sal
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | sal | sal |
| Îzafe | sala | salên |
| Çemandî | salê | salan |
| Nîşandera çemandî | wê salê | wan salan |
| Bangkirin | salê | salino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | salek | salin |
| Îzafe | saleke | saline |
| Çemandî | salekê | salinan |
sal mê
- 12 meh, 365 roj, 52 hefte
bihar û havîn û payiz û zivistan bi hev re- Hate gêrran hêj ne behsa Ademê
Nê hezaran salê çûne axîrî
Ew nebûbû Adem, hêj av û herî — (Mela Hisênê Bateyî: Mewlûd)
- Hate gêrran hêj ne behsa Ademê
Bi alfabeyên din
[biguhêre]- kurdî-erebî: سال (dengasî: صال، صاڵ)
- kurdî-krîlî: сал
Gotinên pêşiyan
[biguhêre]- serê salê, binê salê, Xwedê kurekî bide kevaniya malê
- sal bi sal, xwezî li par
- sal wekî bawîşka tên û diçin
- sala du bihar û zilamê bi guhar û pîra bi yar
- salekê şivan e, deh salan heywan e
- salê carek mêranî, mehê carek mêvanî, rojê carek domanî
Jê
[biguhêre]Têkilî
[biguhêre]Qafiye
[biguhêre]Binêre herwiha
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha soranî ساڵ (sał), kurdiya başûrî sał, hewramî sał, belûçî سال (sal), farisî سال (sal), tacikî сол (sol), talîşî سال (sal) û sor, pehlewî 𐭱𐭭𐭲 (/sāl/), pertî 𐫘𐫀𐫡 (/sar/), zazakî serre, osetî сӕрд/сӕрдӕ (særd/særdæ: havîn), (avestayî 𐬯𐬀𐬭𐬆𐬜𐬀 (sarəδa), hexamenişî 𐎰𐎼𐎭 (θ-r-d), sanskrîtî शरद् (şered: 1. payiz 2. sal)... hemû ji proto-hindûewropî *ḱelh₁- (“germ bûn”) ku herwiha serekaniya bo nimûne calēre (germ bûn) ya latînî ye.
سال (sal) ya urdûyî û साल (sal) ya hindî ji zimanên îranî hatine wergirtin; peyva sanskrîtî शरद् (şered) di wan de maneya "payiz"ê dide. Bo hin nimûneyên din jî ku "-rd-" ya îraniya kevn di kurmancî de dibe "l", binêre "gul, al, gel, çil (40), kalan"...
Di makezimanê proto-hindûewropî de peyva bi wateya "sal" *yóh₁r̥ ku bo nimûne year ya îngilîzî, Jahr ya almanî û år ya swêdî jê hatine. Di nav zimanên îranî de ew di avestayî de wek 𐬫𐬁𐬭𐬆 (yārə: sal) û di hexamenişî de wek 𐎯𐏁𐎹𐎠𐎼𐎶 (duşi-yāram: hişkesal, sala kêmbaran) hatiye qeydkirin. Ew wek peyveke serbixwe di zimanên niha yên îranî de nemaye lê di kurdî de di peyva pêrar (du sal berî niha) û di hevwateya wê ya farisî پیرار (pîrar) de maye ku herdu ji forma îraniya kevn ya *pere-yar hatine ku li dawiyê wê "-yar" bi maneya "sal" e.
Peyva sal û peyva zazakî serre hinekî dişibin hevwateya xwe ya erebî sene (şene, şente bi zimanên din yên samî) û herwiha hevwateyên xwe yên bi zimanên tirkîkî jî, bo nimûne qazaxî û kirgîzî жыл (cıl - bi tirkî yıl) lê nêzîkiya wan ya dengî tenê tesedifî ye. Lê tirkî herwiha peyva sene bi kar tîne ku ji erebî hatiye wergirtin.
- Çavkanî:
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 527, 450.
