Куэ

Куэ (лат. Betula pendula Roth) – 30 м наре кӱкшытан пушеҥге, чылаже 120 еш куэ уло. Кӱшыл тӱҥысӧ шӱмжӧ ошо да яклака, ӱлыл тӱҥысӧ туҥгыржо шемалге тӱсан, ӱмбалже козыра да шелыштедальтше. Изи укшлаже смола йӧршан, тыгыде шыгыле гай тамган. Йошкаргырак-кӱрен укш мучашлаже кужу йолван.

Лышташыже яклака, самырыкын – пижедылше, вичкыж вурган да почела-почела улшо. Лышташ формыжо треугольно-ромбический але треугольно-яйцевидный (мучашыже треугольник гай, а ӱлыл ужашыже муныла койшо форман), тӱржӧ кокыте пӱян.

Тудым тыгак кужу йолван куэ, мугылян куэ маныт.

Евразийский урлык куэ Российыште (Мӱндыр йӱдвел ден кечывалвел деч посна), Украиныште, Беларуссийыште, Кавказыште, Йӱдвел Казахстаныште, Джунгар Алатаушто, Касвел Тянь-Шаньыште, Касвел да Кокла Сибирьыште, Алтайыште кумдан шарлен.

Кужу йолван куэ Марий Элыштат эн чӱчкыдын вашлиялтше пушеҥге. Лышташан да иман чодыраште моло пушеҥге дене пырля кушкеш. Тыгак яндар куэрымат ужаш лиеш.

Тӱрлӧ вере илыше марий-влак ты пушеҥгын лӱмжым тыге ойлат: олык марий куэ; Малмыж (Киров обл.) кλэ; Мензел, Елабуга (Татарстан) куйэ; Шоруньжа (Морко р-н) куйи; курык марий куги, коги; Яраҥ (Киров обл.), Тоншай, Шараҥге (Нижегород. обл.) куйэ.

Вӱдкуэ (лат. Betula pubescens Ehrh.) – ош шӱман кӱкшӧ пушеҥге. Самырык укшыжын тыгыде шыгыле гай тамгалаже уке. Лышташыже пеҥгыде, коваште гайрак, йымал могыржо мамыкан. Йӱдвелышкыла кужу йолван куэ деч мӱндыркырак кая, кечывалвелышкыла – степь дек, эрвелышкыла – Становой курыкрӱдӧ дек шумеш.

Марий Элыште вӱдкуэ вӱдыжгӧ мландан чодыраште, купаҥше эҥер да серлаште, купышто вашлиялтеш, а куп тӱрыштӧ пӱнчӧ дене пырля кушкеш.