Xulio César

Procedente dunha das máis antigas familias do patriciado romano, os Xulios, foi educado con esmero con mestres gregos. Pasou unha xuventude disipada, na que comezou axiña a achegarse ao partido político "popular", ao cal o unía a súa relación familiar con Mario. Por esta razón, a animadversión do ditador Sila obrigouno a exiliarse por algún tempo a Bitinia. Gañou o apoio da plebe subvencionando festas e obras públicas. E foi acrecentando o seu prestixio nos diferentes cargos que ocupou: cuestor (no ano 69 a. C.), edil (65), gran pontífice (63), pretor (62) e propretor da Hispania Ulterior (61-60 a. C.). Alí tivo éxito nunha campaña militar contra os lusitanos. Tras esta, realizou unha expedición ao litoral da Gallaecia ata chegar a Brigantium.

De volta a Roma, conseguiu un grande éxito político ao reconciliar os dous líderes rivais, Craso e Pompeio, aos que uniu consigo mesmo mediante un acordo privado para repartírense o poder formando un triunvirato e así opoñerse aos optimates que dominaban o Senado (60). Ao ano seguinte, César foi elixido cónsul e as medidas que adoptou viñeron a acrecentar a súa popularidade: repartiu lotes de terra entre veteranos e parados, aumentou os controis sobre os gobernantes provinciais e deu publicidade ás discusións do Senado.

Pero a ambición política de César ía máis alá e, buscando a base para obter un poder persoal absoluto, fíxose conceder por cinco anos -do 58 ao 51- o control de varias provincias: (Galia Cisalpina, Galia Narbonense e Iliria). O triunvirato foi fortalecido polo Convenio de Luca (56), que aseguraba vantaxes para cada un dos seus compoñentes; pero respondía a un equilibrio inestable, que iría evolucionar cara á concentración do poder nunha soa man. Craso morreu durante unha expedición contra os partos (53) e a rivalidade entre César e Pompeio non encontrou freo unha vez morta Xulia, a filla daquel, casada con este (54). .

Entrementres, César lanzárase á conquista do resto das Galias. Derrotou os helvecios en Bribacte e o caudillo Ariovisto en Alsacia. Derrotou os nervios e eburones, o que lle permitiu ocupar todo o territorio das tribos belgas. Venceu tamén os Vénetos de Armórica. Como consecuencia, triunfou na conquista das Galias que non só completou, senón que asegurou lanzando dúas expedicións a Britania cruzando o Canal da Mancha e outras dúas a Xermania, cruzando o río Rin. Con isto chegou a dominar un vasto territorio, que ofrecía a Roma unha obra comparable á de Pompeio en Oriente.

Esmagou a rebelión de Vercinxetórix, que depositou as armas aos seus pés tras o asedio e toma de Alesia. Isto supuxo a derrota definitiva dos galos (52 a. C.).

O prestixio e o poder acadados por César preocuparon a Pompeio, elixido cónsul único en Roma no medio dunha situación de caos polas loitas entre mercenarios (52). Conminado polo Senado a licenciar as súas tropas, César preferiu enfrontarse a Pompeio, a quen o Senado confiara a defensa da República como derradeira esperanza de salvagardar a orde oligárquica tradicional.

Tras pasar o río Rubicón -que marcaba o límite da súa xurisdición-, coa súa célebre frase alea iacta est (a sorte está deitada), César iniciou unha guerra civil de tres anos (49-46) na que resultou vitorioso: conquistou primeiro Roma e Italia, despois invadiu Hispania derrotando os pompeianos en Ilerda. Posteriormente, a campaña trasladouse aos Balcáns; alí acadou a brillante vitoria da batalla de Farsalia que supuxo a rendición de 20.000 pompeístas e a derrota directa do propio Pompeio. Finalmente, dirixiuse a Oriente, onde este se refuxiara. Perseguíndoo, chegou a Exipto, onde aproveitou para intervir nunha disputa sucesoria da familia faraónica, tomando partido en favor de Cleopatra ("Guerra alexandrina", 48-47).

