[go: up one dir, main page]
Jump to content

Arhelia

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia

Nagsasabtan: 28°N 2°E / 28°N 2°E / 28; 2

Demokratiko a Republika ti Tattao ti Arhelia
الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية (Arabiko)
ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ (sasao a Bereberes)
République démocratique populaire d'Algérie  (Pranses)
Wagayway ti Arhelia
Wagayway
Napili a pagsasao: بالشّعب وللشّعب
Babaen dagiti tattao ken para dagiti tattao[1][2]
Nailian a kanta: Kassaman
(Ilokano: "Agikari Kami")
Lokasion ti  Arhelia  (nangisit a berde)
Lokasion ti  Arhelia  (nangisit a berde)
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad
Arhel
36°42′N 3°13′E / 36.700°N 3.217°E / 36.700; 3.217
Opisial a sasao
Dadduma a pagsasaoIngles[5] ken Pranses (negosio ken edukasion)[6]
Grupgrupo ti etniko
Nagan dagiti umiliArheliano
GobiernoUnitario a semi-presidensial a republika ti tattao
Abdelmadjid Tebboune
Aymen Benabderrahmane
LehislaturaParlamento
• Akinngato a kamara
Konseho ti Pagilian
• Akinbaba a kamara
Nailian nga Asemblia ti Tattao
Wayawaya manipud iti Pransia
• Nairangarang
3 Hulio 1962
• Nabigbigan
5 Hulio 1962
Kalawa
• Dagup
2,381,741 km2 (919,595 sq mi) (Maika-10)
• Danum (%)
maliwayan
Populasion
• Karkulo idi 2016
40,400,000[7] (Maika-33)
• Senso idi 2013
37,900,000[7]
• Densidad
15.9/km2 (41.2/sq mi) (Maika-208)
GDP (PPP)Karkulo idi 2017
• Dagup
$634.746-bilion[8]
• Tunggal maysa a tao
$15,281[8]
GDP (nominal)Karkulo idi 2017
• Dagup
$173.947-bilion[8]
• Tunggal maysa a tao
$4,187[8]
Gini (1995)35.3[9]
kalalainganna
HDI (2015)increase 0.736[10]
nangato · Maika-83
KuartaDinar (DZD)
Sona ti orasUTC+1 (CET)
Pormat ti petsadd/mm/yyyy
Pagmanehuankanawan[11]
Kodigo ti panagtawag+213
TLD ti internet.dz
الجزائر.
  1. ^ Ibagbaga ti CIA World Factbook nga agarup a 15% kadagiti Arheliano, ti maysa a minoridad, ket ibagbagada ti bagbagida a kas Bareberes uray no adu met kadagiti Arheliano ket agtauda iti Bereberes. Ipalawag ti Factbook a dagiti agarup a 15% a mangibagbaga kadagiti bagida a kas Bereberes, kaaduan ket agtataeng iday rehion ti Kabylie, ad-adu nga asideg a mangibagbaga kadagit bagbagida iti taid a Bereberes imbes nga iti tawid nga Araboe, ken isuda ket Muslim.

Ti Arhelia (Arabiko: الجزائر‎, al-Jazā'ir; Bereberes: ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ ken Arheliano nga Arabiko: Dzayer wenno Ldzayer, opisial a ti Demokratiko a Republika ti Tattao ti Arhelia, ken pormal a makunkuna pay a kas ti Demokrata ken Popular a Republika ti Arhelia,[12] ket maysa a dakkel a pagilian idiay Maghreb a rehion iti Amianan a laud iti Aprika. Ti Arhel ket isu ti kapitolio ken kaaduan ti populasion a siudad.

Ti teritorio iti tatta nga aldawen nga Arhelia ket pagtaengan idi kadagiti adu a taga-ugma a kultura, a mairaman dagiti Ateriano ken Kapsiano a kultura. Ti lugarna ket tinurayan idi babaen dagiti adu nga imperio ken dinastia, a mairaman ti taga-ugma a Numida, Kartahineses, dagiti Romano, dagiti Bandalo, dagiti Bisansio, dagiti Arabo nga Umayyad, Berber Fatimids ken Almohads ken kalpasan dagitoy ti Turko nga Otomano.

Ti Arhelia ket maysa a semi presidensial a republika a buklen dagiti 48 a probinsia ken dagiti 1541 a komuna. Nga adda ti populasion ti sumurok a 37 a riwriw, isu daytoy ti maika-34 a kaaduan ti populasion iti lubong. Daytoy ket maysa aliguistiko nga Arabo a pagilian nga adda pay dagiti dadduma a dialekto. Ti ekonomiana ket naibatay ti lana, a nagsagsagaba kadagiti Olandes a sakit. Ti Sonatrach, ti nailian a kompania ti lana, ket isu ti kadakkelan a kompania idiay Aprika. Ti Arhelia ket adda ti maikadua a kadakkelan a buyot idiay Aprika ken idiay Arabo a lubong, kalpasan ti Ehipto, ken estratihiko a kumaduaanna ti Rusia ken Tsina ken dagiti nagtaudan ti armas.

