Antonio Salieri

Antonio Salieri
direttur mużikali tal-kappella tal-mexxejja 1788 -
Ħajja
Twelid	Legnago (en) , 18 Awwissu 1750, 19 Awwissu 1750
Nazzjonalità	Repubblika ta' Venezja Imperu Awstrijak
Mewt	Vjenna, 7 Mejju 1825
Post tad-dfin	Ċimiterju Ċentrali ta' Vjenna
Kawża tal-mewt	kawżi naturali (puplesija)
Familja
Konjuga/i	Therese Helferstorfer (en)
Aħwa	uri Francesco Salieri (en)
Familja	uri Girolamo Salieri (en) (neputi)
Edukazzjoni
Lingwi	Taljan
Għalliema	Francesco Salieri (en) Giuseppe Simoni (en) Florian Leopold Gassmann (en) Giovanni Battista Pescetti (en) Giuseppe Tartini (mul)
Studenti	uri Franz Liszt (en) Anton Reicha Ludwig van Beethoven Therese Rosenbaum (en) Franz Schubert Simon Sechter (mul) Carl Czerny (mul) Johann Nepomuk Hummel (en)
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	kompożitur surmast tal-orkestra mużikologu għalliem tal-mużika
Impjegaturi	Università tal-mużika u l-arti interpretattivi ta' Vjenna
Xogħlijiet importanti	Europa riconosciuta (en) Il Moro (en)
Premjijiet	List Kavallier tal-Leġjun tal-Unur
Sħubija	Ludlamshöhle (en)
Strument/i tal-mużika	orgni

Antonio Salieri ^[a] (18 ta’ Awwissu 1750 – 7 ta’ Mejju 1825) kien kompożitur klassiku, direttur mużikali, u għalliem Taljan.^[4] Twieled f'Legnago, fin-Nofsinhar ta' Verona, fir-Repubblika ta' Venezja, u qatta' l-ħajja adulta u l-karriera tiegħu bħala suġġett tal-monarkija ta' Habsburg .

Salieri kien figura ċentrali fl-iżvilupp tal-opra tal-aħħar tas-seklu 18. Bħala student ta’ Florian Leopold Gassmann, u protett ta’ Christoph Willibald Gluck, Salieri kien kompożitur kożmopolitana li kiteb opri fi tliet lingwi. Salieri għen biex jiżviluppa u jsawwar ħafna mill-karatteristiċi tal-vokabularju tal-kompożizzjoni operistika, u l-mużika tiegħu kienet influwenza qawwija fuq il-kompożituri kontemporanji.

Maħtur id-direttur tal-opra Taljana mill-qorti tal-Habsburg, kariga li okkupa mill-1774 sal-1792, Salieri iddomina l-opra bil-lingwa Taljana fi Vjenna f'dak il-perjodu. Matul il-karriera tiegħu, huwa qatta’ żmien jikteb ukoll xogħlijiet għal teatri tal-opra f’Pariġi, Ruma u Venezja, u x-xogħlijiet drammatiċi tiegħu ġew esegwiti b’mod wiesa’ madwar l-Ewropa matul ħajtu. Bħala Kapellmeister imperjali Awstrijak mill-1788 sal-1824, kien responsabbli għall-mużika fil-kappella tal-qorti u l-iskola annessa. Anke hekk kif ix-xogħlijiet tiegħu ma baqgħux jindaqqu, u ma kiteb l-ebda opra ġdida wara l-1804, xorta baqa’ wieħed mill-aktar għalliema importanti u mfittxija tal-ġenerazzjoni tiegħu, u l-influwenza tiegħu nħasset f’kull aspett tal-ħajja mużikali ta’ Vjenna. Franz Liszt, Franz Schubert, Ludwig van Beethoven, Anton Eberl, Johann Nepomuk Hummel u Franz Xaver Wolfgang Mozart kienu fost l-aktar famużi fost l-istudenti tiegħu. Il-mużika ta’ Salieri sparixxet bil-mod mir-repertorju bejn l-1800 u l-1868 u ftit li xejn instemgħet wara dak il-perjodu sal-qawmien mill-ġdid tal-fama tiegħu fl-aħħar tas-seklu 20. Dan il-qawmien mill-ġdid kien dovut għar-rappreżentazzjoni fittizja ta' Salieri fid-dramm ta' Peter Shaffer Amadeus (1979) u l-verżjoni tal-film tiegħu tal-1984. Il-mewt ta’ Wolfgang Amadeus Mozart fl-1791 fl-età ta’ 35 sena kienet segwita minn xnigħat li hu u Salieri kienu rivali, u li Salieri kien avvelena lil Mozart, iżda dan huwa meqjus bħala falsità,^[5] u huwa probabbli li kienu, għall-inqas, kollegi li jirrispettaw lil xulxin.

