos en was de zoon van Oikles, koning van Argos, en Hypermestra. Als zijn vader wordt ook wel de god Apollo genoemd.[1] Homeros noemt hem "de krijgshaftige Amphiaraos, de lieveling en gunsteling van Zeus en Apollo."[2] Amphiaraos was getrouwd met Eriphyle, de zus van Adrastos, de koning van Argos. Samen hadden zij twee zonen: Alkmaion en Amphilochos. Pausanias noemt ook nog dochters: Eurydike en Demonassa, en in navolging van de dichter Asios ook nog een dochter Alkmene.[3]
Samen met vele andere helden deed Amphiaraos mee met de jacht op het Calydonische zwijn. Amphiaraos wist daarbij een pijl in het oog van het zwijn te schieten.[4] Ook aan de tocht van Jason en de Argonauten nam hij deel.
De Zeven tegen Thebe
[bewerken | brontekst bewerken]Adrastos wilde een campagne tegen Thebe beginnen met de "Zeven tegen Thebe", waaronder ook zijn zwager Amphiaraos. Maar als ziener voorzag Amphiaraos dat allen behalve Adrastos hierbij zouden omkomen. Hij weigerde daarom eerst, maar werd toch overgehaald, of in een andere versie verraden, door zijn vrouw.[5] In Aischylos' tragedie over de campagne wordt Amphiaraos als volgt beschreven:
'... een man van grooten geest En kloeken moed, den ziener Amphiaraos'
— de bode[6]
Tijdens de strijd onthoofdde hij de Thebaan Melanippos. Maar de Zeven verloren het gevecht en alleen Amphiaraos en Adrastos wisten te ontsnappen. Zij sloegen beiden op de vlucht, maar Amphiaraos werd met paard en wagen en al door de aarde opgeslokt toen hij langs de oever van de rivier de Ismenos reed.[7] Zeus opende namelijk de aarde met zijn bliksem, om te voorkomen dat Amphiaraos in zijn rug gestoken zou worden door zijn achtervolger. Vervolgens vergoddelijkte Zeus Amphiaraos.[8]
Tien jaar na deze campagne namen de zonen van de Zeven wraak op hun vaders in de Slag van de Epigonen. Ook Amphiaraos' zonen Alkmaion, die tot leider van de expeditie werd verkozen, en Amphilochos namen hieraan deel.[9]
Verering
[bewerken | brontekst bewerken]Amphiaraos werd in de Oudheid op verschillende plekken vereerd als vergoddelijkte held.[10] De bekendste cultusplek was het Amphiareion van Oropus, maar hij werd ook bijvoorbeeld vereerd op de plek aan de Ismenos waar hij door de aarde opgeslokt zou zijn.
Pausanias vertelt dat er in de Griekse stad Phleious een huis was waarin volgens een locale legende Amphiaraos eens had overnacht; vanaf dat moment had hij de gave van het voorzien van de toekomst.[11]
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]Het verhaal van de Zeven tegen Thebe werd door Aischylos in de gelijknamige tragedie behandeld. Ook waren er diverse Griekse toneelstukken die aan Amphiaraos zelf gewijd waren, maar deze zijn geen van alle bewaard gebleven. Van een Saterspel Amphiaraos van Sophokles is er slechts één regel bewaard gebleven.[12]
De Duitse dichter Theodor Körner heeft een gedicht Amphiaraos geschreven, dat door Franz Schubert op 1 maart 1815 op muziek is gezet.[13]
Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]- Amphiaraos op Theoi.com
Voetnoten
- ↑ Hyginus, Fabula 70
- ↑ Homeros, Odyssee 15.244-246, in vertaling van M.A. Schwartz, Amsterdam 2006 [1956]
- ↑ Pausanias, Beschrijving van Griekenland 5.17.7-8
- ↑ Pseudo-Apollodoros, Bibliotheke 1.8
- ↑ Pseudo-Apollodoros, Bibliotheke 3.6; Hyginus, Fabula 73
- ↑ Aischylos, Zeven tegen Thebe 568-569, in vertaling van L.A.J. Burgersdijk, in: De Gids, jrg. nr. 1 (1891)
- ↑ Statius, Thebaïs boek 7
- ↑ Pindaros, Nemeïsche Ode 9; Pseudo-Apollodoros, Bibliotheke 3.6
- ↑ Pseudo-Apollodoros, Bibliotheke 3.8
- ↑ Pausanias, Beschrijving van Griekenland 8.2.4
- ↑ Pausanias, Beschrijving van Griekenland 2.13.7
- ↑ H. Lloyd-Jones (ed. en vert.), Sophocles. Fragments, Loeb Classical Library 483, Cambridge (MA): Harvard University Press 1996, 46-47. Gearchiveerd op 23 oktober 2015.
- ↑ Zie de muziek van het lied op de website van het International Music Score Library Project. Gearchiveerd op 10 november 2021.
Bronnen
- Morford, M.P.O. & R.J. Lenardon. Classical mythology. Oxford: Oxford University Press, 2003
- Trzaskoma, S.M., R. Scott Smith & S. Brunet (edd.), Anthology of classical myth. Primary sources in translation. Indianapolis/Cambridge: Hackett, 2004
