Usunbeltz

Usunbeltz
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Zangozerria
Udalerria	Ezporogi
Administrazioa
Mota	herri hustu
Izen ofiziala	Usunbeltz
Posta kodea	31492
Herritarra	usunbelztar
Geografia
Koordenatuak	42°37′13″N 1°28′06″W / 42.62028306°N 1.46835463°W / 42.62028306; -1.46835463
Garaiera	666 metro
Distantzia	56,4 km (Iruñetik)

Usunbeltz^[1][a] Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.

XX. mendean despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Nafarroako Gobernuko finka batara pasa ziren.

Bertako biztanleak usunbelztarrak ziren.

Usunbeltz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Husuynbelza (1534)
• Usumbelz (1802)
• Usumbelz (1945)
• Osumbelza (1975)
• Usunbeltz (1998)
• Usunbeltz (2019)

Usunbeltz Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.

Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.

Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.

Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	23.0	28.0	29.0	36.0	39.0	41.0	41.0	40.0	31.0	25.0	19.0	41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.8	11.1	14.7	16.2	20.9	26.1	29.7	29.5	25.2	19.4	12.9	9.4	18.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.2	6.7	9.7	11.2	15.3	19.6	22.5	22.5	19.0	14.4	9.1	6.0	13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.6	2.3	4.6	6.2	9.7	13.1	15.3	15.6	12.8	9.5	5.3	2.5	8.2
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.0	-8.0	-10.0	-2.0	1.0	5.0	7.0	6.0	4.0	-1.0	-7.0	-10.0	-11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	50.1	48.6	47.1	73.6	57.9	47.4	28.9	30.7	57.2	77.2	57.3	68.12	654.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	44.0	43.4	47.5	54.0	56.0	88.5	31.0	68.0	75.5	66.5	43.1	58.0	88.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	8.4	7.7	6.5	10.1	8.6	5.6	4.1	3.7	5.4	8.6	9.6	9.6	87.7
Elur egunak (≥ 1 mm)	0.8	0.9	0.7	0.2	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	0.8	3.5
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

1858 (16 biztanle), 1887 (6), 1930 (10), 1940 (8), 1950 (5) eta 1960 (bat ere ez) biztanle-izendegietan bakarrik agertzen da. Sabaitza, Getadar, Julio, Arteta, Loia, Gardalain eta Irangoitirekin Ezporogiko finkak 3465 Ha ditu (larizio pinua, basoko pinua, haritza), Nafarroako Baso Ondarekoak.

XV. mendearen hasieran jada hutsik zegoela aipatzen da. Berriro arduratu zen eta 1646an bi su zeuden. Mende bat lehenago 1553n, Luis Beaumontekoak udalerria errege ondarearen aurrean eraiki nahi zuen; 1802an Mendinuetako maiorazkoaren parte zen.

1. ↑ /usúnβ̞elt͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban

• Ezporogi
• Zangozerria
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia