Darberk
Xuyakirin
Darberk an darbiris (herwiha darbiriq, darbirûsk) (lat. Betula) navê cinsekî riwekên famîleya darberk û gurganan (Betulaceae) ye. Heya 160 salî dikarin bijîn. Bo baxçevaniyê û darên wê tê çandin. Pirranî li nîvkada bakur cihwarbûyî ne. Darberk alerjiyê ditetikîne.
Sîstematîk
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Cinsê Betula sala 1753'yê ji aliyê Carl von Linné ve, di Species Plantarum, 2, rûpel 982'yê de hatiye binavkirin. Bi qasî 60 heya 100 cureyên darberkê hene:
- Darberka çînî ya sor (Betula albosinensis Burkill)
- Darberka zer (Betula alleghaniensis Britton, Syn.: Betula lutea auct.)
- Betula alnoides Buch.-Ham. ex D.Don
- Betula apoiensis Nakai
- Betula ×aurata Borkh. (= B. pendula × B. pubescens, Syn.: Betula ×atrata Domin, Betula ×obscura Kotula)
- Betula austrosichotensis V.N.Vassil. & V.I.Baranov
- Betula baschkirica Tzvelev
- Betula bomiensis P.C.Li
- Darberka şîn (Betula ×caerulea Blanch. = B. papyrifera var. cordifolia × B. populifolia)
- Betula calcicola (W.W.Sm.) P.C.Li: Die Heimat ist China.
- Betula ceratoptera G.H.Liu & Y.C.Ma
- Betula chichibuensis H.Hara
- Darberka çînî (Betula chinensis Maxim., Syn.: Betula fargesii Franch.): Die Heimat ist China.
- Betula chitralica Browicz
- Betula coriaceifolia V.N.Vassil.
- Darberka belgbindeqî (Betula corylifolia Regel & Maxim.)
- Darberka korêyî (Betula costata Trautv.)
- Betula cylindrostachya Lindl. ex Wall.
- Betula dahurica Pall.: Die Heimat ist China.
- Betula delavayi Franch.
- Betula divaricata Ledeb. (Syn.: Betula middendorffii Trautv. & C.A.Mey. )
- Betula dolicholepis Ovcz., Czukav. & Shibkova
- Darberka Erman, darberka zêrî (Betula ermanii Cham., Syn.: Betula ganjuensis Koidz., Betula paraermanii V.N.Vassil., Betula shikokiana Nakai): Welatê wê Çîn e.
- Betula falcata V.N.Vassil.
- Betula ferganensis V.N.Vassil.
- Betula forrestii (W.W.Sm.) Hand.-Mazz.
- Darberka devî (Betula fruticosa Pall., Syn.: Betula fusca Pall. ex Georgi): Li Çîn, Korê, Mongolya û Sîbîryayê.
- Betula fujianensis J.Zeng, Jian H.Li & Z.D.Chen
- Darberka gulokî (Betula glandulosa Michx.)
- Betula globispica Shirai
- Betula gmelinii Bunge: Welat Çîn.
- Darberka gilyazane (Betula grossa Sieb. & Zucc., Syn.: Betula ulmifolia Sieb. & Zucc.)
- Betula halophila Ching: Li Çînê.
- Betula heptopotamica V.N.Vassil.
- Betula honanensis S.Y.Wang & C.L.Chang
- Darberka bêqîmet (Betula humilis Schrank (Syn.: Betula fruticans Pall., orth. var.): Li navenda Ewropa, Qazaxistan, Mongolya.
- Betula insignis Franch.
- Betula jarmolenkoana Golosk.
- Betula jiaodongensis S.B.Liang
- Betula jiulungensis P.C.Li ex Q.Lin: Li Çînê.
- Betula karagandensis V.N.Vassil.
- Betula kenaica W.H.Evans
- Betula kirghisorum Sav.-Rycz.
- Betula klokovii Zaver.
- Betula korshinskyi Litv.
- Betula ×koehnei C.K.Schneid. (= Betula papyrifera × B. pendula)
- Betula kotulae Zaver.
- Betula kunarensis Browicz
- Betula lanata (Regel) Vassilcz.
- Darberka şekirî (Betula lenta L.)
- Betula litwinowii Doluch.
- Betula luminifera H.J.P.Winkl.
- Betula margusarica V.N.Vassil.
