kirin

Binêre herwiha: kirîn

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /kɪˈɾɪn/
Deng (Wan)
Kîtekirin: ki·rin

Lêker

kirin (lêkera gerguhêz)
Rehê dema niha: -k-
`RP.` Niha
	ez	dikim
	tu	dikî
	ew	dike
	em, hûn, ew	dikin
Fermanî	Yekjimar	bike
Fermanî	Pirjimar	bikin
Rehê dema borî: -kir-
`RP.` Boriya sade
	min	kir
	te	kir
	wê/wî	kir
	me, we, wan	kir
Formên din: Tewandin:kirin

Kesek kar **dike**. Peyvên *kar* û *kirin* hevreh in.

kirin lêkera xwerû, gerguhêz, k-ya nerm

bi cih anîn, pêk anîn, encam dan
Tu çi dikî?

Bikin! – Neke! – Meke!

Min hemû ev kar kiriye.
- Were nîşanê Nişanî de xwe bêperde seher
  Lê ji xûnê bike perhîz ku şehîdan çi hisab — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
niyet hebûn, li ber bûn, biniyet bûn, hewl dan, armanc bûn
Min dikir bipirsim lê ez newêriyam.
nêzîk bûn, kêm man ku tiştek biqewime
Ji qehran dike xwe bikuje.
lîstin, pê ve mijûl bûn
Ez futbolê dikim. ― Ez futbolê dilîzim.
zewicîn, mêr kirin, şû kirin, jin anîn, wek hevser qebûl kirin
Ez bêmêr bimirim jî, ez te nakim.
gan kirin, seks kirin
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
xwestin
- Kir ku ji avê derbas bibe. — (Mela Mûsayê Hekarî, Amadekar: Hêmin Omer, Durrû’l Mecalîs, 2022 ["1857"], r. 116)
wek lêkereke sivik bo çêkirina lêkerên nû ji navdêr û rengdêran
qebûl kirin, razî kirin, xwedî kirin, dest pê kirin

mezin kirin, xurt kirin, bihêz kirin, perîşan kirin

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: کرن‎
kurdî-krîlî: кьрьн

Jê

Agadarî: Gelek peyv bi alîkariya lêkera sivik ya "kirin" tên çêkirin loma rêzkirina hemûyan li vir ne mimkin e. Bnr. Lêkerên li gel "kirin" (pêkhatî) û:

Peyvên kurmancî yên hevedudanî bi kirin (4759 R)

Peyvên kurmancî yên pêkhatî bi kirin (3625 R)

Etîmolojî

Hevreha soranî کردن‎ (kirdin), kurdiya başûrî kirdin, lekî kirdin, goranî/hewramî kerdey, zazakî kerdene, farisî کردن‎ (kerden), tacikî кардан (kardan), partî 𐭪𐭫𐭲 (kirt), pehlewî 𐭪𐭫𐭲‎ (kirt), avestayî 𐬐𐬆𐬭𐬆𐬙𐬀‎ (kərəta, “kirî”) û 𐬐𐬆𐬭𐬆𐬥𐬀𐬊𐬌𐬙𐬌‎‎ (kərənaoiti, “ew dike”), hexamenişî 𐎠𐎤𐎢𐎫𐎠 (a-ku-u-t-a /akutā/, “wî kir”), sanskrîtî कृणोति (kṛṇóti) û करोति (karóti), hindî करना (kerna), ûrdûyî کرنا‎ (kerna), hîtîtî 𒆪𒂊𒅕𒋫 (ku-e-er-ta, “kir”) û 𒆪𒅕𒈪 (ku-er-mi, “dikim”), lîtwanî kùrti (“kirin, çêkirin, ava kirin”) û kerė́ti (“sihr kirin”), rûsî ча́ры (čáry, “sihrkirin”). hemû ji proto-hindûewropî *kʷer- (“kirin, çêkirin, ava kirin”).

Ji heman rehî herwiha peyva kar û paşgirên -kar, -ker, -gar, -ger (-ger wek bo nimûne di peyva asinger, hesinger de).

Peyv ji zimanekî hindûîranî ketiye hinek zimanên ûralî jî, bo nimûne: ûdmûrtî карыны (karyny) û komî-permyakî керны (kerny).

Wek paşgirên -kâr, -ker, -gâr ketiye tirkî û gelek zimanên din jî yên tirkîkî, bo nimûne di van peyvên tirkî de: muhafazakâr, peyker, rüzgâr û bi dehan an bi sedan peyvên din.

