xwê
Binêre herwiha: -xwêBilêvkirin
[biguhêre]Navdêr 1
[biguhêre]
xwê mê
- maddeya sûrkirinê, maddeya xwarin pê tê sûr anku şor kirin
- Min dî b' xewab ew mahitab da dil kulab cohtê xurab
Dil şewwişand xwê lê reşand xweş herişand têk hûr-i bû — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
- Min dî b' xewab ew mahitab da dil kulab cohtê xurab
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Binere herwiha
[biguhêre]Bide ber
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji proto-hindûewropî *seh₂l- (“xwê”), hevrehên kurmancî sû (3), xuh (1), pehlewî xweyd, belûçî wad, zazakî sol, sanskrîtî सलिल (selile), yûnaniya kevn ἅλς (háls), rusî соль (soli), ermenî աղ (al), lîtwanî saldus, latînî sāl (> fransî sel), îngilîzî û swêdî salt, almanî Salz, holendî zout... Bo hin peyvên din, yên ku "s" ya proto-hindûewropî di kurdî de dibe "x", binerin: xwe, xwendin, xîz...
Bi zaravayên din
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Abazayî: джькӏа (ǯ’ḳā)
- Abxazî: аџьыка (āǯ̍əḳā)
- Açehî: sira
- Adîgeyî: щыгъу (š̍əġ°)
- Afarî: qasbó m
- Afrîkansî: sout → af
- Ahomî: 𑜀𑜢𑜤𑜈𑜫 (küw)
- Akadî: 𒁵 (ṭābtu)
- Akanî: nkyene
- Aklanon: asin
- Albanî: kripë → sq
- Almanî: Salz → de nt, Kochsalz → de nt
- Altayiya başûrî: тус (tus)
- Amharî: ጨው n (č̣äw)
- Aramî:
- Aromanî: sari m, sare m
- Asamî: লোণ (lün), নিমখ (nimokh)
- Asî: asin
- Astûrî: sal → ast n
- Avarî: цӏан (c̣an)
- Aymarayî: jayu
- Aynuyî: ルル (ruru), シッポ (sippo)
- Azerî: duz → az
- Bahnarî: 'boh
- Bajwayiya kendava rojava: timus
- Balînî: ᬳᬸᬬᬄ (uyah)
- Baskî: gatz
- Başkîrî: тоҙ (toð)
- : Soiz
- Belarusî: соль n (solʹ)
- Belûçî: واد (wád)
- Bengalî: নুন → bn (nun), লবণ → bn (lôbôn)
- Bîslamayî: sol
- Bojpûrî: 𑂢𑂴𑂢 ()
- Boleyî: manda
- Bretonî: holen → br n
- Bruneyî: sira, garam
- Buduxî: кьел (qʼel)
- Bulgarî: сол → bg m (sol)
- Burmayî: ဆား → my (hca:)
- Buryatî: дабһан (dabhan)
- Cahuillayî: íngill
- Cingphoyî: jum
- Conxayî: ཚྭ (tshwa)
- Çamicuroyî: mamola
- Çaxatayî: توز
- Cham:
- Çamiya rojhilatî: ꨦꨣꨩ (ssara’)
- Çeçenî: туьха (tüχa)
- Çekî: sůl → cs m
- Çepangî: छेः (chhe')
- Çerokî: ᎠᎹ → chr (ama), ᎹᎹ (mama)
- Çîçewayî: mchere
- Çînî:
- Çukçî: чоԓ (čoḷ)
- Çuvaşî: тӑвар (tăvar)
- Danmarkî: salt → da nt
- Dargwayî: зе (ze)
- Daurî: kataa
- Divehî: ލޮނު (lonu)
- Dogriyî: लून (lūn)
- Dolganî: туус (tuus)
- Dongşîangî: dansun
- Drungî: svla
- Elfdalî: solt nt
- Endonezyayî: garam → id
- Erebî: مِلْح n (milḥ)
- Ermenî: աղ → hy (aġ)
- Esperantoyî: salo
- Estonî: sool → et
- Evenî: так (tak)
- Evenkî: турукэ (turukə)
- Eweyî: dze nt
- Farisî: نَمَک → fa (namak)
- Fatalukuyî: asiru
- Ferî: salt → fo nt
- Fîjî: masima
- Fînî: suola → fi
- Frankoprovansî: sal m
- Fransî: sel → fr n
- Friyolî: sâl n
- Frîsiya bakur: saalt nt
- Frîsiya kevn: salt
- Frîsî: sâlt
- Gaelîka skotî: salann n
- Gagawzî: tuz
- Galîsî: sal → gl n
- Gotî: 𐍃𐌰𐌻𐍄 nt (salt)