- Darberga belgzîrfon, darberka mîran (Betula maximowicziana Regel)
- Darberka qefqazî (Betula medwediewii Regel)
- Betula megrelica Sosn.
- Betula michauxii Spach
- Betula microphylla Bunge
- Betula minor (Tuck.) Fernald
- Betula murrayana B.V.Barnes & Dancik
- Darberka hûrik, auch Polar-Birke (Betula nana L., Syn.: Betula exilis Sukaczev): Li navenda Ewropayê.
- Betula neoalaskana Sarg. (Syn.: Betula resinifera Britton)
- Darberka reş, darberka robaran (Betula nigra L.)
- Darberka avê (Betula occidentalis Hook., Syn.: Betula fontinalis Sarg.)
- Betula ovalifolia Rupr. (Syn.: Betula extremiorientalis Kuzen. & V.N.Vassil., Betula paishanensis Nakai, Betula tatewakiana M.Ohki & S.Watan.): Li Japan, Rûsya, Korê û Çînê.
- Betula ovczinnikovii V.N.Vassil.
- Betula pamirica Litv.
- Darberka qaxezî, Marshall, Syn.: Betula excelsa Aiton, Betula lyalliana Koehne, nom. nud.)
- Betula paramushirensis Barkalov
- Darberka qûmê (Betula pendula Roth, Syn.: Betula verrucosa Ehrh., Betula tristis Wormsk. ex Link, Betula aetnensis Raf. ex J.Presl & C.Presl): Ji navenda Ewropayê belavbûye.
- Betula platyphylla Sukaczev (Syn.: Betula japonica Sieb. ex H.J.P.Winkl., nom. nud., Betula mandshurica (Regel) Nakai, Betula szechuanica (C.K.Schneid.) C.-A.Jansson)
- Darberka boz, (Betula populifolia Marshall)
- Betula potamophila V.N.Vassil.
- Betula potaninii Batalin
- Betula procurva Litv.
- Betula psammophila V.N.Vassil.
- Darberka avevekê, (Betula pubescens Ehrh., Syn.: Betula alba L., Betula czerepanovii N.I.Orlova, Betula tortuosa Ledeb.)
- Darberka devî ya amerîkan (Betula pumila L.)
- Betula ×purpusii C.K.Schneid. (= B. glandulifera × B. lutea)
- Betula pyrolifolia V.N.Vassil.
- Darberka devî ya qefqazî (Betula raddeana Trautv.)
- Betula ×raymundii Lepage (= B. populifolia × B. pumila var. glandulifera)
- Betula regeliana V.N.Vassil.
- Betula rockii (Rehder) C.-A.Jansson
- Betula saksarensis Polozhij & A.T.Malzeva
- Betula ×sandbergii Britton (= B. glandulifera × B. papyrifera)
- Betula saposhnikovii Sukaczev
- Betula saviczii V.N.Vassil.
- Darberka hesinî (Betula schmidtii) Regel
- Betula seravschanica V.N.Vassil.
- Betula schugnanica (B.Fedtsch.) Litv.
- Betula sunanensis Y.J.Zhang
- Darberka Sichuanê (Betula szechuanica (C.K.Schneid.) C.-A.Jansson)
- Betula tadzhikistanica V.N.Vassil.
- Betula tianschanica Rupr.
- Betula turkestanica Litv.
- Betula tuturinii V.N.Vassil.
- Betula uber (Ashe) Fernald
- Darberka hîmalayayî (Betula utilis D.Don, Syn.: Betula jacquemontii Spach)
- Betula wuyiensis J.B.Xiao: Die Heimat ist China.
- Betula zinserlingii V.N.Vassil.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Yasin J. Nasir: Betulaceae. Di: Eugene Nasir, S. I. Ali (weşan.): Flora of West Pakistan, Band 95, 1975, Stewart Herbarium, Rawalpindi, Betula - online. Girêdana arşîvê 2012-05-09 li ser Wayback Machine (ne bi kurdî ye)
Wêje
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Pia Järvinen, Anna Palmé, Luis Orlando Morales, Mika Lännenpää, Markku Keinänen, Tuomas Sopanen, Martin Lascoux: Phylogenetic relationships of Betula species (Betulaceae) based on nuclear ADH and chloroplast matK sequences. In: American Journal of Botany, Band 91, Nr. 11, 2004, S. 1834–1845, doi: 10.3732/ajb.91.11.1834.
Girêdanên derve
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- Di bijîşkiya gelêrî de. (almanî)