Antonio Salieri twieled fit-18 ta’ Awwissu, 1750, minn Antonio Salieri u martu, Anna Maria. Salieri beda l-istudji mużikali tiegħu f'belt twelidu Legnago; l-ewwel ġie mgħallem id-dar minn ħuh il-kbir Francesco Salieri (ex student tal-vjolinista u kompożitur Giuseppe Tartini), u rċieva aktar lezzjonijiet mingħand l-organista tal-Katidral ta’ Legnago, Giuseppe Simoni, student ta’ Padre Giovanni Battista Martini. Salieri ftit li xejn ftakar mit-tfulitu fis-snin ta’ wara ħlief l-imħabba tiegħu għaz-zokkor, il-qari, u l-mużika. Darbtejn ħarab mid-dar mingħajr permess biex jisma’ lil ħuh il-kbir idoqq kunċerti tal-vjolin fi knejjes fil-qrib fil-jiem tal-festi, u rrakkonta li kien ikkastigat minn missieru wara li naqas milli jsellem lil qassis lokali b’mod xieraq. Salieri wieġeb għat-twiddib billi qal li d-daqq tal-orgni tal-qassis ma kienx tah pjaċir għax kien fi stil teatrali mhux xieraq. F'xi żmien bejn l-1763 u l-1764, il-ġenituri ta' Salieri mietu t-tnejn, u huwa trabba għal żmien qasir minn patri anonimu f'Padova, u mbagħad għal raġunijiet mhux magħrufa fl-1765 jew 1766, sar filjoz ta' nobbli Venezjan jismu Giovanni Mocenigo minn familja notevoli u konnessa sew. Jista’ jkun li missier Salieri u Mocenigo kienu ħbieb jew soċji tan-negozju, iżda dan mhux ċert. Waqt li kien jgħix Venezja, Salieri kompla l-istudji mużikali tiegħu mal-organista u kompożitur tal-opra Giovanni Battista Pescetti, imbagħad wara l-mewt f'daqqa ta' Pescetti huwa studja mal-kantant tal-opra Ferdinando Pacini (jew Pasini). Kien permezz ta’ Pacini li Salieri kiseb l-attenzjoni tal-kompożitur Florian Leopold Gassmann, li, impressjonat bit-talenti tal-alljiv tiegħu u mħasseb għall-futur tat-tifel, ħa liż-żagħżugħ orfni fi Vjenna, fejn personalment idderieġa u ħallas għall-bqija tal-edukazzjoni mużikali ta’ Salieri.

