Sott

Sott oder Soot is en swarten pulverigen Faststoff, de to’n gröttsten Deel ut dat cheemsche Element Kohlenstoff besteiht.

Sott kann ünnerscheedliche Egenschoppen opwiesen, de dör de Oort vun de Produkschoon un de Variatschoon vun Parameters ännert warrn künnt.

Bestahn deit Sott ut lüttste Deelken, de tomeist as’n Kugel formt sünd. Se warrt Primärpartikels nöömt un hebbt Grötten vun 10 bit 300 nm, so dat een dorto ok Nanodeelken seggt. De Dörmeter vun en Hoor is to’n Vergliek ruchweg 1000 mol grötter as so en Deelken. Se wasst mit annere Deelken to Keden, deels ok de klutenordige Aggregaten tohopen, de sik wedder tosamen lagern doot to so nöömte Agglomeraten. De Grött vun de Primärdeelken un jemehr Aggregeeren künnt dör de Bedingen bi de technischen Produkschoon instellt warrn.

In disse Dimensionen warrt de Egenschoppen nich mehr alleen vun de cheemschen Egenschoppenbestimmt, man ok dör de Grött un de Form vun de Partikels. Dorto kamt de Strukturn, de twüschen den reinen Kohlenstoff un de groten Molekülen vun Kohlenwaterstoffresten leegt. De optischen, elektrischen un magneetschen Egenorden, as ok de Hard, Taagheit oder de Smöltpunkt vun Nanomaterialen ünnerscheedt sik düütlich vun de makroskoopschen Fastkörpers, wat för de sünneren Egenschoppen vun’n Sott sorgt. De spezifische Böverflach vun Sottpartikels liggt bi 10 bit 1000 m²/g.

Sott warrt nich blots technisch herstellt, man dat is ok en nich-wullt Biprodukt vun’t Verbrennen, dat an sien Böverflach adsorbeerte Pyrolyysprodukten bargt. Afhangig dorvun, wat de Utgangsstoffen sünd, bragt dat ok de ööligen Bestanddeleen ut’n Verbrennen, de nich vullstännig aflopen is.

Disse Sott hett in’n Deerversöök de Anlaag wiest, Kreeft uttolösen. Bi en vullstännig Verbrennen warrt Kohlenstoffdioxid (CO₂) tüügt, wiel bi de nich vullstännige Verbrennen Sott tohopen mit Kohlenstoffmonoxid (CO) entsteiht. Bito entstaht dorbi as Twüschenprodukten ok polyzyklische Aromaten (PAK), de de Krebsgefahr utmaakt.

In olle Heizungsanlagen hett sik de Sott as’n Produkt vun’t nich vullstännige Verbrennen bi’t Afköhlen afsett un dat Versotten vun’n Schosteen to folgt hatt. De weern den vun en Handwarker, den Sottje, weg maakt, de sien Beteken vun den Sott hett. De Schaadwirken vun’n Sott is faken in de Medien diskuteert worrn, as to’n Bispeel in’n Tosamenhang mit den Dieselsott in’t Afgas vun Lastwagens (kiek ok: Sotttall).

Sott is nich blots en Affallproduk, man ok en wichtig technisch Produkt (Industriesott, engelsch: carbon black), dat dör nich vullstännig aflopen Verbrennen oder Parolyys vun Kohlenwaterstoffen in grote Mengden herstellt warrt.

Industriesott is vundaag en Hoochtechnologie-Warkstoff. De Produkschoon lööpt dorüm na en nipp un nau Plaan, ümdat de wünschten Egenschoppen akkerat to tügen.

Dat wichtigste Verfohren för de Sottprodukschoon, dat weltwiet 98 % utmaakt, is de Furnace-Vörgang. Bi dit Verfohren warrt en Hittgas vun 1200 bit 1800 °C dör Verbrennen vun Eerdgas oder Ölen in en Brennkamer (eng. furnace) tüügt. In dat Hittgaas warrt en Sottrohstoff inpust, wat tomeist aromatenrieke Kohlen- un Eerdööl-stämmige Sott-Ölen sünd. Dör nich vullstännige Verbrennen un thermisch Splitten (Pyrolyys) vun den Sottrohstoff warrt dorbi de Sott billt. Na en sünnere Ophollduer warrt dat de Gasmischen dör inpusten vun Water op’n Slag afköhlt (Quenching), un de Sott warrt in Slauchfilters afscheedt. De Brennkamers warrt dat hele Johr ahn Poos („24/7“) in’n Schichtbedrief föhrt. De rutagen Afköhlen in’n Vergliek t. B. Gassott oder Channel-Verfohren, de duersom arbeit, föddert dat Billn vun Sottpartikels.

