Plutoniom

Ensampel a	Elven gymyk, elven radyoweythresek
Furvell gymyk	Pu
Dydhyas diskudhans	1941
Niver atomek	94
Elektronegedhegedh	1.28 ±0.01
Rann a	period 7, aktinid
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gymyk yw plutoniom, niver 94 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Pu. An hanow a dheu dhyworth an planet korr Plouton, drefen bos uraniom henwys dhyworth Ouran ha neptuniom dhyworth Nevyon. Nyns eus dhe blutoniom rann y'n korf denel. Ny hwer plutoniom war an nor marnas yn arbrovjiow hwithrans, mes drefen provyow arvow nuklerek yma gans pubonen nebes atomow plutoniom yn y gorf. Pur beryllus yw drefen y dhewynnyans α hag a guntell y'n eskern.

Usys yw isotop plutoniom-238 yn rewloryon kolon.

Gwrys veu plutoniom rag an kynsa prys yn mis Kevardhu 1940 gans Glenn Seaborg, Arthur Wahl ha Joseph Kennedy. Ny dhyllys veu an derivans a-dro dhodho. I a aswonnas plutoniom dhe allos gul tanbellen atomek. An Statys Unys a dhallathas askorra plutoniom, hag erbynn 1945 yth esa nebes kilogrammow gansa, lowr a blutoniom dhe wul teyr tanbellen atomek.

Tardhys veu an danbellen gynsa ogas dhe Alamagordo yn mis Gortheren 1945. Droppys veu an nessa tanbellen war Nagasaki war an 9ves a vis est 1945, ow ladha 70,000 ha golia 100,000. (Tanbellen uraniom veu an unn droppys war Hiroshima).

Askorrys yw a-dro dhe 50 tonnas a blutoniom pub bledhen, drefen bos isaskorr dasoberoryon nuklerek. Y hyllir usya plutoniom yn dasoberoryon fast-breeder, mes lettyes veu aga devnydh yn Almayn, an Statys Unys ha'n Ruvaneth Unys erbynn lemmyn.

Usys o plutoniom-238 war Apollo 14 ha'n tavellow efanvos Voyager I ha II.

Poos atomek plutoniom yw 244.06, y boynt teudhi yw 640°C ha'y boynt bryjyon yw 3330°C. Y dhosedh yw 19.8kg an liter. Alkan arghansek radywoweythresek yw.

• 
  Glenn Seaborg
• 
  An planet korr Plouton
• 
  Tardh tanbellen Nagasaki
• 
  Rewler kolon
• 
  Dasoberoryon fast breeder Dounreay yn Alban