Borraxeiros, Agolada

O topónimo Borraxeiros podería ser un fitotopónimo derivado do nome da planta borraxa co sufixo -eiro, ou ben proceder do termo borra, "sedimentos, borralla, restos de cera".^[2]

Na parroquia consérvanse restos de diversas épocas. En dúas mámoas atopáronse senllos aneis. Nun poboado castrexo atopouse unha machada, dúas vasillas de barro e un colar.

 

 

No lugar da Torre, un enclave elixido para a defensa, levántase o pazo de Borraxeiros. A edificación era un castelo-fortaleza medieval e foi derrubado en 1467 na gran guerra irmandiña. Estas ruínas serviron como asento doutro edificio de aspecto feudal. Ao longo do tempo sucedéronse diversas reconstrucións que converxeron na antiga casa señorial conservada na actualidade.

En 1581 Antonio Salgado Gundín mercou as ruínas da torre e a xurisdición correspondente, chegando a ser así señor de Borraxeiros. A súa carreira militar e a obtención dun hábito da Orde de Santiago foron máis ca suficientes para que o seu corpo descansase na igrexa parroquial. Foi soterrado no presbiterio da igrexa parroquial, de estilo románico da segunda metade do século XII, onde foi construída unha estatua orante do século XVII.

Os señores de Borraxeiros participaron en numerosos actos bélicos, culminando a súa carreira militar despois de varias xeracións coa consecución dun título nobiliario, o condado de Borraxeiros, sendo o primeiro Joaquín Salgado Enríquez.

A liñaxe dos Salgado chega ata finais do século XIX. José María Salgado Cárdenas, IV conde de Borraxeiros, casou con María Teresa Zárate. Da parella naceu José Salgado, o cal casou con Socorro Ramos Otero. Tiveron como fillos a José e a Socorro Salgado. A herdeira do pazo foi Carmen Salgado, filla tamén de José Salgado. Ao casar esta con Ulrico Fociños de Valenzuela Bordalonga, os Fociños foron, a partir de entón, os señores de Borraxeiros.

Nas últimas décadas do século XIX Ulrico e a súa familia vivían en Lalín. Alí exercía o posto de xuíz municipal, compaxinándoo co cargo de alcalde en Agolada. Nesta época, como o pazo quedaba deshabitado, decidiron alugarllo á Garda Civil. Esta permaneceu no lugar ata a década de 1920.

O fillo de Ulrico, José Fociños Salgado, sucedeuno como alcalde de Agolada cara a 1915, e na ditadura de Primo de Rivera acadou o posto de xuíz municipal, que mantivo ata os anos 40. José casou con Dolores Fariña Barreiro e tiveron sete fillos: Encarnación, Carme, José Antonio, Dolores, Matilde, Ulrico e Enriqueta Focíños de Valenzuela Fariña.

O dono do pazo é Ulrico Fociños de Valenzuela Fariña. O título de Conde separouse da propiedade do pazo; quen o ostenta dende 1958 é Manuel Taboada Roca, neto de Socorro Salgado (filla de José Salgado e de Socorro Ramos Otero).

•  
  Portada da igrexa de San Cristovo de Borraxeiros.
•  
  Pazo de Borraxeiros.
•  
  Antiga casa do concello de Agolada en Borraxeiros.
•  
  Cruceiro en Borraxeiros.

• Lugares de Agolada