Baltzola (leizea)
| Baltzola (leizea) | |
|---|---|
 | |
| Mota | haitzulo |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 43°07′19″N 2°43′34″W / 43.122032°N 2.7261882°W |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Bizkaia |
| Bizkaiko eskualdea | Arratia-Nerbioi |
| Udalerria | Dima |
Baltzola Diman (Bizkaia) dagoen leizea da, Baltzola eta Indusi auzoen artean. Berez bi leize dira: Baltzola I eta Baltzola II. 2017ko azaroaren 14an, Eusko Jaurlaritzak kultura ondasun izendatu zuen, “Baltzola eta Axlor haitzuloak” monumentu-multzo sailkapenaren barnean.
Leizetik hurbil Abaro izeneko tunel naturala dago. Tunel honetatik erreka pasatzen da ur emari handia duen egunetan. Axlor aztarnategia ere hurbil dago. Jentilzubi izeneko zubi naturala ere Baltzolako leizearen inguruan dago.
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Baltzola eta Axlor haitzuloetako monumentu-multzoa kokatzen den substratu geologikoa kareharri urgoniarreko amildegi dezimetrikoz osatuta dago. Kareharri horiek garapen karstiko handikoak dira, eta harearriko faziesekin eta Behe Kretazeoko limonitekin aldizkatzen dira.
Hor Baltzola sistema edo Indusiko karsta deritzona dago. Oso sistema konplexua da: hainbat galeria aktibo eta fosildu ditu. Bertan hainbat haitzulo-aho daude, eta horietako batzuek Erdi Paleolitotik Paleolito osteko aroetara okupatuta egon zirela adierazten duen aztarnategi arkeologikoa dute. Sisteman hiru aztarnategi arkeologiko daude: Baltzola, Axlor eta Baltzola II; lehenengo biak dira nabarmenenak.
Baltzola I
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Baltzola dimentsio handiko barrunbe bat da, eta hiru aho ditu. Horietako bitik (Baltzola edo Atea eta Erdikoatea) dimentsio handiko atarte batera ailegatzen da. Atarte horrek jarraipena du ezkerreko aldetik, eta, 125 metroko galeria zabal batetik igaro ostean, hirugarren sarrerara iristen da (Gibiltar). Atartearen erdialdean, harrizko blokeen nahas-mahas bat dago, eta horiek 10 metro baino gehiagoko desnibela sortzen dute eskuineko galeria handiraino. Galeria horrek kilometro eta erdi baino gehiagoko luzera du. Galeria horren hasieran El Redil edo Korralea izeneko eremua dago, eta bertan dago aztarnategi arkeologikoaren zati nagusia. Haren gainean, 3 metroko garaieran, zenbait hilobi dituen erlaitz bat dago (Locus I).
Kultura-segida horretan, zeramika-aldiak, Azil aldia, Amaierako Goi Madeleine aldia eta Moustier aldia ageri dira. Horrez gain, giza aztarnak ere aurkitu dira, aro berriagoetan izan zuen hilobi-funtzioen adierazle. 2017an, Paleolito garaiko labar margo gorri batzuk aurkitu ziren, galeria nagusitik ateratzen diren adar batzuetan. Zeinu gorri abstraktuez osaturiko multzo oso txikia da, eta kantauriar klabiforme bat egongo litzateke beraien artean.[1][2]
Baltzola II
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Sistema geologiko berean, izendatze-eremuan, Baltzola II leizea dugu. Interes arkeologiko txikiagokoa du.
Hego-mendebaldera begira dagoen aho bat du, gutxi gorabehera triangelu-formakoa, eta 1,5 metro zabal eta 1,3 metro garai da. Hortik 6 metro luze den galeria bat abiatzen da, eta haren atzean 13 metro luze eta 10 metro zabal den areto bat dago. Areto horretatik, galeria nagusi bat irekitzen da iparraldera, eta hor beste albo-galeria txiki batzuk hasten dira.
Galeria horretan dagoen aztarnategiari dagokionez, zeramika-aztarnak aurkitu ziren, eta, eskasak eta eztabaidagarriak badira ere, Eneolito-Brontze Aroan momenturen batean okupatuta egon zela adierazten dute.
Mitologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ingurunea euskal mitologiaren kondaira handien lekua da; izan ere, kondairaren arabera, Baltzolan Mari bizi da. Beste kondaira batzuek, aldiz, bertan Mikelats bizi zela esaten dute, edo baita ere Sugoi.
Bestalde, jentilak igarotzen ziren Jentilzubiko Arkua izenarekin ezaguna den egitura naturaletik.