Asasinado Pompeio en Exipto, César proseguiu a loita contra os seus partidarios. Primeiro tivo que vencer o rei do Ponto, Farnaces, na batalla de Zela (47), que definiu coa súa soada sentenza "veni, vidi, vici" ("cheguei, vin e vencín"); despois derrotou os últimos pompeístas que resistían en África (batalla de Tapso, 46) e os propios fillos de Pompeio en Hispania (batalla de Munda, preto de Córdoba, 45). Vencedor en tan longa guerra civil, César calou os descontentos repartindo dádivas e recompensas durante as celebracións que organizou en Roma pola vitoria.

 

Unha vez dono da situación, César acumulou cargos e honras que fortaleceron o seu poder persoal: cónsul por dez anos, prefecto dos costumes, xefe supremo do exército, pontífice máximo (sumo sacerdote), ditador perpetuo, emperador con dereito de transmisión hereditaria...; a súa estatua comezou a colocarse en todos os templos, mais tamén rexeitou o diadema real que lle ofreceu o seu xeneral Marco Antonio. O Senado foi reducido a un mero consello do príncipe. Estableceu así unha ditadura militar disimulada pola aparencia de acumulación de maxistraturas civís. Reservouse o dereito de nomear e cesar funcionarios, organizou un censo de cidadáns, ditou a Lex Iulia Municipalis, repartiu terras entre as súas tropas, reformou o calendario, o fornecemento das provincias, ampliou o número de senadores a 900 e promoveu grandes obras civís.

O temor a que abolise o sistema republicano a prol dunha acumulación de poderes na súa persoa alentou unha conspiración contra el. Morreu asasinado no senado nos idos (quince) de marzo nunha conxura dirixida por Casio e Bruto que lle impediu completar as súas reformas. Porén, deixou terminadas algunhas, como o cambio do calendario (que se mantivo até o século XVI), unha nova lei municipal que concedía maior autonomía ás cidades, a reconversión como agricultores das masas italianas proletarizadas, o establecemento de colonias en lugares propicios para o comercio...; todo apuntaba a transformar Roma, da cidade-estado que fora, á fronte dun imperio que abranguese a práctica totalidade do mundo coñecido, ao mesmo tempo en que se transformaba a súa vella constitución oligárquica por unha monarquía autoritaria de tinturas populistas; a dita obra sería completada polo seu sobriño-neto e sucesor, Octavio Augusto.

Segundo as observacións de Plutarco,^[3] é probable que César sufrise de epilepsia. Os estudosos modernos están divididos sobre o tema, e algúns cren que puido estar infectado de malaria.^[4] Varios especialistas en medicina cren que no canto de epilepsia, unha diagnose máis exacta podería ser xaquecas.^[5] Outros estudosos sosteñen que os seus ataques epilépticos se debían a unha infección parasitaria no cerebro.^[6][7]

César tivo catro episodios documentados do que puideron ter sido crises parciais complexas. Tamén é probable que tivese crise de ausencia na súa xuventude. As máis antigas referencias a estas aprehensións foron feitas polo biógrafo Suetonio, que naceu despois da morte de César. A alegación de epilepsia é rebatida polos historiadores médicos coa reivindicación da hipoglicemia, que á súa vez pode causar episodios de epilepsia.^[8][9][10]

No 2003, o psiquiatra Harbour F. Hodder publicou un estudo sobre o que denominou a teoría do "Complexo César", segundo a cal, César adoecía de epilepsia do lóbulo temporal, e a debilitación da súa condición foi o factor relevante na decisión de César de renunciar ós gardas persoais nos días previos ó seu asasinato.^[11]

A partir dun verso de Shakespeare pode interpretarse que César era xordo dun oído: Ven á miña dereita, por esta orella estou xordo.^[12] Ningunha fonte clásica menciona dificultades auditivas en relación a César. A obra de Shakespeare puido facer un uso metafórico da pasaxe na que Plutarco non se refire á xordeira, senón a un xesto que facía comunmente Alexandre de Macedonia. Cubrindo a súa orella, Alexandre indicaba que a súa atención cambiara de escoitar a acusación a escoitar a defensa.^[13]