- Mayrhofer, Manfred (1992–2001): Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Ferhenga etîmolojî ya hindûaryayiya kevn] (bi almanî), Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
Bi zaravayên din
[biguhêre]Werger
[biguhêre]- Abxazî: ашқәс (āškws)
- Adîgeyî: гъэ (ġă), илъэс (iłăs)
- Afrîkansî: jaar → af
- Akadî: 𒈬 m (šattu)
- Akanî: afe
- Aklanon: dag-on
- Albanî: vit → sq n
- Almanî: Jahr → de nt
- Amharî: አመት m (ʾämät)
- Amuzgoyî: chu
- Aragonî: año → an, anyo
- Aramî:
- Aromanî: an → roa-rup
- Asamî: বছৰ (bosor), চন (son)
- Astûrî: añu → ast
- Avarî: сон (son), лъагӏел (łaʿel)
- Aymarayî: mara → ay
- Azerî: il → az
- Baskî: urte → eu
- Başkîrî: йыл (yïl)
- Belarusî: год → be n (hod), лет (ljet), рок n (rok)
- Belûçî: سال (sál)
- Bengalî: সাল → bn (śal), বছর → bn (bôchôr), সন → bn (śôn)
- Boleyî: soni
- Bretonî: bloaz → br n, bloavezh → br n
- Bruneyî: tahun
- Buduxî: сан (san)
- Bugî: bare
- Bulgarî: годи́на m (godína)
- Burmayî: နှစ် → my (hnac)
- Buryatî: жэл (žel), он (on)
- Çamicuroyî: wata
- Çamiya rojhilatî: ꨔꨭꩆ, thun
- Çeçenî: шо (šo)
- Çekî: rok → cs n
- Çerokî: ᏑᏕᏘᏴᏓ (sudetiyvda)
- Çîçewayî: chaka
- Çîkasawî: afammi
- Çînî:
- Çukçî: гивин (givin)
- Çuvaşî: ҫул (śul)
- Dalmatî: jan n, yan n, jain n, yain n
- Danmarkî: år → da nt
- Dargwayî: дус (dus)
- Dusuniya navendî: toun
- Emilî: an n, ân n
- Endonezyayî: tahun → id
- Erebî: عَام (ʿām) (plural: أَعْوَام pj (ʾaʿwām)), سَنَة → ar m (sana) (plural: سَنَوَات pj (sanawāt))
- Ermenî: տարի → hy (tari), թվական → hy (tʻvakan)
- Erzayî: ие (ije)
- Esperantoyî: jaro → eo
- Estonî: aasta → et
- Etiyopiya klasîk: ዓም (ʿam)
- Etrûskî: 𐌀𐌅𐌉𐌋 (avil)
- Evenî: анҥан (anŋan)
- Evenkî: анңани (anңaņi)
- Eweyî: eƒe
- Extremaduranî: añu
- Farisî: سال → fa (sâl)
- Ferî: ár → fo nt
- Fîjî: yabaki → fj
- Fînî: vuosi → fi
- Fransî: année → fr m, an → fr n
- Friyolî: an n
- Frîsiya bakur:
- Frîsî: jier → fy nt
- Gaelîka skotî: bliadhna
- Galîsî: ano → gl
- Galoyî: anné
- Gotî: 𐌾𐌴𐍂 nt (jēr), 𐌰𐍄𐌰𐌸𐌽𐌹 nt (ataþni)
- Gujaratî: વર્ષ (varṣ)
- Gurcî: წელი → ka (c̣eli), წელიწადი (c̣elic̣adi)
- Haîtî: lane
- Harsusiyî: senet
- Hawayî: makahiki
- Hawsayî: shekara → ha
- Higaononî: tuig
- Hindî: साल → hi n (sāl), वर्ष → hi n (varṣ), सन → hi n (san), संवत्सर → hi n (sãvatsar), वत्सर → hi n (vatsar), काल → hi n (kāl)
- Hîlîgaynonî: tuig
- Hmongî: xyoo
- Holendî: jaar → nl nt
