Uranus

Uranus (symboal: ) is de tredgrutste planeet fan ús sinnestelsel. Fan de sinne ôf rekkenne is it de sânte planeet, in saneamde iisreus. De planeet is ferneamd nei de Grykske oergod fan de himel.

Yn 1690 is dizze planeet foar it earst waarnaam troch de Ingelske astronoom John Flamsteed. Hy ûnderstelde dat it om in stjer yn it stjerrebyld Bolle (Taurus) gie en neamde syn ûntdekking "34 Tauri". Om 1769 hinne waard Uranus totaal 12 kear sjoen troch Pierre Lemonnier, mar hy tocht ek dat er in stjer seach. William Herschel wurdt as offisjele ûntdekker beskôge; hy kwalifisearre it objekt op 13 maart 1781 as planeet. Hy neamde de planeet "Georgium Sidus", nei de Ingelske kening George III. In oare namme dy't yndertiid brûkt waard wie "Herschel". Earst yn 1850 waard de earder al fan Johann Bode útstelde namme Uranus offisjeel yn gebrûk naam.

Uranus hat in diameter fan 50.724 kilometer en in massa fan 8,68 × 10^25 kilogram, wat sa likernôch 14,5 kear de massa fan de ierde is. De planeet hat in unike blau-griene kleur dy't feroarsake wurdt troch de oanwêzigens fan metaan yn syn atmosfear, dy't reade ljocht absorbearret en blaugrien ljocht trochlit.

De atmosfear fan Uranus bestiet foaral út wetterstof (83%), helium (15%), en metaan (2%). De metaan yn de boppeste lagen fan de atmosfear soarget foar de karakteristike kleur fan de planeet. De atmosfear hat ek wolken fan wetterstofsulfide en ammoniak, dy't op ferskate hichten foarkomme.

Uranus hat de kâldste atmosfear fan alle planeten yn it sinnestelsel, mei temperatueren dy't sakje kinne nei 49 K (-224 °C). De kâlde temperatueren binne in gefolch fan it gebrek oan ynterne waarmte; Uranus strielt net folle waarmte út yn ferliking mei oare gasreuzen.

Uranus hat in ekstreme ashelling fan 97,77 graden, wat betsjut dat de planeet hast op syn side leit. Dat feroarsaket ekstreme seizoensferoarings, mei elke poal dy't 42 ierdejierren fan sinneljocht of tsjuster krijt. De baan fan Uranus om de sinne duorret 84 ierdejierren.

Uranus hat in systeem fan ringen en 27 bekende moannen. De ringen fan Uranus binne folle minder opfallend as dy fan Saturnus, mar se binne noch altyd in wichtich ûnderdiel fan de planeet. De moannen fan Uranus binne neamd nei personaazjes út de wurken fan William Shakespeare en Alexander Pope. De grutste moannen binne Miranda, Ariel, Umbriel, Titania en Oberon.

Miranda is de lytste en ynteressantste fan de fiif grutste moannen fan Uranus, mei in diameter fan 472 kilometer. De moanne hat in unyk oerflak mei djippe kleauwen, kliffen en ferskate soarten terrein, wat oanjout dat Miranda in komplekse geologyske skiednis hat.

Ariel is de op ien nei lytste fan de fiif grutte moannen, mei in diameter fan 1.158 kilometer. Ariel hat in oerflak dat foar it grutste part bestiet út iis en rotsen, mei tekens fan yngripende geologyske aktiviteit lykas fjorden en falebekken.

Umbriel is de tsjusterste fan de fiif grutte moannen, mei in diameter fan 1.169 kilometer. De oerflakte fan Umbriel is tige âld en hat in protte ympaktkraters, wat oanjout dat de moanne net folle geologyske aktiviteit hie sûnt syn foarming.

Titania is de grutste moanne fan Uranus, mei in diameter fan 1.578 kilometer. It oerflak fan Titania is bedutsen mei kraters en djippe kleauwen.

Oberon is de twadgrutste moanne fan Uranus, mei in diameter fan 1.523 kilometer. It oerflak fan Oberon hat in protte kraters, mar minder as Titania.

De iennige romtesonde dy't Uranus besocht hat is de Voyager 2, dy't op 24 jannewaris 1986 by de planeet del fleach. Voyager 2 makke foto's en sammele gegevens oer de atmosfear, ringen en moannen fan Uranus. Sûnt dy tiid hat men foaral ûndersyk dien mei teleskopen op ierde en yn de romte. Foar takomstige misjes om de planeet fierder te ûndersykjen wurde op dit stuit plannen makke.

• Uranus is de iennige planeet dy't neamd is nei in Grykske god ynstee fan in Romeinske god.
• De ekstreme kanteling fan Uranus liket feroarsake te wêzen troch in grutte ynslach krekt nei de foarming fan de planeet.

• NASA's feiten oer Uranus
• ôfbyld by NASA
• NASA side oer Uranus
• ESA Uranus ynformaasje