O historiador romano Suetonio describe a César como "alto de estatura e con pel clara, con membros ben formados, unha faciana un pouco chea e penetrantes ollos negros".^[14]

Usando o Alfabeto latino daquela, que carecía das letras J e U, o nome de César era escrito GAIVS IVLIVS CAESAR; a forma CAIVS tamén era empregada usando a antiga representación romana do G polo C. A abreviación estándar era C. IVLIVS CÆSAR, segundo a ortografía máis antiga. (A forma Æ é unha ligadura das letras A e E, e era moi empregada nas inscricións latinas para aforrar espazo.)

No latín clásico, era pronunciado ˈɡaːjus ˈjuːljus ˈkajsar. Nos días finais da República Romana, moitos escritos históricos facíanse en grego, unha lingua que estudaban os romanos mellor educados. Os mozos ricos romanos eran educados a miúdo por escravos gregos, e mesmo ás veces eran enviados a Atenas para recibir unha formación máis avanzada. Na Antiga Grecia da era de César, o nome da súa familia escribíase Καίσαρ, o cal reflicte a pronunciación da época. Así, a pronunciación do seu nome é semellante á do káiser alemán.

No latín vulgar, o /k/ con vogal anterior, por mor da palatalización, comezou a ser pronunciado africada – producindo o [ˈtʃeːsar] en italiano e [ˈtseːsar] en alemán, así como o título de tsar. Coa evolución das linguas románicas, a africada [ts] converteuse na fricativa [s] ([ˈseːsar]) en moitas pronunciacións rexionais, como a do francés. O /k/ orixinal consérvase na mitoloxía nórdica, onde se manifesta a través do rei lendario Kjárr.^[15]

O cognomen César podería ser en si mesmo un título. Foi moi promulgado pola Biblia a través do famoso verso "Ó César o que é do César, e a Deus o que é de Deus". O título converteuse no káiser alemán e no tsar eslavo. O derradeiro tsar con poder nominal foi Simeón II de Bulgaria, cuxo reinado rematou en 1946; o que supón que dous mil anos despois da súa morte, aínda existía un dirixente co seu nome.

 

Pais

• Pai: Caio Xulio César o Vello
• Nai Aurelia (relacionada cos Aurelii Cottae)

Irmás

• Julia Caesaris "Major" (a maior)
• Julia Caesaris "Minor" (a menor)

Esposas

• Primeiro matrimonio con Cornelia Cinna, dende o -83 ata a morte dela no -69 ou -68
• Segundo matrimonio con Pompeia, dende o -67 ata o seu divorcio no -61
• Terceiro matrimonio con Calpurnia Pisonis, dende o -59 ata a morte de César no -44

Fillos

 

• Xulia, con Cornelia Cinnilla, nada en -83 ou -82
• Caesarión, con Cleopatra VII, nado o -47. Foi asasinado con 17 anos polo fillo adoptivo de César, Octavio.
• adoptado: Caio Xulio César Octavio, o seu sobriño-neto por sangue, que despois se convertería no Emperador Augusto.
• Marco Xunio Bruto: As referencias históricas de Plutarco falan de que César cría que Bruto era un fillo ilexítimo seu, xa que a súa nai Servilia fora a amante de César na súa xuventude.^[16]

Neto

• Neto sen nome de Xulia e Pompey, morto ós poucos días.

Amantes

• Cleopatra VII, nai de Cesarión
• Servilia Caepionis, nai de Bruto
• Eunoë, raíña de Mauritania e muller de Bogudes

Parentes notables

• Caio Mario (casado coa súa tía Xulia)
• Marco Antonio
• Lucio Xulio César
• Xulio Sabino, un galo da tribo dos lingóns na era da rebelión dos bátavos no ano 69, un suposto bisneto de César cuxa bisavoa fora amante de César durante a Guerra das Galias.^[17]

A sociedade romana vía a pasividade na actividade sexual, sen importar o xénero, como un sinal de submisión ou inferioridade. De feito, Suetonio no triunfo de César na Galia, os seus soldados cantaban que "César puido conquistar os galos, pero Nicomedes conquistou a César."^[18] Segundo Cicerón, Bíbulo, Gaius Memmius, e outros (moitos, inimigos de César), tiveran aventuras con Nicomedes IV de Bitinia nos comezos das súas carreiras. Os contos foron repetidos, referíndose a César como Raíña de Bitinia, por algúns políticos romanos como un xeito de aldraxalo. Estas azueiras foron difundidas como unha forma de acabar coa súa imaxe. O propio César negou estas acusacións ó longo da súa vida, e segundo Dión Casio, fíxoo tamén baixo xuramento nunha ocasión.^[19] Esta forma de calumnia era moi popular durante a República Romana para vexar e desacreditar os adversarios políticos. Unha táctica común era acusar o opoñente político de vivir segundo o estilo helenístico, baseado na cultura grega e oriental, onde a homosexualidade era máis aceptada que na tradición romana.

Catulo escribiu dous poemas nos que suxería que César e o seu enxeñeiro Mamurra eran amantes,^[20] pero máis tarde retractouse e pediu desculpas.^[21]

Marco Antonio acusou a Octavio de conseguir a adopción de César mediante favores sexuais. Suetonio describiu a acusación de Marco Antonio como un lance na confrontación política con Octavio.^[22]

 

Xulio César foi obxectivo de numerosas obras literarias, sendo un dos personaxes históricos máis representados, porén hai algunhas que destacan pola súa repercusión e importancia artística:

• A traxedia Xulio César, escrita polo dramaturgo inglés William Shakespeare, quizais a obra máis famosa sobre o político romano.
• A súa aparición en Cleopatra, de Emil Ludwig.
• A obra de teatro César e Cleopatra, do autor británico George Bernard Shaw
• A novela histórica Os idos de marzo, de Thornton Wilder.
• A novela César, de Allan Massie
• Tamén é unha personaxe recorrente na serie de banda deseñada de Asterix, de René Goscinny e Albert Uderzo.
• A traxedia Xulio César, do dramaturgo galego Millán Picouto, inserida na súa obra completa "O macrocosmos".

Este gran número de aparicións tamén se repite tanto no cine como na televisión, ben coma protagonista ben coma personaxe secundario.

• Canfora, Luciano (2006). Julius Caesar: The People's Dictator. Edinburgh University Press. ISBN 0-7486-1936-4. 
• Freeman, Philip (2008). Julius Caesar. Simon and Schuster. ISBN 0-7432-8953-6. 
• Fuller, J. F. C. (1965). Julius Caesar: Man, Soldier, and Tyrant. New Brunswick, Nova Jersey: Rutgers University Press. 
• Goldsworthy, Adrian (2006). Caesar: Life of a Colossus. Yale University Press. ISBN 0-300-12048-6. 
• Grant, Michael (1969). Julius Caesar. Nova York: McGraw-Hill. 
• Grant, Michael (1979). The Twelve Caesars. Nova York: Penguin Books. ISBN 0-14-044072-0. 
• Holland, Tom (2003). Rubicon: The Last Years of the Roman Republic. Anchor Books. ISBN 1-4000-7897-0. 
• Jiménez, Ramon L. (2000). Caesar Against Rome: The Great Roman Civil War. Praeger. ISBN 0-275-96620-8. 
• Kleiner, Diana E. E. (2005). Cleopatra and Rome. Harvard University Press. ISBN 0-674-01905-9. 
• Meier, Christian (1996). Caesar: A Biography. Fontana Press. ISBN 0-00-686349-3. 
• Weinstock, Stefan (1971). Divus Julius. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-814287-4. 

• Lista de cónsules romanos na República

• O asasinato de Xulio CésarArquivado 01 de xuño de 2013 en Wayback Machine. (en inglés)