Treponema pallidum

Treponema pallidum
Clasificación científica
Dominio: Bacteria Filo: Spirochaetes Orde: Spirochaetales Familia: Spirochaetaceae Xénero: Treponema Especie: 'T. pallidum'
Nome binomial
'Treponema pallidum' Schaudinn & Hoffmann, 1905

Treponema pallidum é unha especie de bacterias do tipo das espiroquetas que comprende varias subespecies que causan enfermidades como a sífilis, sífilis endémica, pinta e frambesia. Son anaerobias ou microaerófilas.

A forma do Treponema pallidum é ondulada e máis plana que outras espiroquetas, que son máis acusadamente helicoidais.^[1] A célula está composta por entre oito e veinte espiras enroladas. Mide de 5 a 20 microns de longo e só 0,5 de diámetro, polo que é longa e delgada. A súa estrutura básica consiste nun filamento axial incluído nun cilindro helicoidal de citoplasma. O filamento é morfoloxicamente similar ao flaxelo bacteriano e é o que lle dá mobilidade mediante un movemento de rotación como o dun sacarrollas de toda a célula. Os treponemas, ademais da súa membrana plasmática, teñen unha membrana ou vaíña externa, e estes flaxelos discorren polo espazo periplásmico entre as membranas.

É unha bacteria bastante fráxil. Fóra do corpo, non soporta os climas secos ou as temperaturas superiores a 42°C. Non resiste a penicilina, que é o antibiótico que se utiliza contra ela.

Hai polo menos catro subespecies de T. pallidum, que son:

• Treponema pallidum pallidum, causante da sífilis.
• T. pallidum endemicum, causante da sífilis endémica non venérea ou bejel.
• T. pallidum carateum, causante da pinta^[2].
• T. pallidum pertenue, causante do pian ou frambesia (enfermidade cutánea tropical).

Hai algunha discusión sobre cal destas debe considerarse subespecie e cal especie. Así, o axente causante da pinta é ás veces descrita como a especie Treponema carateum en vez de como unha subespecie de T. pallidum.^[3]

Utilizando o microscopio óptico os treponemas son visibles con iluminación de campo escuro. Esta bacteria pode detectarse utilizando tinguiduras especiais como a tinguidura de Dieterle.

Treponema pallidum tamén se detecta por seroloxía, por medio da proba VDRL non treponemal, reaxina plasma rápido (RPR), probas de anticorpos treponemais (FTA-ABS), reacción de inmobilización de Treponema pallidum (TPI) e proba TPHA da sífilis.^[4]

Non foi posible cultivala no laboratorio^[1], pero algúns investigadores propuxeron o cultivo de T. pallidum en medios complexos (medio de Smith-Noguchi) en condicións anaerobias. A bacteria pode ser transmitida aos coellos por inoculacion nos seus testículos (un microorganismo semellante, o T. cuniculi, é un patóxeno natural dos coellos). Na práctica, o microorganismo non sobrevive moito tempo fóra do corpo. A 4 °C (temperatura dun banco de sangue) sobrevive durante catro días; á temperatura moderada dunha habitación só durante unhas poucas horas; e só unha hora a 41,5 °C.

T. pallidum pallidum é unha espiroqueta móbil que se contaxia xeralmente por contacto sexual, e entra no seu hóspede por brechas no epitelio escamoso ou columnar. O microorganismo pode tamén transmitirse ao feto por vía placentaria durante as fases finais do embarazo, dando lugar á sífilis conxénita. A forma helicoidal de T. pallidum pallidum permítelle moverse como un sacarrollas a través dos medios viscosos como o mucus. Chega á circulación sanguínea e sistema linfático dos seus hóspedes a través dos tecidos e membranas mucosas.

As subespecies que causan frambesia (pian), pinta, e sífilis endémica non venérea (bejel) son morfoloxicamente e seroloxicamente indistinguibles de T. pallidum pallidum (sífilis), pero a súa forma de transmisión non é de natureza venérea e o curso das enfermidades que producen é significativamente diferente.

Posúe como factor de virulencia a capacidade de fixarse ás células do hóspede da pel ou mucosas e chegar aos tecidos subepiteliais a través de lesións pouco aparentes ou quizais a través das células, dando lugar a unha lesión primaria. Disemínase polo sangue uníndose ao epitelio vascular segregando unha substancia similar ao mucopolisacárido dos tecidos do hóspede camuflando desta maneira os seus antíxenos e pasando así ao espazo perivascular, onde causa a destrución dos vasos, endoarterite obliterante, impide a circulación de sangue polo vaso, orixina necrose e ulceración, dando lugar ao chancro típico da sífilis, e espállase polos vasos sanguíneos por todo o corpo.

O T. pallidum aproveita as ulceracións da pel ou mucosas, que son a súa principal vía de entrada. Cando entra únese por medio das proteínas Tp155 e Tp483 á fibronectina presente na membrana do epitelio; e pola Tp751 á laminina tamén presente na membrana epitelial. Unha vez adherida empeza a colonizar e a penetrar nos tecidos por medio dunha metaloproteinase, a MMP-1, que degrada coláxeno e as unións endoteliais. T. pallidum non ten lipopolisacárido (LPS) a pesar de ser gramnegativa, e os chancros sifilíticos son causados en boa parte polo propio hóspede, en resposta á proteína principal da espiroqueta, a Tpn47, xa que desencadea unha resposta inmune xeneralizada que é moi pouco eficaz para eliminar o treponema, xa que este é moi pouco antixénico. Ademais a bacteria ten unha proteína chamada neelarredoxina que converte o O₂ (liberado polos macrófagos) en H₂O₂, e unha hidroxiperoxidase de membrana convértea en H₂O, evadindo así a acción das especies reactivas do oxíxeno das células do sistema inmunitario. O T,. pallidum é moi invasivo grazas aoa seus endoflaxelos (3-6) e a unha proteína MCP que detecta a histidina e a glicosa nos tecidos e serve como factor quimiotáctico para o treponema. Ademais, varía antixenicamente as proteínas de membrana TpK, dificultando a súa eliminación. Encontrouse actividade de beta-lactamase na Tpn47.^[5]

O tratamento con penicilina pode matar á bacteria, pero non reverte os danos producidos. Durante a fase primaria e secundaria da sífilis, o tratamento con penicilina é doado. Na etapa terciaria, a penicilina é tamén efectiva, pero en formas g-sódicas, que permiten que se difunda polo líquido cefalorraquídeo, xa que a bacteria se localiza nesa zona na fase final. O tratamento da sífilis a tempo, non deixa secuelas. Pero esta doenza aumenta as posibilidades de contraer outras enfermidades de transmisión sexual.

En 1998 publicouse en Science a secuencia do xenoma de T. pallidum.^[6] A recente secuenciación de varios xenomas de espiroquetas permitiu unha análise exhaustiva das semellanzas e diferenzas entre as especies deste filo bacteriano. O Treponema pallidum subsp. pallidum ten un dos xenomas bacterianos máis pequenos, de 1,14 millóns de pares de bases (1,14 Mb), o que fai que a bacteria teña capacidades metabólicas limitadas, o que reflicte a súa adaptación evolutiva por redución xenómica no rico ambiente dos tecidos de mamíferos.

Non hai vacina para a sífilis. A membrana externa de T. pallidum ten poucas proteínas de superficie, polo que os anticorpos non son efectivos, o que dificulta a elaboración dunha vacina.^[7] A prevención realízase mediante o uso de profilácticos.

• "Syphilis- CDC Fact Sheet." Centers for Disease Control and Prevention. Maio de 2004. Centers for Disease Control and Prevention. 7 de febreiro de 2006