hiş
Xuyakirin
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]Zayenda nêr a binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hiş | hiş |
Îzafe | hişê | hişên |
Çemandî | hişî | hişan |
Nîşandera çemandî | wî hişî | wan hişan |
Bangkirin | hişo | hişino |
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | hişek | hişin |
Îzafe | hişekî | hişine |
Çemandî | hişekî | hişinan |
hiş nêr
- aqil, bîr, hişyarî, haydarî, agadarî:
- Hiş di serî de nîne! (Bêaqil e.)
- Di hemû ziman û çandan de hişê mirov diçe: Kurmanc dibêjin: “Hişê min diçe”. Zaza dibêjin: “Hêşê min şono”. Tirk dibêjin: “Başım dönüyor”. Yanê peyv bi peyv “Serê min dizivire” — (Beşek Ji Folklora Kurdî: Çîrok, Mehmet Bozkoyun, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi)
- Sacîdû bê hiş kerî sed salî dî
Ez dizanim La îlahe îlla Tu yî — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî *h₂ows- ("guh"), proto-îranî *uş (“guh; hiş”), hevreha guh ya kurdî, هوش (hûş: hiş) û گوش (gûş, “guh”) yên farisî, zazakî goş (guh) ya zazakî,, هۆش (hoş, “hiş”) û گوێ (gwê, “guh”) yên soranî, [skrîpt hewce ye] (oş/hoş, “hiş”) ya pehlewî, [skrîpt hewce ye] (uşî, “hiş”) ya avestayî... उसि (usi) ya sanskrîtî, vesh (“guh”) ya albanî, ausis (“guh”) ya lîtwanî, οὖς (oûs, “guh”) ya yûnaniya kevn, auris (“guh”) ya latînî (> oreille ya fransî), ухо (úxo, “guh”) ya rusî...
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Soranî: hoş
Werger
[biguhêre]hiş, aqil, eql, zihn
- Albanî: mendje → sq m
- Almanî: Verstand → de n, Geist → de n, Sinn → de n
- Amharî: አዕምሮ (ʾäʿmro)
- Apaçiya rojava: -́niʼ
- Aromanî: minte
- Asamî: মন (mon)
- Astûrî: mente m
- Aynuyî: ケウトゥㇺ (kewtum), ラㇺ (ram), ラマ (rama), ラマッ (ramat), ラム (ramu)
- Azerî: ağıl → az, fikir → az, zehin
- Baskî: adimen, buru → eu, gogo, sen → eu
- Başkîrî: аҡыл (aqïl)
- Belarusî: ро́зум n (rózum)
- Bengalî: মন → bn (môn)
- Bretonî: poell → br n
- Bulgarî: ум → bg n (um), ра́зум n (rázum), ми́съл m (mísǎl), а́къл n (ákǎl)
- Burmayî: စိတ် → my (cit)
- Çekî: mysl → cs m, rozum → cs
- Çerokî: ᎣᏓᏅᏛ (odanvdv)
- Çînî:
- Çîrîkawayî: -́nii
- Çukçî: кувчемгъон (kuvčemgʺon)
- Danmarkî: sind nt, sjæl → da g; indstilling → da g
- Erebî: عَقْل → ar n (ʿaql), ذِهْن n (ḏihn), خَلَد n (ḵalad)
- Ermenî: բանականություն → hy (banakanutʻyun), խելք → hy (xelkʻ)
- Ermeniya kevn: միտ (mit)
- Esperantoyî: menso
- Estonî: mõistus
- Farisî: ذهن → fa (zehn), عقل → fa ('aql)
- Farisiya navîn: mānag
- Fînî: mieli → fi, järki → fi, ymmärrys → fi, pää → fi
- Fransî: esprit → fr n, raison → fr m, intelligence → fr m
- Friyolî: ment m
- Gaelîka skotî: aire m
- Galîsî: mente → gl m
- Gotî: 𐌷𐌿𐌲𐍃 n (hugs), 𐍆𐍂𐌰𐌸𐌹 m (fraþi), 𐌰𐌷𐌰 n (aha)
- Gujaratî: મન → gu (man)
- Gurcî: ჭკუა (č̣ḳua), გონება (goneba)
- Guwaranî: anãngua, apytu'ũ
- Hawayî: manaʻo, waihona, noʻonoʻa, naʻau