Salieri u Gassmann waslu Vjenna fil-15 ta’ Ġunju 1766. Gassmann mill-ewwel ħa lil Salieri fil-Knisja Taljana tal-post biex jikkonsagra t-tagħlim u s-servizz tiegħu lil Alla, xi ħaġa li ħalliet impressjoni profonda fuq Salieri għall-kumplament ta’ ħajtu. L-edukazzjoni ta’ Salieri kienet tinkludi tagħlim fil-poeżija Latina u Taljana minn Don Pietro Tommasi, tagħlim fil-lingwa Ġermaniża, u letteratura Ewropea. L-istudji tal-mużika tiegħu kienu ffukati l-ktar fuq il-kompożizzjoni vokali. It-taħriġ tiegħu fit-teorija mużikali fl-armonija u l-kontrapunt kellu l-għeruq tiegħu fil- Gradus ad Parnassum ta’ Johann Fux, li Salieri nnifsu ttraduċih matul il-lezzjonijiet tal-Latin. Minħabba f'hekk, Salieri baqa’ jgħix ma’ Gassmann anke wara li Gassmann iżżewweġ, arranġament li dam sa ma' Gassmann miet fl-1774, li kienet l-istess sena li fiha żżewweġ Salieri. Ftit mill-kompożizzjonijiet ta’ Salieri għadhom jeżistu minn dan il-perjodu bikri. Fi xjuħitu Salieri ta x’jifhem li dawn ix-xogħlijiet jew inqerdu apposta jew intilfu aċċidentalment, bl-eċċezzjoni ta’ ftit xogħlijiet għall-knisja. Fost dawn l-opri sagri fadal Quddiesa in Do Maggiore miktuba mingħajr "Gloria" u fl-istil antik a cappella (preżumibbilment għal wieħed mill-istaġuni penitenzjali tal-knisja) u datata 2 ta' Awwissu 1767.^[6] Opra sħiħa komposta fl-1769 (preżumibbilment bħala studju) La vestal intilfet ukoll.

Fl-1766 Gassmann introduċa lil Salieri għad-daqq ta' musica di camera ta' kuljum li kien isir waqt l-ikla ta' filgħaxija ta' l- Imperatur Josef II. Salieri malajr impressjona lill-Imperatur, u Gassmann tħalla jġib lill-istudent tiegħu meta jrid. Dan kien il-bidu ta’ relazzjoni bejn il-monarka u l-mużiċist li damet sal-mewt tal-Imperatur fl-1790. Salieri iltaqa’ ma’ Pietro Antonio Domenico Trapassi, magħruf aħjar bħala Metastasio, u Christoph Willibald Gluck matul dan il-perjodu fis-salons ta' nhar ta' Ħadd filgħodu li kienu jsiru fid-dar tal-familja Martinez. Metastasio kellu appartament hemmhekk u pparteċipa regolarment kull ġimgħa. Matul is-snin ta' wara dan, Metastasio ta lil Salieri tagħlim informali fil-prosodija u d-deklamazzjoni tal-poeżija Taljana, u Gluck sar konsulent informali u ħabib tal-qalb. Kien lejn l-aħħar ta’ dan il-perjodu estiż ta’ studju li Gassmann ġie msejjaħ għal kummissjoni ġdida ta’ opra u vojt fil-programm tat-teatru ppermetta li Salieri jagħmel id-debutt tiegħu bħala kompożitur ta’ opra buffa kompletament oriġinali. L-ewwel opra sħiħa ta’ Salieri ġiet komposta matul l-istaġun tax-xitwa u tal-karnival tal-1770; Le Donne letterate u kienet ibbażata fuq Les Femmes Savantes ta' Molière b'librett ta' Giovanni Gastone Boccherini, żeffien fil-ballet u ħu l-kompożitur Luigi Boccherini. Is-suċċess ta’ din l-opra vara l-karriera operistika ta’ 34 sena ta’ Salieri bħala kompożitur ta’ aktar minn 35 xogħol teatrali oriġinali.

Wara s-suċċess modest ta' Le Donne litterat Salieri irċieva kummissjonijiet ġodda għall-kitba ta' żewġ opri oħra fl-1770, it-tnejn b'libretti ta' Giovanni Boccherini. L-ewwel, opra pastorali, L'amore innocente (Imħabba Innoċenti), kienet kummiedja ħafifa ambjentata fil-muntanji Awstrijaċi. It-tieni kien ibbażat fuq episodju minn Don Quixote ta’ Miguel de Cervantes – Don Chisciotte alle Nozze di Gamace (Don Quixote fiż-żwieġ ta’ Camacho). F’dawn l-ewwel xogħlijiet, miġbuda l-aktar mit-tradizzjonijiet tal-opra buffa ta’ nofs is-seklu, Salieri wera tendenza għall-esperimentazzjoni u għat-taħlit tal-karatteristiċi stabbiliti ta’ ġeneri operistiċi speċifiċi. Don Chisciotte kien taħlita ta’ ballet u opra buffa, u r-rwoli femminili ewlenin f’L’amore innocence kienu ddisinjati biex jikkuntrastaw u jenfasizzaw it-tradizzjonijiet differenti tal-kitba operistika għas-soprano, u sa anke ssellfu aspetti stilistiċi mill-opra seria fl-użu tal-coloratura li kienet qisha kummiedja pastorali qasira fl-istil ta' Intermezzo Ruman. It-taħlit u l-imbuttar kontra l-konfini ta’ ġeneri operistiċi stabbiliti kienu karatteristiċi regolari fl-istil personali ta’ Salieri u fl-għażla tal-materjal tiegħu għall-plott (bħal fl-ewwel opra tiegħu) huwa wera interess dejjiem f’suġġetti meħuda mid-drama u letteratura klassika.