Blangen Furnace- un Gassott-Verfohren gifft dat noch dat Flammsott-, dat Acetylensott- un dat Thermalsottverfohren.

Hett de Sott lütte Primärdeelken un wietvertwiegte Aggregaten, denn maakt he en elektrische Leddanlaag in vele Anwennen mööglich. För vele Anwennen is dat nödig, den Sott natobehanneln. to’n Bispeel warrt Sott för hoochfarvdeepe Lacken dör en nadräglich Oxidatschoon ut Basissott herstellt.

De industrielle Sott warrt to 90 % as Füllstoff in de Gummiindustrie bruukt, vör allen vör Autoriepen un Födderbänner. Dat gifft alleen för de Autoriepen ruchweg veertig ünnerscheedliche Sottoorden, de elk för sünnere Egenschoppen vun’t Gummi sorgt. Internatschonal begäng is en Indelen vun Sottoorden na de US-amerikaanschen ASTM-Norm. In’t Rebeet vun de GUS-Staaten is dorgegen de GOST-Norm begäng.

Döt de Nanostruktureeren bi de Produkschoon is dat mööglich worrn, de dree wichtigsten Kenngrötten vun Autoriepen to stüern. Dat sünd de Rullwedderstand, de Nattrutshfastigkeit un de Afrief.

Bi lütte Deelken un wiet vertwiegte Aggregaten, winnt de Sott elektrische Leddanlaag för verschedene Anwennen. Dorüm warrt dorto ok Leddsott seggt.

Disse Oort vun Sott warrt in de Elektroindustrie bruukt un as Rohstoff för Ingeniörkeramik un Elektrodenmaterial insett. En sünnere Anwennen is de Produkschoon vun Druckfarven, de elektrischen Stroom leiden künnt. De warrt as Sekersheitsmarkmol in Dokumenten bruukt. Wieter warrt mit disse leiden Druckfarven ok Leiderbahnen druckt.

Sott warrt as Swart-Pigment (C.I. Pigment Black 7) för Tuschen, Druckfarven, Lacken un to’n Infarven vun Kunststoffen (vör allen as UV-Schuul) insett. Ok in sünnere Anwennen as Maskara, Graffeer, Dekorpapeer un Fesen warrt Sott as Swartpigmaent bruukt.

Farvsott is bannig fien un verlütt dör disse Fienheit mehr un mehr den brunen Grundtoon. Verwennt warrt Farvsotten sünners bi’t Herstellen vun swarte Druckfarven för de ünnerscheedlichen Verfohren. De druckten Schichten sünd bannig dünn un deelwies ok transparent, so dat en sünnere Gööd vun’n Sott nödig is. För en gode Farvdeep (Swarttoon) vun weniger düre Sottgöden, sünners bi Daagblatt-Druckfarven, warrt faken mit Blaupigmenten naholpen. Ok för swarte Lackfarven un Kunststoffen kamt Farvsottgöden to’n Insatz. Vörrangig is dorbi dat Infarven.

Sott för hoochfarvdeepe Lacken warrt dör en nadrägliche Oxidatschoon vun’n Basissott herstellt. De oxidischen Gruppen geevt en betere Netten mit Binnmiddels un Horzen.

Acetylen-Sott (eng. acetylene black) warrt as Tosatz bi’t Herstellen vun Kathoden för Zink-Kohlen-Batterien bruukt. Dat Bigeven vun Acetylen-Sott verbetert de elektrische Leddanlaag vun’t elektrocheemsch aktive Manganoxid (Bruunsteen) un verlööft en betere Opnahm vun de Elektrolyytlösen in de Kathood.