Pequín

Pequín en chinés está composto polos caracteres 北 běi «norte» e 京 jīng «capital». O seu significado é «Capital do Norte», en contraste con Nanjing (Nanjing), composto de 南 nán «sur» e 京 jīng «capital» e co significado de «Capital do Sur». Na China, a cidade tivo moitos nomes. Entre 1928 e 1949, coñecíase en chinés como Běipíng (北平, Peip'ing, en Wade-Giles) ou «Paz do Norte». O nome xa fora empregado ao comezo da dinastía Ming, en ambos os casos para salientar que Nanjing, a capital do sur, era a única capital.

A cidade volveu ao nome de Běijīng durante a ocupación xaponesa, e chamaríase de novo Běipíng despois do final da segunda guerra mundial, cando os xaponeses abandonaron a China. O Partido Comunista da China cambiou de novo o nome da cidade en 1949, como mostra da súa intención de establecer a capital do novo réxime na cidade. Despois da proclamación da República Popular, o nome Běipíng seguiu usándose en Taiwán, onde o goberno de refuxiados da República China negou a lexitimidade ás autoridades comunistas do continente. Desde a década de 1980, os medios taiwaneses tamén usaron o nome Běijīng. Nótese que o nome chinés actual e tradicional Běijīng é o correspondente á forma tradicional galega "Pequín", mentres que o nome da época nacionalista Běipíng adoitaba transcribirse en Occidente en variantes da ortografía de Wade-Giles como Peiping, Peip'ing, Pei-ping ou Pei-p'ing.

Yanjing (燕京, pinyin: Yānjīng, Wade-Giles: Yen-ching) é outro nome que se lle deu e recibe popularmente Pequín, en referencia ao antigo estado de Yan que existía na zona durante a dinastía Chou. Este nome aparece no nome da cervexa Yanjing local e no da Universidade de Yenching, unha institución de alto nivel fusionada coa Universidade de Pequín. Pequín é o Khanbaliq, Cambaluc ou Cambaluc descrito nas viaxes de Marco Polo e Ibn Battuta.

 

Pequín, Beijing, antes de ser unha cidade foi un dos primeiros territorios ocupado por humanos. Varias veces foi capital e mudou de nome ata ser a actual capital da República Popular da China en 1949.

En Zhoukoudian, nas aforas do suroeste da cidade, atópase un importante asentamento de Homo erectus con restos humanos que datan de hai 700.000 a 500.000 anos, os máis importantes (Home de Pequín), e ata 250.000 anos antes da nosa era ^[33].

Así queda constancia de que a área de Pequín é unha das de máis antigo poboamento da Terra.

Nas mesmas covas, na superior en concreto, tamén habitaron Homo sapiens dende o 50.000 ata o 18.000 a.C. e, xa no neolítico, atópanse restos de pintura ritual (hematite) de entre 10.000 e 9.000 a.C.

Entrando xa na historia, inda que na mítica polo momento, a primeira mención dunha cidade na área corresponde a época do patriarca han, o Emperador Amarelo (2698-2598 a.C.). Trátase de Zhuolu, hoxe unha pequena vila ao noroeste da municipalidade de Beijing. Nela, o emperador fundacional batallou contra os bárbaros impoñendo a súa etnia. En conmemoración da vitoria levantou unha capital.

Tamén lendaria pero xa no soar da actual metrópole, cítase Youdu ou "cidade da quietude" na época do emperador Yao (2333-2234 aC).

Cara ao final do primeiro milenio antes da nosa era, nos comezos da dinastía Zhou, as tribos presentes na área van converxendo nun réxime de reinos. Aparecen as primeiras poboacións estables e sobre o 1045 a.C. a cidadela de Ji que é conquistada polo reino ou estado de Yan nunha data confusa entre o 865-400 a.C., converténdose na súa capital.

Durante o período dos Reinos combatentes (475-226 a.C.) é un importante centro do norte da China cos nomes alternativos de Yanjing ou Yenshiatu. Situábase uns dez quilómetros ao norte da cidade actual. No 226 a.C., o primeiro emperador chinés, o unificador Qin Shihuang , conquístaa e destrúea.

Reconstruída ao suroeste da Cidade Prohibida, no norte da actual porta Guanganmen, pasa a ser un centro administrativo e guarnición militar das dinastías Han, Sui e Tang asemade con nomes diversos (Jicheng, Youzhou ^[34]).

