Madeira

Madeira
Portugal
Ereserkia
Hino da Região Autónoma da Madeira (en)
Administrazioa
Estatu burujabe	Portugal
ISO 3166-2	PT-30
Hiriburua	Funchal
President of the Regional Government of Madeira (en)	Miguel Albuquerque (en)
Zatiketa	ikusi Santa Cruz, Porto Moniz, Porto Santo, São Vicente, Santana, Ponta do Sol, Calheta, Ribeira Brava, Machico, Câmara de Lobos eta Funchal
Geografia
Koordenatuak	32°45′N 17°00′W / 32.75°N 17°W / 32.75; -17
Azalera	801 km²
Punturik altuena	Pico Ruivo
Demografia
Biztanleria	250.769 (2021) −17.016 (2011)
Dentsitatea	313,07 bizt/km²
Ordu eremua	Europa Mendebaldeko Ordua
Matrikula	P
madeira.gov.pt

Madeira^[1] Portugalgo eskualde autonomoa da, Azore uharteekin batera. Uhartedia da, eta Ozeano Atlantikoan dago, Europa eta Afrika artean, Lisboatik 978 km ingurura, hego-mendebaldean. Hiriburua Funchal da. Portugalen mende dago, autonomia-estatutua badu ere.

Uhartediak jatorri bolkanikoa du, eta oso menditsua da (Ruivo mendia, 1.861 m).

Madeirako uhartedia lau uhartek osatzen dute:

• Madeira (740.7 km²).
• Porto Santo (42.5 km²)
• Desertas (14.2 km²)
• Selvagens (3.6 km²)

Azken bietan, izenek iradokitzen duten moduan, ez da inor bizi.

1. Funchal: 100.847 biztanle 2006an.
2. Camara de Lobos: 35.150.
3. Santa Cruz: 32.696.
4. Machico: 21.321.
5. Ribeira Brava: 12.523.
6. Calheta: 11.856.
7. Santana: 8.491.
8. Ponta do Sol: 8.189.
9. São Vicente: 6.063.
10. Porto Santo (Vila Baleira): 4.388.
11. Porto Moniz: 2.762.

Madeirak klima gozoa du: tenperaturetan alde txikia izaten da neguaren eta udaren artean.

Genovatarrak, uste denez, XIV. mendean hara heldu ziren, baina uhartedia ez zen ezagutu Portugalgo Henrike printzeak 1418-20 inguruan aurkitu zuen arte. João Gonçalves Zarcok eta Tristão Vazek uharteak berehala kolonizatu zituzten. Azukrearen merkataritzak laster garrantzia hartu zuen; hala ere, Pombalgo markesak esklaboak izateko eskubidea indarrik gabe utzi ondoren, 1775ean, azukrearen eta ardoaren industriek atzerakada handia izan zuten.

1660 ingurutik 1835 arte, britainiarrek uharteetan eragin handia izan zuten. 1801ean, uhartedia ingelesen eskuetan egon zen, denbora laburrez izan bazen ere eta, berriro, 1807tik 1814 arte, Portugalek Frantziari eskainitako laguntza aitzakiatzat hartuta.

1931n, hutsean geratu zen matxinada txiki bat, eta, 1974an, Salazar aginpidetik erori ondoren, autonomia-eskaerak indarberritu egin ziren; hala, Portugalgo Parlamentuak 1976ko urrian autonomia-estatutua onartu zion.

Ekonomia-jarduera nagusiak nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta turismoa dira. Barrualdean, nekazaritzak ematen duen produktu garrantzizkoena mahatsa da, ardo-produkzio bikainarekin. Kostaldean, azukre-kanabera, platanoak, fruituak, barazkiak eta batatak ekoizten dira.

Madeirako Laurisilva1 UNESCOren gizateriaren ondarea
Mota	Naturala
Irizpideak	ix, x
Erreferentzia	934
Kokalekua	Portugal
Eskualdea2	Europa / Ipar Amerika
Izen ematea	1999 (XXIII. bilkura)
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena

1999an UNESCOk Madeirako laurisilva Gizateriaren Ondare izendatu zuen, bertako landaretza mota babesteko; izan ere, hasierako basoaren % 10 inguru mantentzen bada ere, Europako laurisilva baso handiena da. Portugalen izendatu den Gizateriaren Ondare Natural bakarra da.

• Funchalgo katedrala.
• Madeirako lorategi botanikoak (Funchal).
• Bertoko landaretza, bertoko basoa, laurisilva.
• Hondartzak.

• 
  Funchal hiriaren ikuspegia.
• 
  Funchaleko katedrala.
• 
  Madeirako lorategi botanikoak (Funchal).
• 
  Funchaleko hotelak.
• 
  Madeirako kasinoa (Funchal).
• 
  Porto Santoko hondartza.
• 
  San Lorenzo lurmuturra.
• 
  Pico Ruivo (1.862m).
• 
  Câmara de Lobos.
• 
  Madeirako aireportua (Santa Cruz).
• 
  Machico.

• (Portugesez) Madeira eskualde autonomoko Gobernuaren web-orria
• (Portugesez)(Gaztelaniaz)(Ingelesez)(Frantsesez) Madeirako turismo-bulegoaren web-orria

	Gizateriaren ondarea Portugalen
Angra do Heroísmoko erdigune historikoa • Kristoren Ordenaren komentua • Batalhako monasterioa • Jeronimotarren monasterioa eta Belémgo dorrea • Évorako erdigune historikoa • Alcobaçako monasterioa • Sintrako paisaia kulturala • Portoko erdigune historikoa • Coa Harana eta Siega Verdeko labar-arte guneak • Madeirako laurisilva • Guimarãesko erdigune historikoa • Alto Douroko mahastiak • Pico uharteko mahastizaintzaren paisaia • Elvasko muga garnizoi-hiria eta gotorlekuak • Coimbrako Unibertsitatea