Eskalada
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Baltzola leizea maila handiko eskaladako eskola da. Bertara Dimako Indusi auzotik oinez (10') joaten da. Kareharrizko paretetan egindako bideak honakoak dira:[3]
| # | Bidea | Altuera | Maila |
|---|---|---|---|
| 1 | Alde hemendik! | 12 m | 6b+ |
| 2 | Beste bat | 12 m | 7a+ |
| 3 | Ris ras | 15 m | 8a+ |
| 4 | Joroñas, que moñas! | 15 m | 7b |
| 5 | Sugoi | 22 m | 8b |
| 6 | Jentilzubi | 25 m | 8b |
| 7 | Guenga | 25 m | 8c+ |
| 8 | Planeta renco y los turistas | 22 m | 8a |
| 9 | Erdiko kalea | 20 m | 7c |
| 10 | Topofurer askatu | 25 m | 7c, 8a+ |
| 11 | Esto es Hollywod | 15 m | 8a+ |
| 12 | Ongi etorri | 14 m | 8b |
| 13 | Ras | 20 m | 8c |
| 14 | Chambao | 20 m | 8c+ |
| 15 | Sanson Jun zan | 12 m | 7c+ |
| 16 | Illuminatis | 15 m | 8a+ |
| 17 | Ipurzulo | 15 m | 7c |
| 18 | Cookie explosión | 15 m | 8a |
| 19 | Txuki | 15 m | 7c (rota) |
| 20 | Prisik hiltzen dau, txo! | 15 m | 7b |
| 21 | Intxaursaltsa | 15 m | 6c+ |
| 22 | La marciana | 15 m | 6c |
| 23 | Bizkarroiak | 15 m | 7c |
| 24 | La secta | 18 m | 8a+/b |
| 25 | Nuska | 50 m | 8c |
| 26 | Tas-tas | 30 m | 8c+/9a |
| 27 | Obaba | 30 m | 8c |
| 28 | El hombre de Andertal | 15 m | 7c |
| 9 | Sin perdón | 15 m | 7c+ |
| 30 | Sika es te jodes | 30 m | 7c+, 8a+ |
| 31 | Sapasto | 40 m | 8b |
| 32 | Baltzolita | 30 m | 8b+/c |
| 33 | Posinton vive | 15 m | 7a+ |
| 34 | Los indeseables | 25 m | 8a+ |
| 35 | Variante arqueante | 25 m | 8a/+ |
| 36 | Ratta mahatta | 25 m | 8a+ |
| 37 | Itsari | 15 m | 8a |
| 38 | Obsesion PK | 15 m | 8a+ |
| 39 | Il domani | 30 m | 9a |
| 40 | Iñi Ameriketan | 30 m | 9a |
| 41 | White zombie | 25 m | 8c |
| 42 | Black congui | 15 m | 8a+ |
| 43 | Apo | 30 m | 8c |
| 44 | Pamintza | 20 m | 8b/+ |
| 45 | Ikusgarri | 15 m | 8a/+ |
| 46 | Bortitza | 15 m | 8a+ |
| 47 | Blandiju | 15 m | 8a |
| 48 | Iraultza | 15 m | 7c+ |
Dima Rockmasterren barnean, bertan Baltzola Harkaitz Eskalada Txapelketa egiten dituzte.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Edukiaren zati bat monumentu hau sailkatutako kultura-ondasun izendatzen duen lege testutik hartu da. Izan ere, testua jabari publikokoa da eta ez du jabetza intelektualik, Espainiako Jabetza Intelektualaren Legeko 13. artikuluan xedatu denez (Espainiako Aldizkari Ofiziala, 97. zenbakia, 1996-04-22).
- ↑ La Cueva de Baltzola (Dima, Bizkaia): un nuevo conjunto de arte parietal paleolítico en un yacimiento clásico. CSIC, 323-334 or. ISBN 0082-5638..
- ↑ Garate Maidagan, Diego. (2017). Los primeros artistas de bizkaia. Las cuevas decoradas durante el paleolítico.. Kobie ISBN 0214 - 7971..
- ↑ es.eclimbs.com
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12254744
Multimedia: Baltzola cave / Q12254744
 |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
|
Euskal Herriko mitologiako lekuak |
|
|---|---|---|
|
Aballarri • Agamunda • Agerre • Aitzgaizto • Aitzpelarreta • Aizkomendi • Aizkorri • Aizkultzeta • Akelarre • Aketegi • Albi • Aloña • Alos dorrea • Amabirjina-harria • Anboto • Andredena Mariako iturri •Armorkora • Aralar • Sorginetxe • Askaata • Askoa • Ata • Auñamendi • Azalegi • Baltzola • Basajaun haitza • Done Mikel Aralarkoaren santutegia • Errolan Harria • Erronkariarren zubia • Gaztelu zahar • Gaztelugatxe • Ipestikoarri • Iratiko oihana • Iratiko San Salbatore baseliza • Iruñarri • Jentilarri • Jentilbaratza • Kanbelu • Kastrexanako zubia • Txindoki • Lezao haitzulo • Ligiko zubia • Mondarrain • Murumendi • Obantzungo leizea • Orhi • Salbatore kapera • Saltarri • Sarako lezeak • Semeola • Sorginaren Txabola • Txurrumurru • Urgeldi • Xorroxin ur-jauzia • Zugarramurdiko leizeak | ||