Çavkanî:

Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007
Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Derksen, Rick: Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon [Ferhenga etîmolojî ya peyvên mîrasî yên slavî] (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 4), Leiden, Boston: Brill 2008.
Kloekhorst, Alwin (2008): Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 5), Leiden, Boston: Brill.
Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
Mallory, J. P.; Adams, D. Q., editors (1997): Encyclopedia of Indo-European culture [Zanistnameya Çandeya Kultûra Hindûewropî], London, Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers.
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Bi zaravayên din

Hewramî: kerdey
Kurdiya başûrî: کردن‎ (kirdin), kirdin
Lekî: کردن‎ (kirdin), kirdin
Soranî: کردن‎ (kirdin)
Zazakî: kerdene

Werger

bi cih anîn, encam dan, çêkirin (1)

Afrîkansî: doen → af
Albanî: bëj → sq
Almanî: tun → de, machen → de
Elmanîşî: tue
Amharî: ማድረግ (madräg)
Aragonî: fer → an
Aramiya nû ya asûrî: ܥܵܒ݂ܹܕ‎ (ʿawed)
Aromanî: fac
Asamî: কৰ (kor)
Astûrî: facer → ast
Aşkunî: ko
Aynuyî: キ (ki)
Azerî: eləmək, etmək → az, qılmaq
Balînî: gaé
Baskî: egin
Belarusî: рабі́ць impf (rabícʹ), зрабі́ць pf (zrabícʹ)
Bengalî: করা (kôra)
Bextiyarî: کردن‎ (kerden)
Bretonî: ober → br
Bulgarî: пра́вя (právja)
Burmayî: လုပ် → my (lup), ပြု → my (pru.)
Çeçenî: да (da), дан (dan)
Çekî: dělat impf, udělat pf
Çerokî: ᎾᏛᏁᎭ (nadvneha)
Çînî:
Mandarînî: 做 (zuò), 作 → zh (zuò)
Çuvaşî: ту (tu)
Dalmatî: fur
Danmarkî: gøre → da, udføre
Endonezyayî: buat → id, laku → id, melakukan → id
Erebî: فَعَلَ‎ (faʿala), عَمِلَ‎ (ʿamila)
Erebiya cezayirî: دار‎

Erebiya misrî: عمل‎ (ʕamal)

Erebiya hîcazî: سَوَّى‎ (sawwa)
Ermenî: անել → hy (anel)
Esperantoyî: fari → eo
Estonî: tegema → et
Extremaduranî: hazel
Farisî: کَردَن‎ (kardan)
Fînî: tehdä
Fransî: faire
Friyolî: fâ
Frîsiya bakur: düünj, du
Frîsî: dwaan
Gaelîka skotî: dèan
Galîsî: facer → gl
Gotî: 𐍄𐌰𐌿𐌾𐌰𐌽 (taujan)
Gurcî: კეთება → ka (ḳeteba)
Guwaranî: japo → gn
Haîtî: fè
Hindî: करना → hi (karnā)
Hîlîgaynonî: buhat, pagbuhat
Hmongî: ua
Holendî: doen → nl
Îbranî: עָשָׂה‎ (asá),פָּעַל‎ (pa'al)
Îdoyî: facar → io
Îlokanoyî: aramid
Îngilîziya kevn: dōn
Îngilîzî: do → en, perform → en, execute → en
Îngûşî: де (de)
Înterlîngua: facer
Îrlendî: déan, dein
Îstriyotî: fà
Îtalî: fare → it
Îzlendî: gera → is, gjöra
Japonî: する → ja (suru), やる → ja (yaru), なさる (nasaru), 致す → ja (いたす, itasu)
Javayî: gawe → jv, gawé → jv
Kamkata-viriyî: ku
Kankanayiya bakurî: ikkan
Kannadayî: ಮಾಡು → kn (māḍu)
Kapverdî: faze
Katalanî: fer
Keçwayî: ruray → qu, rurai
Keşmîrî: کَرُن‎ (karun)
Kirgizî: этүү (etüü)
Kîngalî: කරනවා (karanawā)
Koreyî: 하다 → ko (hada)
Korsîkayî: fà
Kreyoliya morîtanî: fer
Kumikî: этмек (etmek)
Ladînî: fé, fèr
Latgalî: dareit
Latînî: faciō → la, agō → la
Latviyayî: darīt → lv, veikt
Lawsî: ເຮັດ → lo (het), ທຳ (tham)
Lezgînî: авун (avun)
Lîtwanî: daryti → lt
Lombardî: fà
Mòçenoyî: mòchen
Makedonî: прави → mk (pravi), врши (vrši), направи → mk (napravi)
Malayalamî: ചെയ്യുക → ml (ceyyuka)
Malezî: buat → ms
Maltayî: għamel
Mazenderanî: هاکردن‎ (hâkërden)
Mbya guaraniyî: japo
Mecarî: tesz → hu, csinál → hu
Misrî:

(jrj)
Mongolî:
Kirîlî: хийх → mn (hijh)
Nahwatliya klasîk: chīhua
Nahwatlî: chīhua → nah
Nanayî: анго-
Napolîtanî: fà
Nedersaksî:
Saksoniya jêrîn ya holendî: doan

Almaniya jêrîn a almanî: doon
Nepalî: गर्नु → ne (garnu)
Normandî: faithe
Norwecî:
Norweciya bokmålî: gjøre → no, utføre → no

Norweciya nînorskî: gjere → nn, utføre → nn
Oksîtaniya kevn: far
Oksîtanî: far → oc, har → oc, faire → oc
Oriyayî: କରିବା → or (kôriba)
Osetî: кӕнын (kænyn)
Oygurî: قىلماق‎ (qilmaq)
Ozbekî: qilmoq → uz
Palî: karoti
Papyamentoyî: hasi
Peştûyî: کول‎ (kawël)
Pîpîlî: -chiwa, -chihua
Polonî: robić → pl impf, zrobić → pl pf, czynić → pl impf, uczynić → pl pf
Portugaliya kevn: fazer
Portugalî: fazer → pt, realizar → pt
Puncabî: ਕਰਨਾ (karnā)
Qazaxî: істеу → kk (ısteu)
Qiptî: ⲉⲓⲣⲉ (eire)
Rapanuyî: haka
Romagnolî: fêr
Romancî: far
Romanyayî: face → ro
Rusî: де́лать impf (délatʹ), сде́лать pf (sdélatʹ)
Rusînî: роби́ти impf (robýty)
Saksoniya kevn: dôn, fremmian, gifrummian
Samogîtî: darītė, dėrbtė
Sanskrîtî: करोति → sa (karóti)
Sanskrîtî: कृणोति → sa (kṛṇóti)
Sardînî: fàchere
Sardînî: fai
Sebwanoyî: buhat, buhaton
Sicîlî: fari → scn
Sindhî: ڪَرَڻُ‎ → sd
Sirboxirwatî:
Kirîlî: радити

Latînî: raditi → sh, činiti → sh
Sîlhetî: ꠇꠞꠣ (xora)
Skotî: dae
Slaviya rojavayî ya kevn: робити impf (robiti)
Slovakî: robiť → sk impf, urobiť pf
Slovenî: storiti,ukreniti, narediti
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: cyniś impf

Sorbiya jorîn: činić impf, sčinić pf
Spanî: hacer
Swêdî: göra → sv
Şanî: ႁဵတ်း (hét)
Tabasaranî: апӏуб (aṗub)
Tacikî: кардан → tg (kardan)
Tagalogî: gawin, gumawa, isagawa
Tamîlî: செய் → ta (cey), பண்ணு → ta (paṇṇu)
Tayiya bakurî: ᩁᩮᩢ᩠ᨯ, ᨿᩮ᩠ᨿᩡ, ᨿᩡ, ᨿ
Tayî: ทำ → th (tam)
Telûgûyî: చేయు → te (cēyu)
Teterî: эшләү (eşläü)
Tetûmî: halo
Tirkî: yapmak → tr, etmek → tr, kılmak → tr
Tirkmenî: etmek → tk
Tokpisinî: mekim → tpi, wokim
Toxarî B: yām-
Tuvanî: кылыр (kılır)
Udmurtî: карыны (karyny)
Urdûyî: کَرْنا‎ (karnā)
Ûkraynî: роби́ти impf (robýty), зроби́ти pf (zrobýty)
Venîsî: far → vec
Viyetnamî: làm → vi
Waigalî: ća
Walonî: fé → wa
Waxiyî: car-
Weylsî: gwneud
Ximêrî: ធ្វើ → km (thvəə)
Yagnobî: карак
Yidîşî: טאָן‎ (ton)
Yonagunî: きるん (kirun)
Yûnanî: κάνω → el (káno)
Kevn: πράσσω (prássō), ποιέω (poiéō), ῥέζω (rhézō), ἔρδω (érdō), δράω (dráō), τελέω (teléō)
Zimanê destan ê emerîkî: C@SideTrunkhigh-PalmDown-C@SideTrunkhigh-PalmDown RoundVertSidetoside-RoundVertSidetoside, Claw5@SideTrunkhigh-PalmDown-Claw5@SideTrunkhigh-PalmDown RoundVertSidetoside-RoundVertSidetoside

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kirin	kirin
Îzafe	kirina	kirinên
Çemandî	kirinê	kirinan
Nîşandera çemandî	wê kirinê	wan kirinan
Bangkirin	kirinê	kirinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kirinek	kirinin
Îzafe	kirineke	kirinine
Çemandî	kirinekê	kirininan

kirin mê

kar, kiryar, emel, fêl, fealiyet, xebat, şol, encamdan, bicihanîn, çêkirin
Kirina wî karî ne hêsan e.

