Leongo geltokia

Geltokia honako burdinbide hauen ibilbidearen zati da:

•   Valladolid — Leon: 345,450 kilometro-puntua
•   Venta de Baños — Gijon: 122,6 kilometro-puntua
•   Leon — Coruña: 122,6 kilometro-puntua

Trena 1863ko abuztuaren 23an iritsi zen lehen aldiz Leonera, egun hartan bertan Palentziatik zetorren tren bat iritsi zenean. Une hartan behin-behineko instalazio batzuk zeuden Bernesga ibaiaren ondoan, aurreikusitako geltokia amaitu bitartean. Hilabete batzuetako lanen ondoren, geltokia urte bereko azaroaren 8an inauguratu zen, Palentzia-Coruña burdinbidearen Palentza-Leon zatiarekin batera. Proiektua Ipar-mendebaldeko Trenbidearen Konpainiak egin zuen, nahiz eta honek porrot egin zuen eta urte batzuk geroago Asturias, Galizia eta Leongo Burdin Bideen Konpainiaren (AGL) esku geratu zen. Konpainia honen gidaritzapean, Leondik Coruñara eta Asturiasera zihoazen trenbide ibilbideak osatzea lortu zen, 1885ean, Norteko konpainiak AGL anexionatu zuen arren.^[1][2][3]

Urte askoan, Leon iparraldeko sareko geltoki nagusietako bat izan zen, Asturias, Galizia eta Gaztelako mesetatik zetozen lineak lotzen zituen trenbide korapilo bat baitzen. Tren-gunean lan egiten zuten langile askoren ondorioz, geltokiaren inguruan trenbide-kolonia bat eratzen joan zen, San Frantzisko auzoan. 1923tik aurrera, hirian beste geltoki bat izan zuen, Leon–Matallanakoa, Roblako trenakoa.^[4]

1941ean zabalera iberiarreko trenbide sarearen nazionalizazioak "iparraldearen" amaiera ekarri zuen eta RENFEren sorrera, Leongo instalazioez arduratu zena. Urteen poderioz, pixkanaka diesel trakzioa sartzen joan zen eta trazadura elektrifikatu egin zen, lurrun trakzioaren amaiera suposatu zuena. 1980ko hamarkadan Renfek bultzatu zuen markesinak birgaitzeko planaren pean, 1986an estalkia kentzeari ekin zitzaion, bere antzinatasuna eta korrosioa zirela eta, ondoren, bere luzera handitu ondoren, 60 metrotik 90 metrora aldatu zelarik. Bi urte geroago, 1988ko udan, estazioa birmozte lanetan hasi zen.^[5]

2005eko urtarriletik, Renfe zaharra desagertu zenetik, Adif erakundea izan da tren instalazioen titularra.

Iparraldeko geltoki historikoa 2011ko martxoan itxi zuten, trenen etorrerak hartuko zituen behin-behineko geltokia inauguratu ondoren. Leonera abiadura handia iritsi zenean eta trenbidea lurperatzeko proiektuan gertatzen zen hori. Hainbat urte erabilerarik gabe igaro ondoren, 2017az geroztik, geltoki historikoari hainbat egokitzapen-lan egin behar izan zaizkio trenbide-zerbitzuak berriro hartzeko, baina oraingoan nasa horiek lurpekoak izango dira.^[6]

Geltokiko eraikina, Eduardo Saavedra y Moragas ingeniariaren proiektuari jarraituz eraiki zen, bidaiarientzako eta bulegoentzako eraikin bat diseinatu zuena, "Ipar" konpainiak bere geltokietan jarraitutako ereduan oinarritua eta vienar "sezesionismo" deritzonaren elementuekin. Tren-instalazioak zeuden lursailak 33 hektareako eremua zuen eta Leongo Udalak laga zuen. Geltokia, ofizialki, 1863ko azaroan inauguratu zen, 1870ean, andeak estaltzen zituen metalezko markesina bat erantsiz. Markesina horrek kristalezko manparak zituen alde batean.

Eraikin nagusia inguruko beste instalazio batzuek osatzen zuten, hala nola trenbide-lantegiek, sailkapen-geltoki batek, zamalanetarako eta salgaietarako kaiek, trenbide-ekonomato garrantzitsu batek eta trenbide-hondartza zabal batek.

Multzoa modernoa eta funtzionala da, eta 1 273,6 metro koadroko azalera hartzen du. Geltoki terminal gisa duen konfigurazioaren ondorioz, burualdeko nasa bat eta beste hiru nasa ditu, bi albo eta erdiko nasa bat, nasa horretatik sortzen direnak. Hirurek luzera ezberdina dute: 190 metro mendebalderago dagoenak, 485 metro erdikoak eta 236 metro azkenak. Nasa horietara lau bide sartzen dira, eta maniobrak egiteko beste lau bide daude. Geltoki mugatuaren ereduak nabarmen zaildu du geltokiaren trenbide-funtzionamendua aurreko geltokiarekiko, eta, ondorioz, atzera egiteko maniobrak egin behar izan dira tren iragankorretan, eta mugatu egin da Leonen tren-konposizioak aparkatzeko eremua. Konplexutasun hori areagotu egiten du Valladolid-Leon abiadura handiko burdinbidea delakoaren zerbitzuak, nazioarteko zabaleran, bi zabaleretarako bideak gordetzera behartzen baitu, bere funtzionaltasuna mugatuz. 2017an geltoki historikoko trenbide-hondartza zaharraren azpian pasabide-tunel berri bat eraikitzen hasi ziren, Asturias eta Galiziara zihoazen trenen atzerakada ezabatzeko. Tunel horretan lurpeko nasa berri bat eraiki zen, zirkulazio-ahalmena handitzeko eta geltokiaren egoera terminalari amaiera emateko. Horretarako, ataria handitu egin da, nasa berri horri zerbitzua eman ahal izateko. Nasa berriak zabalera mistoko bi bide izango ditu, bai UIC zabalera duten trenentzat, bai zabalera iberikoarentzat. Geltokiko bidaiari-eraikinak atari zabala, armairuak, ontziratzeko gunea, kafetegia, komunak, merkataritza-gune txiki bat eta administrazioko eta zerbitzuko hainbat bulego ditu. URBAQ Arquitectos SL enpresak diseinatua.Kanpoaldean ordainpeko aparkaleku bat eta hiriko autobusen geltokiak daude.

• Administrador de Infraestructuras Ferroviarias
• Renfe Operadora