- Higaononî: hunahuna
- Hindî: मन → hi n (man), दिल → hi n (dil)
- Holendî: verstand → nl, geest → nl, psyche → nl, denkvermogen → nl, rede → nl g
- Îbranî: רוּחַ m (rúakh), מוֹח / מֹחַ → he n (móakh), שׂכל n (sekhel)
- Îdoyî: mento → io
- Îgboyî: uchè
- Îngilîziya kevn: mōd nt
- Îngilîzî: mind → en
- Îngriyî: meeli
- Îrlendî: intinn → ga m, meabhair m
- Îtalî: mente → it m
- Îzlendî: hugur → is n
- Japonî: 心 → ja (こころ, kokoro), 精神 → ja (せいしん, seishin), 知性 → ja (ちせい, chisei)
- Katalanî: ment → ca m
- Kirgizî: акыл → ky (akıl)
- Koreyî: 마음 → ko (ma-eum), 심성 → ko (simseong)
- Kumikî: гьакъыл (haqıl)
- Latgalî: pruots n
- Latînî: mens m, animus → la n
- Latviyayî: prāts → lv n
- Lawsî: ດວງຈິດ (dūang chit), ຈິດ (chit)
- Lîtwanî: protas n
- Luksembûrgî: Verstand n, Geescht n
- Makedonî: ум n (um), разум n (razum)
- Malayalamî: മനസ് → ml (manasŭ)
- Malezî: akal
- Maltayî: għaqal n
- Maorî: ihomatua
- Maratî: मन nt (man)
- Mayayiya yukatekî: tuukul
- Mecarî: értelem → hu, elme → hu
- Mongolî:
- Nanayî: мурун
- Navajoyî: bíniʼ
- Norsiya kevn: hugur n
- Norwecî:
- Oksîtanî: esperit → oc n, ment → oc n
- Oygurî: ئەقىل → ug (eqil), زېھىن (zëhin)
- Ozbekî: aql → uz, fikr → uz, zehn → uz, ong → uz
- Palî: sati m
- Peştûyî: ذهن → ps n (zehn), عقل → ps n (áqəl)
- Pîttcantcatcarayî: kata
- Polonî: rozum → pl m inan, umysł → pl m inan, um → pl
- Portugalî: mente → pt m
- Qazaxî: ақыл → kk (aqyl)
- Qiptî: ⲙⲉⲩⲓ n (meui)
- Romagnolî: mént n
- Romanyayî: minte → ro m
- Rusî: ум → ru n (um), ра́зум n (rázum), рассу́док n (rassúdok), интелле́кт n (intellékt)
- Rusînî: ро́зум n (rózum)
- Sanskrîtî: मनस् → sa nt (manas), चित् → sa m (cit)
- Sardînî: mente, menti
- Sirboxirwatî:
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: розумъ n (rozumŭ)
- Slovakî: myseľ m, rozum n, myslenie nt
- Slovenî: um n, razum n
- Spanî: mente → es m
- Swêdî: förstånd → sv nt, intellekt → sv g, psyke → sv nt
- Şîngazîcayî: âkili 9
- Şorî: ағыл (ağıl)
- Tacikî: ақл → tg (aql)
- Tayî: จิตใจ → th, จิต → th (jìt)
- Telûgûyî: మనసు → te (manasu), దిమాక్ (dimāk)
- Teterî: зиһен → tt (zihen), акыл → tt (aqıl)
- Tirkî: akıl → tr, zihin → tr, us → tr
- Tirkmenî: akyl → tk
- Tîbetî: སེམས (sems)
- Toxarî B: palsko
- Urdûyî: عقل → ur ('aql)
- Ûkraynî: ро́зум n (rózum), ум n (um), інтеле́кт n (intelékt)
- Viyetnamî: tinh thần → vi, lòng → vi, tâm trí → vi
- Weylsî: meddwl → cy n
- Ximêrî: សតិ → km (sɑteʼ)
- Xîkarîyayî: -́nii
- Yûnanî: νους → el n (nous), διάνοια → el m (diánoia), μυαλό → el nt (myaló)
- Zuluyî: ingqondo
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Rengdêr
[biguhêre]hiş
- bêdeng, bêpêjn:
- Hiş be! (Bêdeng be! Neaxive!)
- Ew qet hiş nabe! (Ew her diaxive. Ew berdewam dipeyive.)
- aşt, aram, tena, rihet:
- Dayikê zarokê xwe hiş kir.
Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Almanî: still → de, schweigen → de
- Altayiya başûrî: унчукпа- (unčukpa-)
- Belarusî: ці́хі → be n (cíxi), маўча́ць impf (maŭčácʹ)
- Bengalî: খামোশ → bn (khamoś)
- Bulgarî: тих → bg (tih), безшумен → bg (bezšumen)
- Burmayî: တိတ် → my (tit)
- Çekî: tichý → cs, mlčet → cs
- Çînî:
- Kantonî: 安靜 (on1 zing6), 恬靜 (tim4 zing6, tim5 zing6), 靜 (zing6)
- Hakkayî: 安靜 (ôn-chhin), 恬靜 (tiâm-chhin), 恬 (tiâm), 恬恬 (tiâm-tiâm)
- Mandarînî: 安靜 → zh (ānjìng), 恬靜 → zh (tiánjìng)
- Minnanî: 安靜 → zh-min-nan (an-chēng), 恬恬 → zh-min-nan (tiām-tiām), 恬靜 → zh-min-nan (tiām-chēng), 恬 → zh-min-nan (tiām)
- Erebî: صَامِت (ṣāmit), سَاكِت (sākit)
- Ermenî: խաղաղ → hy (xaġaġ), հանգիստ → hy (hangist), հանդարտ → hy (handart)
- Esperantoyî: kvieta → eo
- Farisî: خاموش → fa (xâmuš), بیصدا (bi-sedâ), آرام → fa (ârâm)
- Fînî: hiljainen → fi, äänetön → fi
- Fransî: silencieux → fr n, se taire → fr
- Gurcî: ჩუმი (čumi)
- Hindî: चुप → hi (cup)
- Holendî: stil → nl
- Îngilîziya kevn: swīġe, swīgian
- Îngilîzî: silent → en
- Îngriyî: hiljain, äänetöin
- Îrlendî: i do thost
- Îtalî: silenzioso → it
- Îzlendî: hljóður → is n
- Japonî: 静かな (shizuka na), 無音の (muon no)
- Katalanî: silenciós → ca n, callar → ca
- Keçwayî: upalla
- Kirgizî: унчукпоо (unçukpoo)
- Koreyî: 조용하다 → ko (joyonghada)
- Latgalî: kluss n, trāps
- Latînî: silens → la, tacitus
- Latviyayî: kluss n
- Lawsî: ມິດ (mit), ນິ້ງ (ning), ສງັດ (sa ngat)
- Makedonî: тих (tih), молчи impf (molči), ќу́ти impf (ḱúti)
- Maltayî: sieket n, siekta m
- Maorî: mōhū
- Mecarî: csendes → hu, hangtalan → hu, zajtalan → hu
- Normandî: silencieux
- Norwecî:
- Norweciya bokmålî: lydløs
- Oksîtanî: silenciós → oc n
- Osmanî: صوص (sus), خاموش (hamuş)
- Plodîşî: stell
- Polonî: cichy → pl, bezszelestny → pl
- Portugalî: silencioso → pt
- Romanyayî: liniștit → ro
- Rusî: ти́хий → ru (tíxij), молча́ть → ru impf (molčátʹ)
- Saksoniya kevn: swigon
- Samiya bakurî: jaskat
- Sirboxirwatî: tih → sh n
- Slovakî: tichý, mlčať impf
- Slovenî: tih → sl, molčati → sl impf
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn: mjelcaś impf
- Spanî: silencioso → es, callar → es
- Swêdî: tyst → sv
- Tagalogî: tahimik
- Tayî: เงียบ → th (ngîiap), นิ่ง → th (nîng), สงัด → th
- Tirkî: sessiz → tr
- Ûkraynî: ти́хий (týxyj), мовча́ти impf (movčáty)
- Viyetnamî: yên lặng → vi
- Volapûkî: stilik → vo
- Weylsî: tewi → cy
- Ximêrî: ស្ងៀម → km (sngiəm), ស្ងាត់ → km (sngat)
- Yidîşî: שטום (shtum)
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Baneşan
[biguhêre]hiş
Werger
[biguhêre]- Almanî: still → de, pst → de, pscht → de
- Çekî: pst → cs, pšt → cs, ticho → cs
- Çînî:
- Erebî: !صَمْتًا (ṣamtan), !صَهٍ → ar (ṣahin)
- Erebiya misrî: هس! (huss)
- Ermenî: սո՛ւս → hy (sús)
- Esperantoyî: ŝŝ, ĉit
- Farisî: هیس → fa (hiss)
- Fînî: shh, hys → fi
- Fransî: chut → fr
- Gurcî: ჩუ (ču), ჩუმად (čumad)
- Holendî: sst → nl
- Îbranî: שֶׁקֶט → he (shéket)
- Îngilîzî: shh → en, silence → en! be silent (interjection)
- Îrlendî: fuist
- Îtalî: zitto → it, silenzio → it, taci → it
- Japonî: しーっ (shīt), 叱 → ja (しっ, shi)
- Katalanî: moixoni → ca
- Koreyî: 쉿 (swit)
- Latînî: st, tacē → la
- Lîtwanî: ša, cit → lt, ššš
- Lombardî: cito
- Mecarî: pszt → hu, pssz → hu, csitt → hu
- Polonî: sza, ciii → pl
- Portugalî: psiu → pt, psst, shh
- Rusî: тсс → ru (tss), ш-ш-ш → ru (š-š-š), ти́ше → ru (tíše), ша → ru (ša)
- Slovakî: pst
- Spanî: chito → es, chitón → es
- Swahîlî: usu
- Swêdî: shh
- Tirkî: şşş
- Viyetnamî: suỵt → vi
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr
[biguhêre]hiş