Zangozako merindadea

Zangozako merindadea Nafarroako ipar-ekialdeko lurraldea da. Hiriburua Zangoza da.

Mugakideak hauek ditu: iparraldean Nafarroa Beherea eta Zuberoa, mendebaldean Iruñeko merindadea, ekialdean Huescako probintzia, hegoaldean Tuterako merindadea eta hego-mendebaldean Erriberriko merindadea.

Nafarroako herrialdeko bost merindadeetan handiena da Zangozakoa. 2.070,8 km² ditu, eta 79.757 biztanle zituen 2010ean (38,52 bizt/km²). 65 udalerrik osatua da Zangozako merindadea.

Ingurune naturala

Aragoi ibaiak eta haren adar diren Arga, Elortz, Ezka, Zaraitzu, Urrobi, Irati eta Erro ibaiek ureztatzen dituzte Zangozako merindadeko lurrak.

Merindadeko mendialde nagusiak Abodi, Alaitz, Nabaskozeko mendialdea, Leire, Orotz-Betelu, Kintoko mendiak eta Piriniokoak dira.

Eskualdeak

Auñamendi (Aezkoa, Erroibar, Zaraitzu eta Erronkari).
Esteribar
Irunberrialdea edo Urraul
Iruñerria (Aranguren, Burlata, Eguesibar, Noain, Tebas-Muru Artederreta eta Uharte udalerriak bakarrik)
Pirinioaurrea (Agoitzaldea, Artzibar, Orotz-Betelu, Urraulbeiti eta Urraulgoiti)
Tafallaldea (Lerga udalerria bakarrik)
Zangozerria edo Zangozaldea

Udalerriak

Abaurregaina (Auñamendi)
Abaurrepea (Auñamendi)
Agoitz (Pirinioaurrea)
Aranguren (Iruñerria)
Aria (Auñamendi)
Aribe (Auñamendi)
Artzibar (Pirinioaurrea)
Auritz (Auñamendi)
Bidankoze (Auñamendi)
Burgi (Auñamendi)
Burlata (Iruñerria)
Eguesibar (Iruñerria)
Elo-Monreal (Pirinioaurrea)
Erroibar (Auñamendi)
Erromantzatua (Irunberrialdea)
Erronkari (Auñamendi)
Esa (Zangozerria)
Eslaba (Zangozerria)
Espartza-Zaraitzu
Esteribar
Ezkaroze (Auñamendi)
Ezporogi (Zangozerria)
Galipentzu (Zangozerria)
Galoze (Auñamendi)
Garaioa (Auñamendi)
Garde (Auñamendi)
Garralda (Auñamendi)
Gazteluberri (Auñamendi)
Gorza (Auñamendi)
Hiriberri (Auñamendi)
Uharte (Iruñerria)
Ibargoiti (Pirinioaurrea)
Irunberri (Irunberrialdea)
Itzagaondoa (Pirinioaurrea)
Itzaltzu (Auñamendi)
Izaba (Auñamendi)
Jaurrieta (Auñamendi)
Kaseda (Zangozerria)
Leatxe (Zangozerria)
Ledea (Irunberrialdea)
Lerga (Tafallaldea)
Lizoainibar-Arriasgoiti (Pirinioaurrea)
Longida (Pirinioaurrea)
Luzaide (Auñamendi)
Nabaskoze (Auñamendi)
Noain (Iruñerria)
Oibar (Zangozerria)
Orbaitzeta (Auñamendi)
Orbara (Auñamendi)
Orontze (Auñamendi)
Orotz-Betelu (Pirinioaurrea)
Orreaga (Auñamendi)
Otsagabia (Auñamendi)
Petilla Aragoi (Zangozerria)
Sartze (Auñamendi)
Tebas-Muru Artederreta (Iruñerria)
Untzitibar (Agoitzaldea)
Urraulbeiti (Irunberrialdea)
Urraulgoiti (Irunberrialdea)
Urrotz (Pirinioaurrea)
Urzainki (Auñamendi)
Uztarroze (Auñamendi)
Xabier (Zangozerria)
Zangoza (Zangozerria)
Zare (Zangozerria)

Monumentuak

Artzibar.
- Artziko Santa Maria eliza
- Lusarretako garaia
- Urizko dorrea (gaur egun hotela)
Aria.
- Apat etxeko garaia
- Etxeberri etxeko garaia
- Jamar etxeko garaia.
- Jauri etxeko garaia.
Aribe.
- Domench etxeko garaia
Eslaba.
- Santa Criz erromatar hiria
Galipentzu.
- San Salbatore eliza
Galoze.
- Ballaz etxeko garaia
Garaioa.
- Maisterra etxeko garaia
Garralda.
- Masamiguel etxeko garaia
Xabier.
- Gaztelua
- Peña herriaren aztarnak
Irunberri.
- Andre Maria Jasokundearen eliza
Nabaskoze.
- Landako Santa Maria eliza
Noain.
- Iharnotz dorrea
Otsagabia.
- Muskildako Andre Maria eliza
Orbaizeta.
- Arma-fabrika
- Estanquero etxeko garaia
- Etxegarai etxeko garaia
- Larrañeta etxeko garaia
Orbara.
- Jabat etxeko garaia
Orreaga.
- Santa Maria Kolegiata
Zangoza.
- Hirigune historikoa
- Vadoluengoko San Adrian eliza
- Santa Maria eliza
- Done Jakue eliza
- Vianako Printzearen jauregia
Tebas-Muru Artederreta.
- Tebasko gazteluaren aztarnak
Untzitibar.
- Artaizko San Martin eliza
- Artaizko dorre gotikoaren aztarnak.
Urraulgoiti.
- Baratzagaizko Fede Santuaren monasterioa (Eparoz herrian)
- Garaia (Fede Santuaren monasterioaren ondoan)
- Estoki etxeko garaia (Zabalza).
Urraulbeiti.
- Artiedako jauregia
Hiriberri .
- Jauki etxeko garaia
- Portal etxeko garaia
- Reka etxeko garaia
- Elizondo etxeko garaia
Esa.
- Leireko monasterioa

Ekonomia

Pirinioetako ibarretako ekonomia-jarduera nagusiak laborantza (patata, bazkarako landareak), abere-hazkuntza (ardi-, behi-azienda) eta baso-ustiaketa dira. Handik hegoaldera- gari- eta garagar-sailak eta mahastiak dira nagusi, herriak handiago eta bilduago dira, eta elkarrengandik urrunago daude. Industria, txikia, herri nagusietan (Zangoza, Agoitz, Irunberri) bilduta dago.

Erreferentziak

Monumentuak :NAVARRA , guía y mapa. Caja de Ahorros de Navarra. ISBN : 84-505-3457-7

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Monumentuan argazkiak [1] (2020ko maiatzean begiratua)
(Gaztelaniaz) Zangozako merindadearen mapa

Datuak: Q3571217
Multimedia: Merindad de Sangüesa / Q3571217