Divê mirov ji kirinê netirse.
- Di berhemên Fiqih û Usûlu’l-Fiqhê derbas dibe; fermaneke ku kirina tiştekî/’îbadeketekê di wextê wê lazim bike, qezakirina vê peywira ku di dema xwe nehatiye edakirin jî pêwîst didêre. Ma ev tişt ne rast e? Hûn dikarin di çarçoveya nimêja qeza de vê şîrove bikin? — (http://www.fetwayenkurdi.com/?p=3995 [arşîv], fetwayenkurdi.com)
- Lêkera netêger an jî întransîtîv ew tewre lêker e ku tevger an kirina wê yekser tesîrê li objektekê nake. Ew çalakî an bûyer bê objekt çêdibe û dema ku ew çalakî pêk tê, tesîreke yekser li tişt an kesekî nayê. — (https://sites.google.com/a/baranrizgar.co.cc/azadiya-kurdistane/home/lekeren-transitiv--intransitiv-ci-cudati-hene-cawa-ji-hev-veqetinin?tmpl=%2Fsystem%2Fapp%2Ftemplates%2Fprint%2F&showPrintDialog=1 [arşîv], bloga Baran Rizgar, 21.07.2019)

Jê

kirinî

Etîmolojî

Li jortir binêrin.

Bi zaravayên din

Soranî: kar, kirdewe
Zazakî: kerdiş

Werger

Almanî: Tat → de m, Akt → de n, Werk → de nt
Başkîrî: ғәмәл → ba (ğämäl)
Belarusî: дзе́янне → be nt (dzjéjannje), акт → be n (akt)
Bulgarî: де́йствие → bg nt (déjstvie), постъпка → bg m (postǎpka), акт → bg n (akt)
Çekî: skutek → cs n, čin → cs n
Çînî: 行為 → zh, 行为 → zh (xíngwéi)
Danmarkî: gerning → da g, handling → da g
Erebî: عَمَل‎ → ar n (ʿamal), فِعْل‎ → ar n (fiʿl)
Ermenî: արարք → hy (ararkʻ)
Esperantoyî: faro → eo, ago → eo
Eweyî: dɔwɔwɔ → ee
Farisî: کردار‎ → fa (kirdar), کار‎ → fa (kâr), اعمال‎ → fa pj (e'mal)
Fînî: teko → fi, toimi → fi
Fransî: acte → fr n, action → fr m, œuvre → fr m
Frîsî: died → fy nt
Gaelîka skotî: gnìomh → gd n
Holendî: daad → nl m
Îbranî: מעשה‎ → he m (ma'ase)
Îngilîzî: deed → en, action → en, disposition → en, doing → en, execution → en, performance → en, executing → en
Îtalî: fatto → it n, gesto → it, gesta → it
Îzlendî: dáð → is m
Japonî: 行為 → ja (こうい, kōi)
Katalanî: fet → ca n, acte → ca n
Koreyî: 행위 → ko (haeng-wi)
Latînî: āctus → la n
Luksembûrgî: Dot → lb m
Makedonî: дело → mk nt (delo), постапка → mk m (postapka)
Mecarî: tett → hu
Norwecî: dåd → no, gjerning → no
Portugalî: ação → pt m, feito → pt n
Portugalî: faptă → ro
Rusî: посту́пок → ru n (postúpok), де́йствие → ru nt (déjstvije), дея́ние → ru nt (dejánije), акт → ru n (akt)
Sanskrîtî: कार्य → sa nt (kārya)
Sirboxirwatî: чи̑н → sh n
Sirboxirwatî: čȋn → sh n
Slovakî: skutok → sk n, čin → sk n
Slovenî: dejanje → sl nt
Spanî: hecho → es n, acto → es n, acción → es m, obra → es m
Swêdî: gärning → sv, dåd → sv
Telûgûyî: చర్య → te (carya)
Tirkî: iş → tr, yapma → tr, etme → tr, koyma → tr, hareket → tr, eylem → tr, fiiliyat → tr, icra → tr, ika → tr, iştira → tr, gezdirme → tr
Ûkraynî: ді́я → uk m (díja), ді́яння → uk nt (díjannja), акт → uk n (akt)
Yûnanî: πράξη → el m (práxi)
Yûnaniya kevn: πρᾶξις → grc m (prâxis)