L-ewwel suċċess kbir ta’ Salieri kien fil-qasam tal-opra serja. Ikkummissjonata għal okkażjoni mhux magħrufa, l-Armida ta’ Salieri kienet ibbażata fuq il-poeżija epika ta’ Torquato Tasso La Gerusalemme liberata; li deher għall-ewwel darba fit-2 ta' Ġunju 1771. Armida hija rakkont mimli maġija u kunflitt bejn l-imħabba u d-dmir. L-opra hija ambjentata matul l-Ewwel Kruċjata u fiha taħlita drammatika ta’ ballet, aria, ensemble, u kitba korali, li tgħaqqad it-teatralità, splendor xeniku, u emozzjonaliżmu għoli. Ix-xogħol segwa b'mod ċar il-passi ta' Gluck u ħaddan ir-riforma tiegħu ta' opra serja li bdiet b'Orfeo ed Euridice u Alceste . Il-librett ta' Armida kien ta' Marco Coltellini, il-poeta tad-dar għat-teatri imperjali. Filwaqt li Salieri segwa l-preċetti mressqa minn Gluck u l-librettist tiegħu Ranieri de' Calzabigi fil-prefazju ta' Alceste, Salieri ġibed ukoll xi ideat mużikali mill-opra seria aktar tradizzjonali u anke l-opera buffa, u ħoloq sinteżi ġdida fil-proċess. Armida kien tradott għall-Ġermaniż u interpretat ħafna, speċjalment fl-istati tat-Tramuntana tal-Ġermanja, fejn għen biex tiġi stabbilita r-reputazzjoni ta’ Salieri bħala kompożitur modern importanti u innovattiv. Kienet ukoll l-ewwel opra li rċeviet preparazzjoni serja għall-pjanu u riduzzjoni vokali minn Carl Friedrich Cramer fl-1783.

Ftit wara, Armida kienet segwita mill-ewwel suċċess popolari ta’ Salieri, commedia per musica fl-istil ta' Carlo Goldoni La Fiera di Venezia (Il-Fiera ta’ Venezja). La Fiera nkitbet għall-Karnival tal-1772 u dehret għall-ewwel darba fid-29 ta’ Jannar. Hawnhekk Salieri kompla l-kollaborazzjoni tiegħu maż-żagħżugħ Giovanni Boccherini, li fassal plot oriġinali għaliha. F'La Fiera dehru karattri li jkantaw bi tliet lingwi, waqt il-Karnival ta’ Venezja, u siltiet b'korijiet kbar u twal. Kienet tinkludi ukoll xena innovattiva li tgħaqqad sensiela ta’ żifniet fuq il-palk b'kant sew mal-protagonisti solisti kif ukoll mill-kor. Dan il-mudell kien imitat minn kompożituri oħra aktar tard, notevolment u b'suċċess minn Wolfgang Amadeus Mozart f'Don Giovanni. Salieri kiteb ukoll diversi arji ta’ bravura għal soprano li tinterpreta l-parti ta’ karattru ta’ klassi tan-nofs li jgħaqqad coloratura u solos tal-fiati concertante, innovazzjoni oħra għall-opra komika li kienet imitata ħafna.