- Hunsrikî: Joher nt
- Îbranî: שָׁנָה → he m (shaná)
- Îdoyî: yaro → io
- Îngilîziya kevn: ġēar nt
- Îngilîzî: year → en
- Îngriyî: voos
- Îngûşî: шу (šu)
- Înterlîngua: anno → ia
- Înuîtî: ᐊᕐᕌᒍ
- Îranunî: ragun
- Îrlendî: bliain → ga m
- Îrlendiya kevn: blíadain m
- Îsnagî: daxun
- Îsthmus zapotekî: iza
- Îstro-romanyayî: ån
- Îtalî: anno → it n
- Îu mienî: hnyangx
- Îzlendî: ár → is nt
- Japonî: 年 → ja (ねん, nen; とし, toshi)
- Javayiya kevn: tahun
- Javayî: ꦠꦲꦸꦤ꧀ → jv
- Kalmîkî: җил (jil), он (on)
- Kannadayî: ಏಡು → kn (ēḍu)
- Karaxanîdî: يِلْ (yïl)
- Karelî: vuozi
- Kaşûbî: rok → csb n
- Katalanî: any → ca n
- Kayingangî: prỹg
- Keçwayî: wata → qu
- Keşmîrî: ؤری (vạrī)
- Ketî: сыы
- Khasiyî: snem
- Kirgizî: жыл → ky (cıl)
- Kîkûyûyî: mwaka 3
- Kîngalî: අවුරුද්ද (awurudda)
- Komî-permyakî: во (vo)
- Koreyî: 년(年) (nyeon), 연(年) (yeon), 해 → ko (hae)
- Kornî: bledhen m
- Korsîkayî: annu → co n
- Kreyoliya antîlleyî: lanné
- Kunayî: birga
- Ladînî: ann n
- Ladînoyî: anyada m
- Lakî: шин (šin)
- Lakotayî: ómakȟa
- Lamboyayî: dau
- Latgalî: gods n
- Latînî: annus → la n
- Latviyayî: gads → lv n
- Lawsî: ປີ → lo (pī)
- Lezgînî: йис (jis)
- Lîmbûrgî: jaor → li
- Lîtwanî: metai → lt pj
- Lîvonî: āigast
- Lombardî: ann n
- Lueyî: ᦔᦲ (ṗii), ᨸᩦ
- Luksembûrgî: Joer → lb nt
- Mòçenoyî: jor nt
- Maguindanaoyî: ragun
- Makasarî: taung
- Makedonî: година m (godina)
- Malayalamî: വർഷം → ml (varṣaṃ), കൊല്ലം → ml (kollaṃ), ആണ്ട് → ml (āṇṭŭ), വത്സരം → ml (vatsaraṃ)
- Malezî: tahun → ms, sanah, warsa
- Maltayî: sena → mt m
- Mançûyî: ᠠᠨᡳᠶᠠ (aniya)
- Manksî: blein m
- Mansakayî: toig
- Maorî: tau → mi
- Maranaoyî: ragon, tahon
- Maratî: वर्ष → mr (varṣa)
- Mecarî: év → hu
- Megleno-romanyayî: an
- Misrî:
(rnpt) - Mînangkabawî: tahun
- Mokşayî: киза (kiza)
- Mongolî: жил → mn (žil)
- Monî: သၞာံ
- Mwanî: mwaka
- Nahwatlî: xihuitl → nah
- Nambasiya mezin: pai
- Nanayî: айнгани
- Napolîtanî: anno n
- Navajoyî: nááhai, yihah
- Nedersaksî: Jåhr, Johr → nds
- Nenetsiya tundra: по
- Nganasanî: хӱо
- Nîvxî: ань (aņ)
- Normandî: aun, an n, annaée m, année m, onnaïe m
- Norwecî:
- Ojibweyî: biboon (literally, "winter"), gikinoonowin
- Oksîtanî: annada → oc, an → oc n
- Oriyayî: ବର୍ଷ → or (bôrṣô)
- Oromoyî: waggaa
- Osetî: аз (az)
- Osmanî: ییل (yıl)
- Oygurî: يىل → ug (yil)
- Kirîlî: жил (zhil)
- Ozbekî: yil → uz
- Pa'o karen: နေင်ႏ
