Perú

Nafn landsins er hugsanlega dregið af Birú sem var nafn höfðingja sem bjó við San Miguel-flóa við Panama, snemma á 16. öld.^[1] Spænskir landvinningamenn sem komu þangað árið 1522 töldu það vera syðsta hluta Nýja heimsins.^[2] Þegar Francisco Pizarro réðist inn í landið sunnan við það kölluðu þeir það Birú eða Perú.^[3]

Önnur skýring er frá rithöfundinum Inca Garcilaso de la Vega, sem var sonur Inkaprinsessu og landvinningamaður. Hann segir að nafnið Birú hafi verið nafn venjulegs indíána sem varð á vegi áhafnar skips sem var í könnunarleiðangri á vegum landstjórans Pedro Arias de Ávila. Frásögninni fylgja fleiri dæmi um misskilning vegna ólíkra tungumála.^[4]

Innan Spænska heimsveldisins varð nafnið opinbert við uppgjöf Toledo árið 1529, þar sem Inkaveldið var gert að héraðinu Perú.^[5] Undir spænskum yfirráðum fékk landið heitið Varakonungdæmið Perú, sem varð Lýðveldið Perú eftir sjálfstæðisstríð Perú.

Perú skiptist í 25 héruð og Límaumdæmi. Í hverju héraði er lýðræðislega kjörin stjórn með héraðsforseta sem situr í fjögur ár. Yfir Líma er borgarráð.

Héruð

 

• Amazonas
• Ancash
• Apurímac
• Arequipa
• Ayacucho
• Cajamarca
• Callao
• Cuzco
• Huancavelica
• Huánuco
• Ica
• Junín
• La Libertad

• Lambayeque
• Lima
• Loreto
• Madre de Dios
• Moquegua
• Pasco
• Piura
• Puno
• San Martín
• Tacna
• Tumbes
• Ucayali

Umdæmi

• Líma

 

Perú er á miðri vesturströnd Suður-Ameríku við Kyrrahaf. Landið er að öllu leyti á Suðurhveli Jarðar. Nyrsti oddi landsins er aðeins 3,3 km sunnan við miðbaug. Landið þekur 1.285.216 km². Það á landamæri að Ekvador og Kólumbíu í norðri, Brasilíu í austri, Bólivíu í suðaustri og Chile í suðri. Andesfjöll liggja samsíða ströndinni og afmarka þau þrjú landfræðilegu svæði sem Perú er venjulega skipt í.

Í vestri er ströndin (costa), mjótt láglendissvæði sem er að mestu þurrt fyrir utan nokkra dali sem árstíðabundin vatnsföll hafa skapað. Í Andesfjöllunum (sierra) er Andeshálendið, Altiplano, og hæsti tindur landsins, Huascarán, sem nær 6.768 metra hæð yfir sjávarmáli. Þriðja landsvæðið er skógurinn (selva) á Amasónsvæðinu austan við fjöllin. Um 60% af landinu eru þetta svæði. Í Perú eru 54 vatnasvið; 52 þeirra eru lítil vatnasvið sem renna út í Kyrrahafið, eitt er hluti af vatnasviði Amasónfljóts sem rennur út í Atlantshaf og nær yfir 75% af landsvæði Perú, og eitt er lokað vatnasvið Titikakavatns. Í Perú er að finna 4% af ferskvatni jarðar.

Flestar ár Perú eiga upptök sín í Andesfjöllum og renna út í ýmist Kyrrahaf, Amasónfljót eða Titikakavatn. Þær ár sem renna út í Kyrrahafið eru stuttar og árstíðabundnar. Þverár Amasónfljóts eru lengri og hægari eftir að þær renna út úr fjallgarðinum. Þær ár sem renna út í Titikakavatn eru stuttar og breiðar. Lengstu ár Perú eru Ucayali, Marañón, Putumayo, Yavarí, Huallaga, Urubamba, Mantaro og Amasónfljót.

Stærsta stöðuvatn Perú er Titikakavatn sem liggur á landamærum Perú og Bólivíu, hátt í Andesfjöllum, og er jafnframt stærsta stöðuvatn Suður-Ameríku. Í strandhéruðunum eru stór uppistöðulón.

 

Veðurfar í Perú er fjölbreytt og stafar af staðsetningu landsins suður af miðbaug, háum fjöllum, breytilegri landfræði, Humboldt-straumnum og El Niño-sveiflunni. Við ströndina er hiti tempraður, lítil úrkoma og mikill raki nema í norðurhlutanum þar sem er meiri hiti. Í fjallahéruðunum er mikil úrkoma á sumrin og hiti og raki minnka eftir því sem ofar dregur, upp að ísi lögðum tindum Andesfjalla. Amasónsvæðið í Perú einkennist af rigningu og háum hita, nema í syðsta hlutanum þar sem eru kaldir vetur og árstíðabundin úrkoma.

1. ↑ Porras Barrenechea, Raúl. El nombre del Perú. Lima: Talleres Gráficos P.L. Villanueva, 1968, p. 83.
2. ↑ Raúl Porras Barrenechea, El nombre del Perú, p. 84.
3. ↑ Raúl Porras Barrenechea, El nombre del Perú, p. 86.
4. ↑ Vega, Garcilasco, Commentarios Reales de los Incas, Editorial Mantaro, Lima, ed. 1998. pp. 14–15. Fyrsta útgáfa í Lissabon 1609.
5. ↑ Raúl Porras Barrenechea, El nombre del Perú, p. 87.

 

Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinu Perú.

   Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.