Iż-żewġ opri li jmiss ta’ Salieri ma kinux suċċessi partikolari jew dejjiema. La Vecchia rapita (Il-Barmil Misruq) hija parodija tal-arias superemi u emottivi misjuba fl-opra seria Metastasjana. Fiha wkoll orkestrazzjonijiet innovattivi, inkluż l-ewwel użu magħruf ta’ tliet timpani. Għal darb'oħra letteratura klassika Rinaxximentali kienet il-bażi tal-librett ta' Boccherini, f'dan il-każ, il-kitba komika ta' Tassoni, li tirrakkonta gwerra bejn Modena u Bologna wara serqa ta' barmil. Dan ix-xogħol irregolari kien segwit minn suċċess komiku popolari La locandiera, adattament tal-kummiedja popolari La locandiera ta’ Carlo Goldoni, bil-librett imħejji minn Domenico Poggi.

Il-maġġoranza tan-numru mdaqqas ta’ xogħlijiet strumentali ta’ Salieri huma wkoll minn dan iż-żmien. Ix-xogħlijiet strumentali ta’ Salieri ġew meqjusa minn xi kritiċi u studjużi bħala kompożizzjonijiet nieqes mill-ispirazzjoni u l-innovazzjoni misjuba fil-kitba tiegħu għall-palk. Dawn ix-xogħlijiet inkitbu għal okkażjonijiet u artisti li, fil-parti l-kbira, mhux magħrufa. Dawn jinkludu żewġ kunċerti għall-pjanuforte, wieħed f’Do maġġore u wieħed f’Si bilmol maġġore (it-tnejn fl-1773); kunċert għall-orgni f’Do maġġore f’żewġ movimenti (il-moviment tan-nofs huwa nieqes mill-partitura iffirmata, jew forsi, kien solo tal-orgni improvizzati) (1773 ukoll); u żewġ kunċerti: wieħed għall-obwe, vjolin u vjolinċell f’D maġġore (1770), u kunċert għall-flawt u obwe f’Do maġġore (1774). Dawn ix-xogħlijiet huma fost l-aktar kompożizzjonijiet ta’ Salieri rreġistrati regolarment.

Mal-mewt ta’ Gassmann fil-21 ta’ Jannar, x’aktarx minħabba kumplikazzjonijiet minn inċident ma’ karozza xi snin qabel, Salieri laħqu bħala assistent direttur tal-opra Taljana fil-bidu tal-1774. Fl-10 ta’ Ottubru 1775 Salieri żżewweġ lil Therese Helferstorfer, it-tifla ta’ finanzier u uffiċjal tat-teżor tal-qorti li kien għadu kemm miet. Il-mużika sagra ma kinitx tieħu prijorità mal-kompożitur matul dan l-istadju tal-karriera tiegħu, iżda huwa kkompona Alleluia għall-kor u l-orkestra fl-1774.

Matul it-tliet snin ta’ wara, Salieri kien primarjament imħasseb bil-provi u t-tmexxija tal-kumpanija tal-opra Taljana fi Vjenna u bit-tagħlim. It-tliet opri sħaħ tiegħu li nkitbu matul dan iż-żmien juru l-iżvilupp tal-ħiliet kompożizzjonali tiegħu, iżda ma inkludew l-ebda suċċess kbir, la kummerċjalment u lanqas artistikament. L-aktar kompożizzjonijiet importanti tiegħu matul dan il-perjodu kienu sinfonija f’Re maġġore, esegwita fis-sajf tal-1776, u l-oratorju La Passione di Gesù Cristo b’test ta’ Metastasio, esegwit matul l-avvent tal-1776.

Wara l-kollass finanzjarju tal-kumpanija tal-opra Taljana fl-1777 minħabba tmexxija finanzjarja ħażina, Ġużeppi II iddeċieda li jtemm il-produzzjoni tal-opra Taljana, drama bil-Franċiż, u ballet. Minflok, iż-żewġ teatri proprjetà tal-qorti reġgħu jinfetħu taħt tmexxija ġdida, u parzjalment sussidjati mill-Qorti Imperjali, bħala Teatru Nazzjonali ġdid. It-teatri mnedija mill-ġdid kienu jippromwovu drammi bil-Ġermaniż u produzzjonijiet mużikali li jirriflettu l-valuri, it-tradizzjonijiet u l-prospetti Ġermaniżi Awstrijaċi. Il-kumpanija Taljana tal-opra buffa għalhekk ġiet sostitwita minn troupe Singspiel bil-lingwa Ġermaniża.

