Φραπέ

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 03/02/2023.

Ο φραπέ και φραπές^[1][2] είναι ελληνικής επινόησης αφρώδης κρύος καφές. Τα βασικά συστατικά του είναι στιγμιαίος καφές και νερό, ενώ προαιρετικά προστίθενται ζάχαρη ή/και γάλα. Άρχισε να διαδίδεται στα τέλη της δεκαετίας του '50. Αποτελεί σύμβολο χαλαρότητας και του ελληνικού τρόπου ζωής.^[3][4]

Τα συστατικά του φραπέ είναι στιγμιαίος καφές, νερό, ζάχαρη και προαιρετικά γάλα και παγάκια. Ο καφές φραπέ χαρακτηρίζεται «σκέτος», «μέτριος» ή «γλυκός» ως προς τις αναλογίες των βασικών συστατικών του. Κατασκευάζεται βάζοντας την επιθυμητή αναλογία καφέ και ζάχαρης σε ένα ψηλό ποτήρι ή σε σέικερ. Προσθέτοντας νερό σε ύψος ενός εκατοστού από τον πάτο του ποτηριού το μείγμα χτυπιέται στο σέικερ ή με ηλεκτρικό αναδευτήρα (συνιστάται αναδευτήρας με μεγάλη περιστροφική ισχύ) μέχρι να σχηματιστεί σταθερός αφρός. Ακολούθως γίνεται προσθήκη νερού και προαιρετικά γάλακτος και πάγου. Σερβίρεται και πίνεται με καλαμάκι (σπαστό κατά προτίμηση). Ο φραπέ είναι ευχάριστος και δροσιστικός καφές, ιδίως το καλοκαίρι. Όμως είναι αρκετά διεγερτικός και με υπακτική δράση.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Αστικός μύθος λέει ότι η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία και συνέβη κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957. Ο αντιπρόσωπος της ελβετικής εταιρίας Nestlé στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα, που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ. Ο Δημήτρης Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα, συνήθιζε να πίνει Nescafé, στιγμιαίο καφέ που παρασκευάζεται από τη Nestlé. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά τη διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ, αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό.^[5] Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Η ιστορία αυτή, υιοθετήθηκε και από την εταιρεία Nestlé αλλά και τη HELEXPO-ΔΕΘ.^[6]

Αμφιβολίες για αυτή την ιστορία είχε εκφράσει πρώτος ο Νίκος Μπακουνάκης το 2006, και αργότερα παρουσιάστηκαν περισσότερα στοιχεία από το περιοδικό Γαστρονόμος το 2013. Με βάση διαφημιστικές καταχωρήσεις της Nestlé σε εφημερίδες της εποχής πριν από τη ΔΕΘ του 1957, φαίνεται ότι ήδη το προϊόν προωθείτο ως «Nescafé φραππέ», είτε ως κρύος καφές με παγάκια, είτε και ως χτυπημένος όπως προδίδεται και από την ονομασία του (frappé = χτυπημένος) ίσως όχι σε σέικερ αλλά μόνο με κουτάλι.^[7] Επιπλέον στην ταινία Προπαντός ψυχραιμία του 1951 με τους Μίμη Φωτόπουλο και Ντίνο Ηλιόπουλο γίνεται ευθεία αναφορα στον καφέ φραπέ από τον Ηλιόπουλο όπου παρασκευάζαν με σέικερ οι 2 πρωταγωνίστες στο ζαχαροπλαστείο Παυλίδη στην Πλατεία Αμερικής στην Αθήνα.

Η λέξη frappé είναι γαλλική και σημαίνει χτυπημένος. Ως ξένη λέξη κανονικά είναι ουδέτερη και άκλιτη (το φραπέ). Όμως, σε αντίθεση με τις περισσότερες γαλλικές λέξεις που έχουμε δανειστεί και παραμένουν άκλιτες, η συγκεκριμένη κατά την ενσωμάτωση στην ελληνική γλώσσα και τη χρήση της υπέστη μετάπλαση μετατρεπόμενη σε κλιτή με αλλαγή του γένους σε αρσενικό (ο φραπές, του φραπέ, οι φραπέδες κλπ.), κυρίως στην καθομιλουμένη, κατ' αναλογίαν της κλίσης της λέξης «καφές».^[8] Ενίοτε στον προφορικό λόγο απαντάται η μορφή «φραπεδιά» (π.χ.: «Πιάσε μια φραπεδιά») ή σπανιότερα «φραπόγαλο», που είναι ο φραπές με γάλα. Επίσης «τουριστικός» ονομάζεται ο φραπές γλυκός με γάλα, κυρίως σε τουριστικά θέρετρα της Ελλάδος από τον εντόπιο πληθυσμό, λόγω της συχνής κατανάλωσής του από τους τουρίστες.