Tralo colapso da dinastía Tang, o norte da China coñece a entrada de continxentes de pobos turcos e mongois entre os que destacan os Khitan que fundan a dinastía Liao (907-1127) con capital que eles chaman Yu ou Nanjing ('capital do sur' dos seus territorios) na antiga Ji. O seu emperador Taizong (927-47) leva a cabo plans de reconstrución erixindo unha muralla de dez metros de altura, oito portas e un recinto interior cos pazos ^[35].

Un novo pobo do norte, os manchús Jurchen da dinastía Jin (1115-1234) suceden aos Khitan. En 1153 trasladan a súa capital a Yu que rebautizan coma Zhongdu. Considérase a data fundacional de Beijing coma capital chinesa. De feito xa non era un enclave de fronteira posto que os jurchen dominaban toda a metade norte da China ata o Yangtzé.

Tal importancia requiría unha capital axeitada. A partir de 1151, o soberano Hailingwang vai reconstruír Nanjing (3x3 km) a imitación de Kaifeng, a anterior capital dos derrotados Song do norte. Estende a cidade polo leste, sur e oeste deixando así a típica configuración da capital chinesa: tres cidades, a interior ou palaciana (1,5x0,75 km); a intermedia, administrativa e da corte; e a exterior da poboación en xeral (4,5x4,5 km), cada unha co seu cinto de fortificacións.

 

En 1215 Xenxis Khan conquista e incendia Zhongdu. O seu neto Kublai Khan, que está a conformar o maior imperio coñecido, o Imperio Mongol, decide en 1264 reconstruíla coma a súa nova capital. Co precedente de Xanadú (Shangdu, capital de verán na Mongolia Interior) e segundo os principios do Libro dos Ritos, entre 1267-93 eríxese a nova cidade de Dadu ou Khanbaliq (Cambaluc) ao nordeste da vella Zhongdu (que se manterá coma vila chinesa mentres a nova será a cidade mongol ou tártara).

A capital da dinastía Yuan, que impresionará grandemente a Marco Polo na súa estadía na corte do Gran Khan, é un vasto rectángulo de 28 km de perímetro amurallado con once portas. O seu deseño, de Liu Bingzhong ao igual co de Xanadú, mantén na súa planta a tripla configuración da capital dos Jin: Pazo Imperial (cidade interior), Cidade Imperial (cidade intermedia), e cidade exterior ^[36].

A contribución novidosa de Liu Bingzhong, e de gran transcendencia no futuro da cidade, é a súa concepción paisaxística do plan: O eixo norte-sur respéctase pero cunha certa corrección cara ao leste para acoller o lago Taiyi Zhi co a illa de Quionghua onde xa os Jin gozaban dun pazo e parque. Ao carón deste belo escenario natural disporase a Cidade Imperial.

En 1368 Hongwu expulsa aos mongois e instaura a dinastía Ming. Tras un breve tempo no que a capital instálase en Nanjing ("capital do sur") e no que a muralla norte de Dadu retrocede 2,8 km cara ao sur para unha mellor defensa, en 1403 o emperador Yongle decide trasladala de novo ao norte, a Dadu, e por iso a renomea Beijing ("capital do norte").

De seguido emprende un vasto programa construtivo que ten por base o deseño da capital de Kublai. Así, sobor do antigo Pazo Imperial vai construír a celebérrima Cidade Prohibida (1406-20),^[37]. Diante, a ambos lados do acceso principal, erixe os templos dos devanceiros (Taimiao) e o da terra (Shejitan), que en Dadu estaban nos dous extremos do eixo leste-oeste, xunto a muralla. E pechando a composición polo norte, onde Kublai tiña o xardín imperial, Yongle levanta un outeiro artificial. Tras del, no eixo, a Torre do Tambor e da Campá.

Ao mesmo tempo, as murallas do sur movéronse 800 metros nesa dirección (xusto a lonxitude da actual Praza de Tian'anmen), para ampliar a Cidade Imperial.

En 1420, ampliando o grande eixo cara ao sur fóra de murallas, manda construír o Templo do Ceo ^[38] e o da Agricultura (1422). En torno a este complexo crecerá a cidade que entre 1522 e 1566 pecharase cun novo cinto murario constituíndo a chamada 'cidade chinesa' (por oposición a 'cidade tártara' próxima polo norte) ^[39].