Mill-1778 l-Imperatur xtaq li jkollu xogħlijiet ġodda, bil-Ġermaniż, komposti mis-suġġetti tiegħu stess u mressqa fuq il-palk b'appoġġ Imperjali ċar. Dan fil-fatt wassal biex ir-rwol ta’ Salieri bħala assistent kompożitur tal-qorti saret pożizzjoni ferm anqas promintenti milli kienet qabel. Salieri qatt ma kien tgħallem sew il-lingwa Ġermaniża, u allura ma ħassux aktar kompetenti biex ikompli bħala assistent direttur tal-opra. Daqqa oħra għall-karriera tiegħu kienet meta d-drama mitkellma u s-Singspiel mużikali tpoġġew fuq l-istess livell. Għall-kompożitur żagħżugħ ftit li xejn kien ikun hemm kummissjonijiet ta’ kompożizzjoni ġodda x’jirċievi mill-qorti. Salieri baqa’ bi ftit għażliet finanzjarji u beda jfittex opportunitajiet ġodda.

It-tagħlim tiegħu tal-mużiċisti żgħażagħ li għadhom jibdew kompla kważi tal-aħħar ta' ħajtu, u fost l-istudenti tiegħu fil-kompożizzjoni (ġeneralment vokali) kien hemm Ludwig van Beethoven, Antonio Casimir Cartellieri, Franz Liszt u Franz Schubert Huwa għallem ukoll lil ħafna kantanti prominenti tul il-karriera tiegħu, fosthom Caterina Canzi. Minbarra l-aktar sinjuri fost l-istudenti tiegħul, kollha rċevew il-lezzjonijiet tagħhom b’xejn, f'ġieħ għall-qalb tajba li Gassmann kien wera lil Salieri bħala orfni bla flus meta kien żgħir.

F’Novembru tal-1823 Salieri pprova jwettaq suwiċidju, bla suċċess.^[7] Huwa sofra mid-dimenzja għall-aħħar sena u nofs ta’ ħajtu.^[8][9][10]

Salieri miet fi Vjenna fis-7 ta’ Mejju 1825, ta’ 74 sena u ġie midfun fil-Matzleinsdorfer Friedhof fl-10 ta’ Mejju. Fis-servizz ta’ tifkira tiegħu fit-22 ta’ Ġunju 1825, ir-Requiem tiegħu stess f’Do minore – kompost fl-1804 – ġie esegwit għall-ewwel darba. Il-fdalijiet tiegħu aktar tard ġew trasferiti fiż-Zentralfriedhof.

Salieri u l-mużika tiegħu kienu prattikament minsija bejn is-seklu 19 sa l-aħħar parti tas-seklu 20. L-interess f'xogħolu qam mill-ġdid kien dovut għar-rappreżentazzjoni drammatika u fittizja ħafna ta' Salieri fid-dramm ta' Peter Shaffer Amadeus (1979), li kiseb attenzjoni akbar fil-verżjoni tagħha bħala film fl-1984, taħt id-direzzjoni ta' Miloš Forman.

Il-mużika tiegħu llum reġgħet kisbet popolarità modesta permezz ta’ diversi reġistrazzjonijiet. Huwa wkoll is-suġġett numru ta' studji akkademiċi li dejjem jiżdiedu, u numru żgħir ta' l-opri tiegħu reġgħu ttellgħu fuq il-palk. Barra minn hekk, issa hemm ukoll is-Salieri Opera Festival sponsorjat mill-Fondazione Culturale Antonio Salieri u ddedikat biex jiskopri mill-ġdid ix-xogħol tiegħu u dak tal-kontemporanji tiegħu. Qed jiżviluppa bħala avveniment annwali tal-ħarifa fil-belt natali tiegħu ta' Legnago, fejn teatru issemma mill-ġdid f'ġieħu.^[11]

