Օրագիր

Օրագիր, որեւէ անձի կողմէ հետեւողականօրէն կատարուած, խիստ անձնական կամ գեղարուեստական բնոյթ կրող գրառումներու ամբողջութիւն։

Օրագիրն իր ժամանակակից բովանդակութիւնը եւ իմաստը սկսած է ստանալ Վերածնունդի Դարեշրջանէն, երբ գեղագիտութեան մէջ առաջնային դիրք կը սկսին մղուիլ մարդ անհատի անձնական ապրումները եւ փորձառութիւնը։ Եւրոպայի մէջ օրագրերը մեծ տարածում գտան յատկապէս զգայավարութեան (sentimentalism) եւ վիպականութեան (romanticism) ժամանակաշրջանին, որովհետեւ այս գեղագիտական հոսանքները հիմնական խարսխուած էին անհատի անձնական ապրումներու բացայայտման եւ վերլուծման վրայ։

Օրագրերը նաեւ կարեւոր վաւերագրական փաստաթուղթեր են, որոնք յաճախ լոյս կը սփռեն ժամանակի այս կամ այն իրադարձութեան վրայ։ Այս առումով յատկապէս կարեւոր նշանակութիւն ունին քաղաքական, ռազմական, մշակութային գործիչներու օրագրերը։ Այսպիսի նշանակութիւն ունին ԱՄՆ-ի երկրորդ նախագահ Ճոն Ատամզի, Ռուս վերջին ցար Նիքոլա II-ի, գրողներ` Լեւ Թոլսթոյի, Անտրէ Ժիտի եւ այլ անձանց օրագրերը։

Գեղարուեստական գրականութեան մէջ նոյնպէս լայն տարածում գտած է օրագիրը։ Բազմաթիւ հեղինակներ իրենց ստեղծագործութիւնները շարադրած են օրագրի տեսքով։ Այսպիսի ստեղծագործութիւններու դասական օրինակներ են Լու Սինի «Խելագարի Օրագիրը», Ռոպըրթ Վալզերի «Յակոբ ֆօն Կունթըն» վէպերը եւ Սիւ Թաունսենտի «Ատրիան Մոուլի Օրագրերը» վիպաշարը։ Հայ իրականութեան մէջ վաւերագրական եւ գեղարուեստական օրագրութեան հետաքրքիր նմուշներ են Կարպիս Սուրէնեանի օրագրերը, որոնք կ'ընդգրկեն շուրջ 60 տարուայ ժամանակահատուած։

• Peter Boerner: Tagebuch. J.B. Metzlerische Verlagsbuchhandlung, Stuttgart 1969.
• Lothar Bluhm: Das Tagebuch zum Dritten Reich. Zeugnisse der Inneren Emigration von Jochen Klepper bis Ernst Jֆnger. Bouvier Verlag, Bonn 1991, ISBN 3-416-02294-7.
• Donald G. Daviau (Hrsg.)։ ճsterreichische Tagebuchschriftsteller. Edition Atelier, Wien 1994, ISBN 3-900379-88-2.
• Arno Dusini: Tagebuch. Mփglichkeiten einer Gattung. Wilhelm Fink Verlag, Mֆnchen 2005, ISBN 3-7705-4153-7.
• Burkhard Meyer-Sickendiek: Der Schmerz im literarischen Tagebuch. In: Ders.: Affektpoetik. Eine Kulturgeschichte literarischer Emotionen. Wֆrzburg 2005, S. 424–453.
• Helmut Gold, Christiane Holm, Eva Bփs, Tine Nowak: Absolut privat!? Vom Tagebuch zum Weblog. Begleitband zur gleichnamigen Ausstellung in den Museen fֆr Kommunikation, Edition Braus im Wachter Verlag, Heidelberg 2008, ISBN 3-89904-310-3.
• Eckart Henning: Unterschiede und Gemeinsamkeiten in der Struktur der Selbstzeugnisse, besonders der Tagebֆcher, Autobiographien, Memorien und Briefe. In: Genealogie, 10, 1971, S. 385–391.
• Gustav Renռ Hocke: Europպische Tagebֆcher aus vier Jahrhunderten. Motive und Anthologie. Fischer Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 1991, ISBN 3-596-10883-7.
• Volker Meid (Hrsg.)։ Sachlexikon: Literatur. Mֆnchen 2000.
• Gabriele Wilz, Elmar Brպhler (Hrsg.)։ Tagebֆcher in Therapie und Forschung. Ein anwendungsorientierter Leitfaden. Hogrefe, Gփttingen u. a. 1997, ISBN 3-8017-0812-8.
• Ralph-Rainer Wuthenow: Europպische Tagebֆcher. Eigenart, Formen, Entwicklung. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1990, ISBN 3-534-03127-X.