Nga adda ti dagup a kalawa iti 2,381,741 kuadrado kilometro (919,595 sq mi), ti Arhelia ket isu ti maikasangapulo a kadakkelan a pagilian iti lubong ken ti kadakkelan idiay Aprika.[13] Ti pagilian ket nabeddengan iti amianan a daya babaen ti Tunisia, iti daya babaen ti Libya, iti laud babaen ti Morocco, iti abagatan a laud babaen ti Akinlaud a Sahara, Mauritania, ken Mali, iti abagatan a daya babaen ti Niger, ken iti amianan bababen ti Baybay Mediteraneo. Manipud idi 2012, ti Arhelia ket adda ti nakarkulo a populasion iti 37.1 a riwriw.[14] Ti Arhelia ket kameng ti Kappon ti Aprika, ti Liga ti Arabo, OPEC ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ken maysa a nagbangon a kameng ti Kappon ti Arabo a Maghreb.

Etimolohia

[urnosen | urnosen ti taudan]

Ti nagan ti pagilian ket naala manipud iti siudad ti Arhel. Ti sapasap a kaaduan nga etomolohia ket mangisilpo ti nagan ti siudad iti al-Jazā'ir (الجزائر, "Dagiti Isla"), ti napabassit a porma manipud iti daan a nagan ti siudad a Jazā'ir Banī Mazghanna (جزائر بني مزغنة, "Isoisla dagiti Mazghanna a Tribu"),[15][16] nga inpakat babaen dagiti mediebal a heograpo a kas ni al-Idrisi. Dagiti dadduma pay ket isurotda iti Ldzayer, ti Maghrebi nga Arabiko ken Bereberes para iti "Arhelia" a mabalin a maikabagian ti Zirid a Dinastia nga Ari a ni Ziri ibn-Manad ken ti nangbangon ti siudad iti Arhel.[17]

Pakasaritaan

[urnosen | urnosen ti taudan]
Nangruna nga artikulo: Pakasaritaan ti Arhelia

Ti Arhelia ket nataenganen manipud idi 10,000 BC, a kas ti naibaga idiay Nailian a Parke ti Tassili. Dagiti patneng a tatato iti akin-amianan nga Aprika ket naisalsalumina a patneng a populasion, a tinawtawagan a kas dagiti Bereberes[18] babaen dagiti Griego ken dagiti Romano, ken kalpasan daytoy dagiti Arabo.

Paammo

[urnosen | urnosen ti taudan]


Dagiti nagibasaran

[urnosen | urnosen ti taudan]
  1. ^ "Constitution of Algeria, Art. 11" (iti Arabiko). El-mouradia.dz. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Hulio 2012. Naala idi 17 Enero 2013.
  2. ^ "Constitution of Algeria; Art. 11". Apn-dz.org. 28 Nobiembre 1996. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 25 Hulio 2013. Naala idi 17 Enero 2013.
  3. ^ "Constitution of Algeria; Art. 3". Apn-dz.org. 28 Nobiembre 1996. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 25 Hulio 2013. Naala idi 17 Enero 2013.
  4. ^ "APS" (PDF). Algeria Press Service. 6 Enero 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2016-11-30. Naala idi 6 Enero 2016.
  5. ^ "Algeria in Others' Languages, Anne-Emmanuelle Berger, p115". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2017-08-25. Naala idi 2017-08-07.
  6. ^ a b c "The World Factbook – Algeria". Central Intelligence Agency. 4 Disiembre 2013. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-10-13. Naala idi 24 Disiembre 2013.
  7. ^ a b "Démographie (ONS)". ONS. 19 Enero 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 6 Marso 2012. Naala idi 19 Enero 2014.
  8. ^ a b c d Argelia Naiyarkibo 2017-10-10 iti Wayback Machine. Sangalubongan a Pundo ti Panguartaan
  9. ^ Staff. "Distribution of Family Income – Gini Index". The World Factbook. Central Intelligence Agency. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-07-23. Naala idi 1 Septiembre 2009.
  10. ^ "2015 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 14 Disiembre 2015. pp. 21–25. Naiyarkibo (PDF) manipud iti kasisigud idi 2016-03-19. Naala idi 14 Disiembre 2015.
  11. ^ Geoghegan, Tom (7 Septiembre 2009). "Could the UK drive on the right?". BBC News. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-08-01. Naala idi 14 Enero 2013.
  12. ^ Radicati di Brozolo, Luca G. (1990). "Benemar v. Embahada iti Demokrata ken Popular Republika iti Arhelia". Amerikano a Warnakan iti Internasional a Linteg. 84 (2): 573–577. doi:10.2307/2203476.
  13. ^ CIA World Factbook Naiyarkibo 2014-02-09 iti Wayback Machine. Naala idi 10 Hulio 2012.
  14. ^ Staff. "Population et Démographie" [Populasion ken dagiti Demograpiko] (iti Pranses). Opisina dagiti Nailian nga Estadistika ti Arhelia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-06-04. Naala idi Septiembre 15, 2011.
  15. ^ al-Idrisi, Muhammad. Nuzhat al-Mushtaq.
  16. ^ Abderahman, Abderrahman (1377). Pakasaritaan ti Ibn Khaldun – Tomo 6.
  17. ^ Etymologie du toponyme "Aldjazair" Naiyarkibo 2013-07-25 iti Wayback Machine. Scribd.com. Naala idi 14 Mayo 2012.
  18. ^ Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). "Dagiti Berbers iti Kina-ugma". Dagiti Berber. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-631-20767-2. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2021-08-19. Naala idi 2 Pebrero 2010.

Dagiti akinruar a silpo

[urnosen | urnosen ti taudan]

Dagiti midia a mainaig iti Arhelia iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Arhelia&oldid=399781"