Sisiliaans
t Sisiliaans (lu sicilianu, lingua siciliana) is n Romaanse streektaal die espreuken wörden op t Zuud-Italiaanse eilaand Sisilië, Zuud- en Sentraal-Kalabrië (waor t Zuud-Kalabries eneumd wörden), in de streek Salento in Zuud-Apulië (waor t Salentino heet) en in Kampanië, op t vastelaand van Italië (waor t Cilentanto heet). Sommigen denken dat t Sisiliaans de oudste Romaanse taal veurstelt die van t Volkslatien aofstamp, mer hef gien breed draagvlak onder taalwetenschappers, en wörden somtieds hevig bekritiseerd. t Antal sprekers wörden eschat op zo'n acht miljoen sprekers.
Heufddialekten van t Sisiliaans
[bewark | bronkode bewarken]- West-Sisiliaans (in Palermo, Trapani, Sentraal-West-Agrigentino)
- Sentraal-Metafonetica (in t midden van Sisilië, hierbie wörden sommige delen van de provinsies Caltanissetta, Messina, Enna, Palermo en Agrigento erekend)
- Zuudoost-Metafonetica (in de provinsie Ragusa en de anliggende gebiejen van de provinsie Syracuse)
- Ennees (in de provinsie Enna)
- Oost-Nonmetafonetica (in de stad en provinsie Catania, de tweede grootste stad in Sisilië, en de anliggende gebiejen binnen de provinsie Syrakuse)
- Messinees (in de provinsie Messina)
- Isole Eolie (in de Eoliese Eilaanden)
- Pantesco (op t eilaand Pantelleria)
- Zuud- en Sentraal-Kalabries (in t zujen en t sentrale deel van Kalabrië, hierbie wörden sommige delen van de provinsies Reggio Calabria, Vibo Valentia, Catanzaro en t grootste gedeelte van Crotone erekend)
- Zuud-Apulië (Pugliese) (oek wel Salentino eneumd, en t schient, n dialekt van t Sisiliaans op t schiereilaandgedeelte van Apulië)
- Cilentano (in de geografiese regio van Cilento in Kampanië)
Veurbeelden van de eschreven taal
[bewark | bronkode bewarken]Lu Patri Nostru (Onzevaor)
[bewark | bronkode bewarken]| Sisiliaans (Sisilië) | Kalabro-Sisiliaans (Zuud-Kalabrië) | Salentino (Zuud-Apulië, an Lecce) |
|---|---|---|
| Patri nostru, chi siti 'n celu, | Patri nostru ca siti 'nto celu | Sire nesciu ca stai an cielu |
| Sia santificatu lu vostru nomu, | Fussi santificatu u nomu vostru | Cu'bbessa santificatu lu nume tou |
| Vinissi prestu lu vostru regnu, | Venissi prestu lu regnu vostru | Cu'bbegna 'mprima lu regnu tou |
| Sempri sia fatta la vostra Divina Vuluntati | Fussi sempri faciùta a Vuluntà Vostra | Cu'bbessa sempre fatta la Vuluntate toa |
| Comu 'n celu accussì 'n terra. | Comu 'ndo celu cusì 'nta terra | Comu an cielu cussì an terra |
| Dàtinillu sta jurnata lu panuzzu cutiddianu | Ratandìllu sta jurnata u pani quotidianu | Dànnilu osce lu pane quotidianu nesciu |
| E pirdunàtini li nostri piccati | E pirdunatindi i nostri piccati | E perdunanni li peccati nesci |
| Accussì comu nui li rimintemu ê nostri nimici | Cusì comu nui i rimentimu ê nemici nostri | Cussì comu nui li rimentimu a li nemici nesci |
| E nun ni lassati cascari ntâ tintazzioni, | E non 'ndi rassàti mi carimu ntâ tentazzioni | E nu' lassare cu cadimu 'n tentazzione |
| ma scanzàtini dû mali. | ma levatindi r'avanzi u mali. | ma 'lléandenni te lu male. |
| Amen. | Amen. | Amen. |
Uuttreksel van Antoniu Venezianu
[bewark | bronkode bewarken]Celia, Lib. 2
[bewark | bronkode bewarken](~1575)
- Non è xhiamma ordinaria, no, la mia
- è xhiamma chi sul'iu tegnu e rizettu,
- xhiamma pura e celesti, ch'ardi 'n mia;
- per gran misteriu e cu stupendu effettu.
- Amuri, 'ntentu a fari idulatria,
- s'ha novamenti sazerdoti elettu;
- tu, sculpita 'ntra st'alma, sì la dia;
- sacrifiziu lu cori, ara stu pettu.
Uuttreksel van Giovanni Meli
[bewark | bronkode bewarken]Don Chisciotti e Sanciu Panza (Cantu quintu)
[bewark | bronkode bewarken](~1790)
- Stracanciatu di notti soli jiri;
- S'ammuccia ntra purtuni e cantuneri;
- cu vacabunni ci mustra piaciri;
- poi lu so sbiu sunnu li sumeri,
- li pruteggi e li pigghia a ben vuliri,
- li tratta pri parenti e amici veri;
- siccomu ancura è n'amicu viraci
- di li bizzari, capricciusi e audaci.
Uuttreksel van Ninu Martogliu
[bewark | bronkode bewarken]Briscula 'n Cumpagni
[bewark | bronkode bewarken](~1900)
- —Càrricu, mancu? Cca cc'è 'n sei di spati!...
- —E chi schifiu è, di sta manera?
- Don Peppi Nnappa, d'accussì jucati?
- —Misseri e sceccu ccu tutta 'a tistera,
- comu vi l'haju a diri, a vastunati,
- ca mancu haju sali di salera!