Lagarto arnal

O lagarto arnal,^[2][3][4] ou lagarto ferreño,^[4] Timon lepidus (antes Lacerta lepida), é unha especie de réptil orde dos escamosos, suborde dos lacertilios, infraorde dos escincomorfos, familia dos lacértidos e subfamilia dos lacertinos, unha das que na actualidade integran o xénero Timon.^[5]

É un lagarto endémico da Europa suroccidental. Vive tamén en Galicia, onde é un dos lagartos de maior tamaño, xunto co lagarto das silvas. Pode chegar aos 70 cm ou máis de lonxitude total incluíndo a cola. A coloración de fondo no dorso adoita ser verde, pero ás veces pode ser gris o apardazada, especialmente na cabeza e na cola, e presenta dúas bandas de pintas ( ocelos) azuis interconectadas.

Durante décadas, e até hai pouco foi considerado como pertencente ao xénero Lacerta, sendo denominado daquela Lacerta lepida.

O lagarto arnal é un dos principais membros da familia Lacertidae, e o lacértido máis grande de Europa. O adulto mide de 30 a 60 cm de longo contando o rabo e pode alcanzar ata 90 cm (cabeza e corpo de 24 cm como media), cun peso máximo de máis de 0,5 kg (de 130 a 350 g xeralmente^[6]).^[7] Os neonatos miden de 4 a 5 cm de longo, excluído o rabo.

É un lagarto robusto. O macho ten a cabeza larga, meirande que a das femias, con placas cefálicas grosas e duras, con patas grosas e fortes, e uñas longas e curvadas. A cor dorsal é xeralmente verde, pero ás veces pode ser gris ou marrón, especialmente na cabeza e o rabo. A isto superponse un punteado negro. A parte inferior é de cor amarelada ou verdosa. O macho é máis brillante que a femia e ten manchas azuis nos seus flancos. Os individuos novos son de cor verde, gris ou marrón, con partes amareladas ou brancas con manchas por todas partes.

O lagarto arnal é unha especie característica do suroeste de Europa, asociada aos ecosistemas mediterráneos. Encontrámolo distribuído na Península Ibérica, sur de Francia, noroeste de Italia e noroeste de África. Na Península só está ausente na parte máis ao norte de Galicia e algunha comarca fría do interor (pero si aparece no resto de Galicia, incluídas as illas atlánticas), na vertente norte da Cornixa Cantábrica, País Vasco e norte de Navarra. Dentro do hábitat mediterráneo parece non depender demasiado dos factores climáticos e pódese encontrar en condicións moi diferentes, pero non se atopou en zonas por debaixo dos 6 °C de temperatura media anual.

É unha especie ubicua, que ocupa toda clase de biótopos, agás aqueles completamente humanizados; encóntrase en terreos con toda clase de cultivos e bosques mediterráneos e de montaña. En xeral, o lagarto arnal é unha especie que prefire áreas con cobertura vexetal non moi elevada, posto que así ten espazos abertos onde poder tomar o sol e refuxios para poderse agochar. En Galicia atopámolo en moi diversos hábitats: claros en bosques, cultivos, dunas, serras, cantís costeiros, pero sempre prefire zonas abrigadas e cálidas. En Galicia está activo de marzo a outubro e despois en inverno agóchase entre pedras ou en galerías ou furas.^[8]

Os machos adultos son agresivos e territoriais e o seu período de celo comeza en abril. Os machos loitan ferozmente entre eles e trábanse coas súas fortes mandíbulas. Aparéase coa femia agarrándoa mordéndoa nas costas entre abril e xuño. A femia deposita de 6 a 22 ovos (moi variable) baixo pedras ou en galerías, que tardan en eclosionar de 66 a 88 días (a 25-30 °C) e eclosionan en setembro ou outubro.^[9]

En Galicia, aliméntase de coleópteros, himenópteros e outros insectos e caracois, e esporadicamente lagartas ou mesmo ratos, e consome tamén froitos (amoras, uvas etc.). Os seus depredadores son cobras e aves. Nalgunhas partes de España, como Estremadura, cómese, pero nunca en Galicia.^[10]

É orixinario de Europa suroccidental. Encóntrase en toda a Península Ibérica (España e Portugal), e distribúese irregularmente no sur de Francia e no extremo noroeste de Italia. Está dividido en subespecies, que teñen a seguinte distribución:

• Timon lepidus ibericus - noroeste da Península Ibérica (España e Portugal). É a subespecie que se atopa na parte occidental de Galicia e en parte da provincia de Ourense.^[11]
• Timon lepidus lepidus - por toda a Península Ibérica. En Galicia aparece en zonas do interior de Lugo e Ourense.^[11]
• Timon lepidus nevadensis - sueste de España. Non se atopa en Galicia.
• Timon lepidus oteroorum - en Galicia na illa de Sálvora.^[11]

O lagarto arnal (ocelado, en castelán) formou parte da cociña tradicional de Estremadura.^[12] Nesta rexión, o lagarto preparábase normalmente en guisado, elaborado fritindo toros do lagarto en aceite de oliva, que despois eran guisadas a lume lento.^[13][14][15]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Lagarto arnal

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Lagarto arnal

• Asensi Cabirta, Moisés (2006): Guía dos anfibios e réptiles de Galicia. A Coruña: Baía Edicións. ISBN 84-9652-629-1.
• Galán Regalado, Pedro e Gustavo Fernández Arias (1993): Anfibios e réptiles de Galicia. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-722-6, pp. 288-294.
• Mateo Miras, José Antonio (1988): Estudio sistemático y zoogeográfico de los lagastos ocelados. Lacerta lepida Daudin, 1802 y Lacerta pater (Latste, 1880) (Sauia, Lacertidae). Tese de doutoramento. Universidad de Sevilla. ISBN 978-84-6935-912-9.

• Catálogo galego de especies ameazadas
• Lacertilios
• Escincomorfos
• Lacértidos
• Lacertinos
• Timon
• Lagarto das silvas
• Lacerta bilineata
• Lacerta viridis
• Lista de réptiles de Galicia