- Gujaratî: મીઠું → gu (mīṭhũ), લૂણ (lūṇ), લવણ → gu (lavaṇ)
- Gurcî: მარილი (marili)
- Haîtî: sèl
- Haryanvî: नूण (nūṇ)
- Hawayî: paʻakai
- Hawsayî: gishiri → ha
- Higaononî: asin
- Hindî: नमक → hi n (namak), लोन → hi (lon), लवण → hi n (lavaṇ)
- Hîlîgaynonî: asin
- Hmongî: ntsev
- Holendî: zout → nl nt, keukenzout → nl nt
- Hopîyî: öönga
- Huiçolî: ꞌúna
- Hunsrikî: Sals nt
- Hunzibî: цаъᵸ (cå̃)
- Isanî: หยิบ (hyib)
- Îbranî: מֶלַח → he n (mélakh)
- Îdoyî: salo → io
- Îngilîziya kevn: sealt nt
- Îngilîziya navîn: salt
- Îngilîzî: salt → en
- Îngriyî: soola
- Îngûşî: тух (tuχ)
- Înuîtî: taratsut
- Îranunî: timus
- Îrlendî: salann → ga n
- Îrlendiya kevn: salann
- Îstriyotî: sal
- Îtalî: sale → it n
- Îu mienî: nzauv
- Îzlendî: salt → is nt
- Japonî: 塩 → ja (しお, shio)
- Jarayî: hra
- Javayiya kevn: wuyah
- Javayî: ꦲꦸꦪꦃ → jv
- Kalalîsûtî: taratsut pj
- Kalmîkî: давсн (davsn)
- Kannadayî: ಉಪ್ಪು → kn (uppu), ಲವಣ → kn (lavaṇa)
- Kapverdî: sal
- Kaqçikelî: atz’am
- Karaçay-balkarî: туз (tuz)
- Karakalpakî: duz
- Karelî: suola
- Kaşûbî: sòl
- Katalanî: sal → ca m
- Keçwayî: kachi → qu, kaci
- Khvarşiyî: цийоᵸ
- Kirgizî: туз → ky (tuz)
- Kîkûyûyî: cumbĩ 14
- Kîngalî: ලුණු (luṇu), ලවණ → si (lawaṇa)
- Komî-permyakî: сов (sov), сол (sol)
- Komî-zîriyî: сов (sov)
- Komoyî: bɨl
- Koreyî: 소금 → ko (sogeum), 염(鹽) (yeom)
- Kornî: holan
- Kumikî: туз (tuz)
- Lakî: цӏу (c̣u)
- Latînî: sāl n
- Latviyayî: sāls → lv m
- Lawa:
- Lawsî: ເກືອ → lo (kư̄a)
- Lazî: mcumu
- Lezgînî: кьел (q̇el)
- Lingalayî: móngwa
- Lîgûrî: sâ n
- Lîtwanî: druska → lt m
- Lombardî: sal, saa
- Luksembûrgî: Salz → lb nt
- Mòçenoyî: sòlz nt
- Magahî: 𑂢𑂴𑂢 (nūn), 𑂢𑂲𑂧𑂍 (nīmak)
- Maguindanaoyî: timus
- Maithilî: नून
- Makasaeyî: gasi
- Makedonî: сол m (sol), кујнска сол m (kujnska sol)
- Malagasî: sira → mg, fanasina → mg
- Malayalamî: ഉപ്പ് → ml (uppŭ)
- Malezî: garam → ms
- Maltayî: melħ n
- Mançûyî: ᡩᠠᠪᠰᡠᠨ (dabsun)
- Manksî: sollan
- Mansakayî: asin
- Maorî: tote → mi
- Maranaoyî: asin
- Maratî: मीठ → mr nt (mīṭh), लवण → mr nt (lavaṇ), लोण nt (loṇ)
- Mari
- Mariya rojhilatî: шинчал
- Marşalî: jo̧o̧ļ
- Mayoyî: oona
- Mbya guaraniyî: juky
- Mecarî: só → hu
- Megrelî: ჯიმუ (ǯimu)
- Misrî:
(ḥmꜣt m) - Mînangkabawî: garam
- Mongolî:
- Monî: ၜဵု (bɜ)
- Muongî: bỏi, vỏi
- Nafaanrayî: weŋge
- Nahwatlî: iztatl → nah
- Nanayî: даосон
- Napolîtanî: sale, sal, sool
- Navajoyî: áshįįh
- Nedersaksî:
- Nepalî: नून (nūn), लवण (lavaṇ)
- Newarî: चि (ci), लवण (lavaṇa)
- Nganasanî: сыр
- Nîvxî: тафть (tafț)
- Nobiinî: امييد (imeed), اوميد (oumboud)
- Nogayî: туз (tuz)
- Normandî: saïl n, sé n
- Norwecî:
- Oksîtanî: sal → oc m, sau → oc m
- Oriyayî: ଲୁଣ → or (luṇô)
- Oromoyî: soogidda
- Osetî: цӕхх (cæxx)
- Osmanî: طوز (tuz), نمك (nemek), ملح (milh)
- Otomiya mezquital: ú
- Oygurî: تۇز (tuz)
- Ozbekî: tuz → uz
- Pacohî: boi
- Palawî: sar
- Palî: loṇa nt
- Papyamentoyî: salu
- Pelayî: tʰa³⁵