Il-mużika ta' Salieri saħansitra bediet tiġbed xi attenzjoni minn Hollywood fis-seklu 21. Fl-2001, il-kunċert triplu tiegħu intuża fis-soundtrack ta’ The Last Castle, li fih jidhru Robert Redford u James Gandolfini. ^[12] Il-mużika ta’ Salieri tintuża hawn bħala tema biex donnha tinvoka sens tal-għira ta' karattru inferjuri għas-superjur tiegħu. Fl-2006, il-film Copying Beethoven juża l-mużika ta' Salieri f’dawl aktar pożittiv. F'dan il-film, waħda mill-karattru priċipali tirrakkonta li marret Vjenna biex tistudja l-kant tal-opra ma’ Salieri. Il-film tal-2008 Iron Man uża l-moviment Larghetto mill-Kunċert għall-Pjanu f’Do maġġore ta’ Salieri.^[13]

Il-ħajja ta’ Salieri, u speċjalment ir-relazzjoni tiegħu ma’ Mozart, kienet is-suġġett ta’ bosta stejjer, f’diversi mezzi ta’ komunikazzjoni.

• Fi ftit snin mill-mewt ta’ Salieri fl-1825, Alexander Pushkin kiteb “it-traġedja ċkejkna” tiegħu Mozart u Salieri (1831), bħala studju drammatiku tad-dnub tal-għira.
• Fl-1898, il-kompożitur Russu Nikolai Rimsky-Korsakov adatta d-dramm ta’ Pushkin, Mozart and Salieri (1831), bħala opra bl-istess isem.
• Perpetwazzjoni tal-istorja popolari iżda fittizjonata sew hija l-qofol fid-dramm Amadeus (1979) ta' Peter Shaffer u l-adattament tal-film tiegħu fl-1984 li rebaħ l-Oscar taħt id-direzzjoni ta' Miloš Forman. Il-parti ta' Salieri inħadmet fin-National Theatre ta' Londra minn Paul Scofield, fuq Broadway minn Ian McKellen, u fil-film minn F. Murray Abraham (li rebaħ il-Oscar għalll-Aħjar Attur għal din il-parti). Abraham juri lil Salieri bħala karattru Makjavelljan, Iago-esque, li juża l-konnessjonijiet tiegħu biex iżomm lil Mozart bħala lura u bil-mod il-mod jeqred il-karriera ta’ Mozart.^[14]
• Is-suppost mibegħda ta’ Salieri lejn Mozart tissemma wkoll f’opra komika bl-isem ta' A Little Nightmare Music (1982), tal-P.D.Q. Bach. Fl-opra, Salieri jipprova jivvelena lil Shaffer anakronistikament iżda jivvelena lil Mozart involontarjament minflok.
• Patrick Stewart interpreta l-parti ta' Salieri fil-produzzjoni tal-1985 The Mozart Inquest.^[15]
• Florent Mothe ħadem il-parti ta' Salieri fil-musical Franċiż Mozart, l'opéra rock (2009).
• L-ewwel xogħol fittizju ta’ C. Ian Kyer huwa r-rumanz storiku Damaging Winds: Rumors that Salieri Murdered Mozart Swirl in the Vienna of Beethoven and Schubert (2013).^[16] Kyer kien il-ko-awtur, ma’ Bruce Salvatore, tas-singspiel Setting the Record Straight: Mozart and Salieri Redux, ^[17] eżegwita għall-ewwel darba mill-Adler Fellows tas-San Francisco Opera Center f’April 2016 taħt id-direzzjoni ta’ Erin Neff.^[18]
• It-telefilm tal- HBO, Virtuoso (2015), dirett minn Alan Ball, huwa dwar il-ħajja bikrija ta’ Salieri.^[19]
• Antonio Salieri, flimkien ma' Mozart, jidher bħala qaddej tal-klassi Avenger fil-logħba għall-mobile Fate/Grand Order.^[20]