Constituíu o conxunto urbano máis grande do mundo ata o século XIX, superando o millón de habitantes.

Este vai ser o esquema básico sobre o que Beijing chegará ata a actualidade. En forma radioconcéntrica a partir de aneis periféricos sucesivos ^[40] a metrópole esténdese polo territorio. Cando nos anos sesenta derrúbanse finalmente as murallas Ming, o encontro da cidade chinesa e a tártara conformará o maior eixo da cidade actual, a Avenida Changan (máis de 25 km), en cuxo punto central, onde se atopa a entrada a Cidade Prohibida, abrirase a gran Praza Tian'anmen, verdadeiro corazón do actual Beijing ^[41].

Albergou os Xogos Olímpicos de 2008. Para o Parque Olímpico escolleuse o eixo norte, por fóra da antiga muralla de Dadu.

 

Pequín está situado no extremo norte da chaira do norte da China, aproximadamente de forma triangular, que se abre ao sur e ao leste da cidade. As montañas ao norte, noroeste e oeste protexen a cidade e o corazón agrícola do norte da China das invasoras estepas do deserto. A parte noroeste do municipio, especialmente o condado de Yanqing e o distrito de Huairou, están dominados polas montañas Jundu, mentres que a parte occidental está enmarcada por Xishan ou os outeiros occidentais. A Gran Muralla China, na parte norte do municipio de pequín, construíuse sobre a escarpada topografía para defenderse contra as incursións nómades das estepas. O Monte Dongling, nos outeiros occidentais e na fronteira con Hebei, é o punto máis alto do municipio, cunha altitude de 2303 metros.

 

Os principais ríos que flúen a través do municipio, son o Chaobai, Yongding e Juma, todos tributarios no sistema do río Hai, e flúen en dirección sueste. O encoro de Miyun, na parte alta do río Chaobai, é o encoro máis grande dentro do municipio. Pequín é tamén o terminal norte do Gran Canal que chega ata Hangzhou e que se construíu hai máis de 1400 anos como ruta de transporte, o Proxecto de Transferencia de Auga Sur-Norte foi construído na última década para levar auga desde a conca do río Yangtzé.

A área urbana de Pequín, nas chairas do centro-sur do municipio cunha elevación de 40 a 60 metros, ocupa unha porción relativamente pequena pero sirven de expansión a área do municipio. A cidade esténdese en circunvalacións concéntricas. A segunda estrada de circunvalación rastrexa as antigas murallas da cidade e a sexta estrada de circunvalación conecta as cidades satélites cos suburbios circundantes. Tian'anmen e a praza de Tian'anmen están no centro de Pequín, directamente ao sur da Cidade Prohibida, a antiga residencia dos emperadores da China. Ao oeste de Tian'anmen atópase Zhongnanhai, a residencia dos líderes actuais da China. A avenida Chang'an, que corta entre Tiananmen e a praza, forma o principal eixo este-oeste da cidade.

 

En Pequín predominan tres estilos arquitectónicos. En primeiro lugar, a arquitectura tradicional da China imperial, cuxo mellor exemplo é a enorme Porta de Tian'anmen (Porta da Paz Celestial), que segue sendo o edificio emblemático da República Popular China, a Cidade Prohibida, o Templo Imperial Ancestral e o Templo do Ceo. Logo está o que ás veces se denomina o estilo "xino-soviético", con estruturas que tenden a ser cadradas e ás veces mal construídas, que se construíron entre os anos 1950 e 1970.^[42] Por último, hai formas arquitectónicas moito máis modernas, sobre todo na zona do Distrito central de negocios de Pequín no leste de Pequín, como a nova Sede da CCTV, ademais de edificios noutros lugares da cidade como o Estadio Nacional de Pequín e o Centro Nacional de Artes Escénicas.

Desde 2007, os edificios de Pequín recibiron dúas veces o CTBUH Skyscraper Award (Premio Rañaceos CTBUH) ao mellor edificio alto no seu conxunto, polo edificio Linked Hybrid en 2009 e pola CCTV Headquarters en 2013. O premio CTBUH Skyscraper ao mellor edificio alto concédese cada ano a un só edificio en todo o mundo.

A principios do século XXI, Pequín foi testemuña dun enorme crecemento de novas construcións de edificios, que exhiben diversos estilos modernos de deseñadores internacionais, máis pronunciados na rexión do CBD. Na Zona Artística 798, que mestura o antigo co novo, pode verse unha mestura do deseño dos anos 50 e o estilo arquitectónico neofuturista. O edificio máis alto de Pequín é o China Zun, de 528 metros.