- Palawî: rak
- Papyamentoyî: aña
- Peştûyî: کال → ps n (kāl)
- Piedmontîsî: an n
- Pijînî: iia
- Pîpîlî: shiwit
- Plodîşî: Joa nt
- Polonî: rok → pl m inan
- Portugalî: ano → pt n
- Pumpokolî: c'iku
- Punjabi:
- Qazaxî: жыл (jyl)
- Rohingyayî: bosór
- Romagnolî: ân n
- Romancî: onn
- Romanî: berś n
- Romanyayî: an → ro n
- Rusî: год → ru n (god), лет → ru (let), ле́то → ru nt (léto), годи́на → ru m (godína)
- Rusînî: рук n (ruk)
- Russenorskî: aart
- Rutulî: сен
- S'gaw karenî: နံၣ် (neè)
- Samî:
- Saksoniya kevn: gēr, jār
- Samiya bakurî: jahki
- Samiya skoltî: eeˊǩǩ
- Samogîtî: metā
- Sanskrîtî: वर्ष → sa n an nt (varṣa)
- Sardînî: annu n
- Sebwanoyî: tuig
- Sicîlî: annu → scn n
- Sindhî: سال → sd (sālu)
- Sirananî: yari
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠛꠍꠞ (bosór)
- Skotî: year
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: рокъ n (rokŭ), годъ n (godŭ), лѣто nt (lěto)
- Slovakî: rok → sk n
- Slovenî: lẹ́to → sl nt
- Slovînsî: rʉ̀ɵ̯k n
- Somalî: sanad → so
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: selemo → st
- Spanî: año → es n
- Sundanî: taun → su, warsih
- Swahîlî: mwaka → sw
- Swêdî: år → sv
- Şanî: ပီ (pǐi)
- Tàyî: pi
- Tabasaranî: йис (jis)
- Tacikî: сол → tg (sol)
- Talysh:
- Talişî: سال (sâl)
- Tagalogî: taon → tl
- Tamîlî: ஆண்டு → ta (āṇṭu), வருடம் → ta (varuṭam), வருஷம் → ta (varuṣam), வர்ஷம் → ta (varṣam), யாண்டு → ta (yāṇṭu)
- Tarantinoyî: anne n
- Tarifitî: aseggʷas n
- Tatî: сал
- Tausugî: tahun
- Tayî: ปี → th (bpii)
- Telûgûyî: సంవత్సరము → te (saṃvatsaramu)
- Temiarî: tahun
- Teteriya krîmî: yıl, sene
- Teterî: yıl
- Tetûmî: tinan
- Tigrînî: ዓመት (ʿamät)
- Tirkî: yıl → tr, sene → tr
- Tirkmenî: ýyl
- Tîbetî: ལོ (lo)
- Tokpisinî: yia → tpi
- Toxarî B: pikul
- Tumbukayî: chaka
- Tuvanî: чыл (çıl), хар (xar)
- Udî: усен (usen)
- Udmurtî: ар (ar)
- Ugarîtî: 𐎌𐎐𐎚 (šnt)
- Urdûyî: سال n (sāl), ورش (varṣ)
- Ûkraynî: рік → uk n (rik)
- Venîsî: ano → vec, an → vec
- Vepsî: voz'
- Viyetnamî: năm → vi
- Volapûkî: yel → vo
- Voroyî: aastak
- Votî: voosi
- Warayî: tuig
- Warlpirî: wanta
- Weylsî: blwyddyn → cy
- Wîlamowî: jür nt
- Ximêrî: ឆ្នាំ → km (chnŭm)
- Yagnobî: сол
- Yakutî: сыл (sıl)
- Yidîşî: יאָר → yi nt (yor)
- Yorubayî: ọdún
- Yûnanî: χρόνος → el n (chrónos)
- Zêlandî: jaer nt
- Zhuangî: bi
- Zuluyî: unyaka → zu 3 an 4
- ǃXóõ: kúli
Navdêr
[biguhêre]sal