- Peştûyî: مالګه m (mālga)
- Piedmontîsî: sal n
- Plodîşî: Solt nt
- Polonî: sól → pl m, sól kuchenna m
- Portugalî: sal → pt n
- Puncabî: ਨਮਕ (namak), ਲੂਣ (lūṇ), ਲਵਣ (lavaṇ)
- Qazaxî: тұз → kk (tūz)
- Qiptî:
- Rajasthanî: लूण (lūṇ)
- Rohingyayî: nun
- Romagnolî: sêl
- Romancî: sal n, sel n
- Romanî: lon n
- Romanyayî: sare → ro m
- Rusî: соль → ru m (solʹ), пова́ренная соль → ru m (povárennaja solʹ)
- Rusînî: соль m (solʹ), сіль m (silʹ)
- Sahoyî: mulxu
- Samiya bakurî: sálti
- Samiya skoltî: säʹltt
- Samoayî: masima
- Sangoyî: îngö → sg
- Sanskrîtî: लवण → sa nt (lavaṇa)
- Sardînî: sabi, sai, sale, sali, sari, sàui
- Sebwanoyî: asin
- Sicîlî: sali → scn n
- Sindhî: لوُڻُ n (luurnu)
- Sirananî: sowtu
- Sirboxirwatî:
- Slaviya kevn:
- Kirîlî: соль n (solĭ)
- Slaviya rojavayî ya kevn: соль n an m (solĭ)
- Slovakî: soľ m
- Slovenî: sol → sl m
- Somalî: milix, cusbo → so
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: letswai
- Spanî: sal → es m
- Sundanî: ᮅᮚᮂ (uyah)
- Sûmerî: 𒁵 (mun)
- Svanî: ჯიმ (ǯim)
- Swahîlî: chumvi → sw 9 or 10
- Swêdî: salt → sv nt, koksalt → sv nt, bordssalt → sv nt
- Şanî: ၵိူဝ် (kǒe)
- Şîngazîcayî: shingo, mnyo
- Şorî: тус (tus)
- Tacikî: намак → tg (namak)
- Tagalogî: asin → tl
- Tajioyî: osing
- Tamîlî: உப்பு → ta (uppu), லவண (lavaṇa)
- Tausugî: asin
- Tay dam: ꪹꪀ
- Tayiya bakurî: ᨠᩖᩮᩥᩬᩋ
- Tayî: เกลือ → th (glʉʉa)
- Tbolî: kahì
- Tedim çinî: ci
- Telûgûyî: ఉప్పు → te (uppu)
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⵉⵙⵏⵜ m (tisnt)
- Tepehuaniya bakurî: ónai
- Tepehuaniya başûr-rojhilat: on
- Ternateyî: gasi
- Teteriya krîmî: tuz
- Teterî: тоз → tt (toz)
- Tetûmî: masin
- Tigrînî: ጨው → ti (č̣äw)
- Tirkî: tuz → tr
- Tirkmenî: duz
- Tîbetî: ཚྭ (tshwa)
- Tlingitî: éil'
- Tokpisinî: sol
- Tongî: māsima
- Tonkawayî: mummun
- Toxarî A: sāle
- Toxarî B: salyiye
- Tuvanî: дус (dus)
- Tzotzîlî: atsʼam
- Udî: ел (el)
- Udmurtî: сылал (sylal)
- Ugarîtî: 𐎎𐎍𐎈𐎚 (mlḥt)
- Ulçî: давсу
- Urdûyî: نَمَک n (namak)
- Ûkraynî: сіль → uk m (silʹ)
- Venîsî: sàle, sałe, sal → vec
- Vepsî: sol
- Viyetnamî: muối → vi
- Volapûkî: sal → vo
- Votî: soolõ
- Walonî: sé → wa n
- Weylsî: halen → cy n
- Wîlamowî: zaołc nt
- Wolofî: xorom → wo
- Xakasî: тус (tus)
- Xantî: сӑӆӆә (săłłə)
- Ximêrî: អំបិល → km (ʼɑmbəl)
- Yakanî: asin
- Yakkhayî: युम
- Yakutî: туус (tuus)
- Yaquî: oóna
- Yidîşî: זאַלץ m (zalts)
- Yiyiya siçuwayî: ꋂ
- Yukaghiriya bakurî: суоль (suoļ)
- Yupîkiya navendî: taryuq
- Yûnanî: αλάτι → el nt (aláti)
- Zarmayî: ciri
- Zêlandî: zout nt
- Zhuangî: gyu
- Zouyî: chi
- Zuluyî: itswayi 5, usawoti → zu 1a
Navdêr 2
[biguhêre]xwê
- (ava leşî) Baştir: xuh
Navdêr 3
[biguhêre]xwê
Formeke lêkerê
[biguhêre]xwê
- (devokî) (tu dê) bixwî
- Tu ê vî nanî xwê? ― Tu dê vî nanî bixwî?
- (devokî) (ew dê) bixwe
- Ew dê vê girarê xwê? ― Ew dê vê girarê bixwe?
Etîmolojî
[biguhêre]Formek ji "xwarinê".