Rumba galega

A rumba galega pertence ás cancións e danzas chamados cantos de ida e retorno, como a habanera, que viaxaron de Cuba para a metrópole española, para establecerse como xéneros musicais cultivados e apreciados polo pobo español.^[1]

Como a rumba flamenca, a rumba galega é orixinada por unha fusión de determinados elementos de estilo cubanos e españois. As características deste novo xénero son semellantes aos das novas cancións-danças que apareceu na área da Conca do Caribe durante o século XIX, que eran o resultado dunha combinación de elementos ibéricos e africanos. Este novo estilo musical foi chamado por Armando Rodríguez Ruidíaz o "prototipo da rumba" e definido do seguinte xeito: "Este produto orixinal, que pode ser chamado "Prototipo da rumba" foi o resultado dun proceso de fusión cultural, no que os compoñentes europeos, como o texto, as relacións tonais (maior-menor), as estruturas melódicas e harmónicas, e a súa forma de copla-refrán, son combinados con os patróns rítmicos sincopados e desprazamentos micrométricos de orixe africano" ^[2]

Como na rumba flamenca, a melodía nas rumbas galegas é moitas veces baseada na “cadenza andaluza” española, mentres que no seguimento é utilizado un ou máis ritmos que son característicos dalgúns xéneros da música cubana, como a guaracha, a rumba e a habanera.

Conforme a Miguel Pérez Lorenzo, hai evidencias sobre a inclusión da rumba no repertorio da gaita, desde o século XIX. Tamén di o autor en referencia ao gaiteiro ourensán Xoán Ferreiro: "O tocaba, imaxinamos, as pezas que escoitou tocar a seu pai, a outros gaiteiros, a banda [de música] ... D. Jerónimo [pai deste gaiteiro, que morreu en 1940] foi emigrado a Cuba ata cinco anos antes da súa morte... estes anos, servíronle en Cuba a D. Jerónimo para incluír no seu repertorio rumbas e boleros...".^[4]

Por causa da súa orixe popular, as rumbas galegas son frecuentemente asignadas a autores descoñecidos e, como as muiñeiras e outros xéneros tradicionais, son xeralmente referidas co nome da cidade ou rexión onde son recollidas como a "Rumba de Eo", "Rumba de Mallou", "Rumba de Cerqueira", "Rumba de Vergara" ou a "Rumba de Anxeriz". Tamén reciben o nome do autor, de ser coñecido, ou unha persoa a quen eles estiveran adicadas, tales como "Rumba de Juanito de Carballal", "Rumba de Pucho" ou "Rumba Sabeliña".

A introdución da rumba en Galicia está intimamente ligada á creación, durante a primeira metade do século XX, de grupos musicais chamados "charangas" ou "murgas". Estes, ao contrario dos grupos tradicionais galegos como os conxuntos de pandeiretas ou de gaita e percusión, incluían o grupo típico outros instrumentos non tradicionais, como o clarinete, saxofón, acordeón e guitarra, xunto cunha gran variedade de instrumentos de percusión.^[5]

Máis recentemente, foron feitas algunhas gravacións de Rumbas galegas en que o compoñente cubano é enfatizado. Entre estes podemos apuntar á versión do grupo Muxicas da "Rumba dos cinco Marinheiros", onde o ritmo da clave cubana é claramente escoitado no seguimento,^[6] así como unha gravación da mesma peza polo gaiteiro Carlos Núñez co grupo irlandés The Chieftains, acompañada nesta ocasión por un grupo instrumental tipicamente cubano.^[7]