 

Pequín é famosa polas súas siheyuans, un tipo de residencia na que os edificios circundantes comparten un patio común. Entre os exemplos máis grandiosos están a Mansión do Príncipe Gong e a Residencia de Soong Ching-ling. Estes patios adoitan estar conectados por canellóns chamados hutongs. Os hutongs adoitan ser rectos e discorren de leste a oeste, de modo que as portas miran ao norte e ao sur para favorecer o Feng Shui. A súa anchura varía; algúns son tan estreitos que só poden pasar uns poucos peóns á vez. Os siheyuans e os hutongs, outrora omnipresentes en Pequín, están a desaparecer rapidamente^[43] mentres mazás enteiras de "hutongs" son substituídas por rañaceos.^[44] Os residentes dos hutongs teñen dereito a vivir nos novos edificios en apartamentos de polo menos o mesmo tamaño que as súas antigas residencias. Moitos se queixan, con todo, de que o sentido tradicional de comunidade e vida rueira dos hutongs non pode substituírse,^[45] e estas propiedades adoitan ser propiedade do goberno.^[46]

Pequín ten un longo historial de problemas ambientais.^[47] Entre 2000 e 2009, a extensión urbana de Pequín cuadriplicouse, o que non só incrementou considerablemente a extensión das emisións antropoxénicas, senón que tamén cambiou fundamentalmente a situación meteorolóxica, mesmo se non se inclúen as emisións de gases de escape da sociedade humana. Por exemplo, diminuio o albedo da superficie, a velocidade do vento e a humidade preto da superficie, mentres que aumentaron a temperatura do aire, do chan e preto da superficie, a dilución vertical do aire e os niveis de ozono.^[48] Debido aos factores combinados de urbanización e contaminación causada pola queima de combustibles fósiles, Pequín vese afectada a miúdo por graves problemas ambientais, que provocan problemas de saúde en moitos habitantes. En 2013, unha intensa néboa tóxica azoutou Pequín e a maior parte do norte da China, afectando a un total de 600 millóns de persoas. Tras este "choque contaminante", a contaminación do aire converteuse nunha importante preocupación económica e social na China. Despois diso, o goberno de Pequín anunciou medidas para reducir a contaminación atmosférica, por exemplo reducindo a cota de carbón do 24% en 2012 ao 10% en 2017, mentres que o goberno nacional ordenou retirar os vehículos moi contaminantes de 2015 a 2017 e incrementou os seus esforzos para a transición do sistema enerxético a fontes limpas.^[49]

Unha investigación conxunta entre investigadores estadounidenses e chineses en 2006 concluíu que gran parte da contaminación da cidade procede das cidades e provincias circundantes. Unha media do 35-60% do ozono pode atribuírse a fontes exteriores á cidade. Shandong e Tianjin teñen unha "influencia significativa na calidade do aire de Pequín",^[50] en parte debido ao fluxo predominante do sur/sueste durante o verán e do das montañas do norte e noroeste.

Para preparar os Xogos Olímpicos de Verán de 2008 e cumprir as promesas de limpar o aire da cidade, gastáronse 17.000 millóns de dólares.^[51] Pequín puxo en marcha unha serie de plans de mellora do aire durante a duración dos Xogos, entre eles a paralización das obras en todas as obras de construción, o peche permanente de moitas fábricas de Pequín, o peche temporal da industria nas rexións veciñas e o peche dalgunhas gasolineiras,^[52] e a redución á metade do tráfico motorizado limitando aos condutores aos días pares ou impares (en función do seu número de matrícula).,^[53] reducio as tarifas de autobús e metro, abriu novas liñas de metro e prohibiu os vehículos de altas emisións.^[54][55] Ademais, a cidade montou 3.800 autobuses propulsados por gas natural, unha das maiores frotas do mundo.^[51] Pequín converteuse na primeira cidade da China en esixir o equivalente chinés á norma de emisións Euro 4.^[56]

