Anaksagoro

Anaksagoro (ĉ 500 a.K.-428 a.K.) estis antaŭ-Sokrata Greka filozofo. li estis ano de kio nuntempe nomas la Ionia Skolo de filozofio.

Ŝajnas ke li havis kelkaj proprietaĵojn kaj politikajn influoj en lia naskurbo, Klazomenio en Malgranda Azio. Tamen, supoze li forlasis tiojn pro tio ke li timis ke tioj barus liajn serĉon por scio. Kvankam li estis Greko, li estis ankaŭ verŝajne civitano de Persio kaj eble soldatiĝo de la Persia armeo kiam Klazomenio subpremis dum la Ionia ribelo.

Dum li junas (ĉ. 464 a.K-462 a.K.) li iris al Ateno, kiu rapide estis iĝata la centro de Greka Kulturo. Tie, li restis por tridek jaroj. Perikliso lernis ami kaj admiri lin, kaj la poeto Eŭripido derivis per Anaksagoro entuziasmon por scienco kaj homaro. Kelkaj spertuloj diris ke eĉ Sokrato estis unu de lia disĉiploj.

Anksagoro portas filozofion kaj la spiriton de scienca demandado el Ionia al Ateno. Li kreis novajn teoriojn pri univerala ordo pro liaj observaĵoj. Li klopodis fari sciencan klarigecon de eklipsoj, aerolitoj, ĉielarkoj, kaj la suno, kiun li priskribis kiel amaso de flamega metalo, pli granda ol la Peleponezo. Li diris ke la astroj estas amasoj de ŝtono, kiuj estas ŝirita de Tero kaj ekbrulita per rapida rotacio. Tamen, tiuj terorioj kondukis sin al kunpuŝiĝo kun la popolara kredo.

Anaksagoron arestis politikaj malamikoj de Perikliso pro tiu akuzo de kontraŭagado al la establita dogmo de religio. Perikliso fine akiris lian liberigon, sed ankoraŭ li perforte foriris Ateno al Lampsakusio en Ionio (ĉ 434 a.K.-433 a.K.. Li mortis tie ĉirkaŭ la jaro 428 a.K. Civitanoj de Lampsakusio faris altaro al Menso kaj Vero por la memoro de li, kaj observis la datreveno de lia morto por multaj jaroj.

Anaksagoro verkis libron pri filozofio, sed nur fragmentoj traekzistas per la konservado de Simpliciuso de Cilicio en la 6-a jarcento d. K.

Ĉiuj aĵoj ekzitis ek de la komenco, sed origine, ili ekzistis en infinitezeme malgrandaj fragmentoj de mem, senfina en numbro kaj nemalimplikeble kombinita. Ĉioj aĵoj ekzistis en tiu amaso, sed en konfuza kaj nedistingeble formo. Estis la semoj aŭ miniaturoj de greno kaj karno kaj oro en tiu primitiva miksaĵo, sed tiuj partoj simile naturata kun siaj tutoj devis elimini el la kompleksa amaso antaŭ ili ricevus nomojn kaj karakterizojn

Penso [[nous}apartigis la similojn de la malsimilojn. Tiu stranga aĵo, nomita Penso estis ne malpli nelimebla ol la ĥaosa amaso, sed malsimila la logos de Heraklituso, ĝi staras pure kaj sendepende, aĵo de fajna tekso, simila en ĉiuj manifestadoj kaj ĉie same. Ĉi tiu aganto, posedinta ĉiujn scion kaj povon, estas speciale rigardita regadan en ĉiuj formoj de vivo.

Penso kaŭsas moviĝo. Ĝi rotaciigis la primitivan miksaĵon komencada en unu angulo aŭ punkto kaj iompostioma etendiĝis ĝis ĝi donis klarecon kaj realeco al la sumoj de similaj partoj, agada iom kiel centifrugilo, kaj finfine ĝi kreis la konan kosmon. Post ĝi finis, la origina mixaĵo ne estis tute ordita. Ne unu aĵo en la tuta mondo estas abrupte seperitas, kvazaŭ per hakilfrapado, for la cetera ajoj.

Notindas ke Aristotelo akuzas Anaksagoron pri ke li malsukcesas diferencigi inter "nous" kaj psyche (psiko), dum Sokrato (Plato, 'Phaedo, 98 a.K.) konatrauas ke lia nous estas nur deus ex machina kiu si refuzas atribui desgenon kaj scion.

Aaksagoro signifas turnopunkton en la hitorio de filozofio. Kun li, spekulativo movas el la Grekaj kolonioj kaj fiksiĝis ĉe Ateno. Per la teorio de etaj elementoj de aĵoj, kaj lia emfazo pri mekanikaj procezoj en la formiĝo de ordo, li pavimas la vojon por atoma teorio. Tamen, lia opinio ke ordo venas el penso sugestas la teorion ke naturo kreis per inteligenta forto

==Teismo kaj Ateismo |Anaksagoro, la unua nedubita teisto, inter la filozofoj, estis eble la unua iam akuziĝis pri ateismo. --|David Hume, The Natural History of Religion, Ĉpitro IV

Hume postulis ke la kialo por ke Ankasagoron akuzis pri ateismo estis ĉar li neis ke steloj, planedoj kaj alia kreita objektoj estis dia.