A combustión de carbón é responsable do 40% das partículas en suspensión de Pequín e é tamén a principal fonte de dióxido de nitróxeno e de xofre.^[57] Desde 2012, a cidade está a reconverter as centrais eléctricas para queimar gas natural.^[58] e pretende limitar o consumo anual de carbón a 20 millóns de toneladas. En 2011, a cidade queimou 26,3 millóns de toneladas de carbón, o 73% delas para calefacción e xeración de electricidade e o resto para a industria.^[58] Gran parte dos contaminantes atmosféricos da cidade son emitidos nas rexións veciñas.^[57] Prevese que o consumo de carbón na veciña Tianjin aumente de 48 a 63 millóns de toneladas de 2011 a 2015.^[59] A provincia de Hebei queimou máis de 300 millóns de toneladas de carbón en 2011, máis que toda Alemaña xunta, das cales só o 30% destináronse á xeración de electricidade e unha parte considerable á fabricación de aceiro e cemento.^[60] As centrais eléctricas das rexións mineiras de Shanxi, Mongolia Interior e Shaanxi, onde o consumo de carbón triplicouse desde 2000, e a de Shandong tamén contribúen á contaminación atmosférica de Pequín.^[57] Shandong, Shanxi, Hebei e Mongolia Interior ocupan, respectivamente, os postos primeiro a cuarto entre as provincias chinesas por consumo de carbón..^[59] Na cidade había catro grandes centrais térmicas de carbón para fornecer electricidade e calefacción durante o inverno. A primeira (central térmica de Gaojing) pechouse en 2014.^[61] Outras dúas pecháronse en marzo de 2015. A última (central térmica de Huaneng) pechouse en 2017.^[62] Entre 2013 e 2017, a cidade tiña previsto reducir o consumo de carbón en 13 millóns de toneladas e limitalo a 15 millóns de toneladas en 2015.^[63]

O Goberno utiliza ás veces medidas de sementa de nubes para aumentar a probabilidade de choivas na rexión e despexar o aire antes de grandes acontecementos, como antes do desfile do 60 aniversario en 2009, así como para combater as condicións de seca na zona.^[64] Máis recentemente, con todo, o goberno aumentou o uso de medidas como o peche temporal de fábricas e a aplicación de maiores restricións para os coches na estrada, como no caso do "azul APEC" e o "azul desfile", períodos curtos durante e inmediatamente antes da APEC China 2014 e do Desfile do Día da Vitoria da China de 2015, respectivamente..^[65] Durante e antes destes sucesos, a calidade do aire de Pequín mellorou drasticamente, para volver caer a niveis insalubres pouco despois.

Os días 8 e 9 de decembro de 2015, Pequín sufriu a súa primeira alerta por smog, o que provocou o peche da maior parte da industria e outros negocios comerciais da cidade.^[66] Máis tarde durante un mes emitiuse outra "alerta vermella" por smog.^[67]

A calidade do aire de Pequín adoita ser mala, sobre todo no inverno. A mediados de xaneiro de 2013, a calidade do aire de Pequín mediuse no alto da embaixada estadounidense da cidade nunha densidade de PM2,5 de 755 microgramos por metro cúbico, que é máis de 75 veces o nivel seguro establecido pola OMS, e saíuse do índice de calidade do aire da Axencia de Protección Ambiental dos Estados Unidos. Informouse amplamente, orixinalmente a través dunha conta de Twitter, de que a categoría era "locamente mala". Máis tarde cambiouse a "máis aló do índice".^[68]

Os días 8 e 9 de decembro de 2015, Pequín sufriu a súa primeira alerta por smog, o que provocou o peche da maior parte da industria e outros negocios comerciais da cidade.^[69] A finais de mes emitiuse outra "alerta vermella" por néboa tóxica.^[67]

Segundo anunciou a Oficina de Protección do Medio Ambiente de Pequín en novembro de 2016, a partir de 2017 prohibirase a circulación dos coches antigos altamente contaminantes sempre que se emitan "alertas vermellas" por smog na cidade ou nas rexións veciñas.^[70]

Nos últimos anos, producíronse reducións mensurables de contaminantes tras declararse a "guerra contra a contaminación" en 2014, e Pequín rexistrou unha redución do 35 % das partículas finas en 2017^[71] e unha maior redución en 2020.^[72](p52)

Os principais factores desta redución foron a substitución da enerxía de carbón por gas natural e a limpeza das instalacións industriais contaminantes da zona de Pequín.

A concentración media anual en Pequín das principais partículas finas en suspensión no aire, ou PM2,5, descendeu a 30 microgramos por metro cúbico en 2022, a mellor calidade do aire para a cidade desde 2013.^[73]