Ο φραπές χαρακτηρίζει την ειδική αυτή σχέση που έχει τις ρίζες της στην αρχαία επιθυμία για δημόσια συζήτηση και επικοινωνία, λόγω του γεγονότος ότι συνήθως πίνεται με παρέα, συζητώντας ή παίζοντας πνευματικά παιχνίδια όπως είναι το τάβλι. Ο φραπές πίνεται άλλοτε κάτω από συνθήκες εργασίας και άλλοτε «ανέμελα».

Το προϊόν λανσαρίστηκε επίσημα το 1958, και έγινε επιτυχία σε όλη την Ελλάδα και καταναλώνεται όλο τον χρόνο.

Εκτός Ελλάδας, ο καφές φραπέ μπορεί να βρεθεί σε όλες τις επίσημες ελληνικές υπηρεσίες και μόνιμες ελληνικές αντιπροσωπίες στο εξωτερικό, σε όλα τα υπό ελληνική σημαία εμπορικά πλοία καθώς και σε εκείνα των οποίων τα πληρώματα είναι Έλληνες. Επίσης στα αεροπλάνα των ελληνικών αεροπορικών εταιρειών και ξένων που προσεγγίζουν ελληνικά αεροδρόμια, καθώς και σε όλα τα «στέκια» των Ελλήνων του εξωτερικού.

Αλβανία ! Αλβανία Στην Αλβανία σερβίρεται στις καφετέρειες φραπέ. Οι Αλβανοί μετανάστες μετέφεραν την συνταγή του φραπέ από την Ελλάδα.

Στην Αλβανία σερβίρεται φραπές κυρίως στις περιοχές της Βορείου Ηπείρου κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπου κατοικούν οι Έλληνες της Αλβανίας όπως στις πόλεις Ερσέκα, Μοσχόπολη, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Άγιοι Σαράντα, Πόγραδετς, Μπεράτ, Φιέρι, Αυλώνας, Δυρράχιο, στα χωριά της Δρόπολης και του Πωγωνίου, σε άλλα Ελληνόφωνα χωριά, και στην πρωτεύουσα Τίρανα.

Αργεντινή ! Αργεντινή

Αρμενία ! Αρμενία

Αυστραλία ! Αυστραλία ο φραπές στην Αυστραλία καταναλώνεται από τους Έλληνες της Αυστραλίας, ενώ υπάρχει διαθέσιμος Nescafe στα σούπερ μάρκετ της Ομογένειας.

Βέλγιο ! Βέλγιο

Βουλγαρία ! Βουλγαρία Στη Βουλγαρία πολλές φορές χρησιμοποιείται κόκα-κόλα, στην παρασκευή του φραπέ, αντί νερού.

Στην Βουλγαρία σερβίρεται φραπές κυρίως στις περιοχές κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπως στις πόλεις Πετρίτσι, Σαντάνσκι, Μελένικο, Άνω Νευροκόπι, στο δημοφιλές χιονοδρομικό θέρετρο του Μπάνσκο και στις Σόφια και Φιλιππούπολη (Πλόβντιβ) τις οποίες επισκέπονται συχνά πολλοί Έλληνες από την Βόρεια Ελλάδα.

Βόρεια Μακεδονία ! Βόρεια Μακεδονία Στην Βόρεια Μακεδονία σερβίρεται φραπές και κυρίως στις περιοχές κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπως στις πόλεις Οχρίδα, Μπίτολα (Μοναστήρι), Πρίλεπ, Κρούσοβο, Γευγελή και Στρώμνιτσα τις οποίες επισκέπονται συχνά πολλοί Έλληνες από την Βόρεια Ελλάδα.

Γαλλία ! Γαλλία Στη Γαλλία frappé καλείται ένα παγωμένο ρόφημα, που παρασκευάζεται επίσης χτυπώντας το σε σέικερ, αλλά από γάλα ή χυμό φρούτων χωρίς καφέ και δεν έχει σχέση με τον ελληνικό φραπέ. Στην Ελλάδα το Nesquik της Nestlé λανσαρίστηκε και ως σκόνη για ανάμειξη με κρύο γάλα και χτύπημα σε σέικερ, με την ονομασία Νεσκουίκ Φραπέ.

Γερμανία ! Γερμανία Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σε σουπερμάρκετ της Γερμανίας,^{[εκκρεμεί παραπομπή]} ενώ ένα παρόμοιο ρόφημα με την ονομασία Frappucino σερβίρεται από την αλυσίδα Starbucks σε επιλεγμένα σημεία.

Ισπανία ! Ισπανία στο Μπιλμπάο της Ισπανίας (απέναντι από το πανεπιστήμιο).

Κύπρος ! Κύπρος Από τη δεκαετία του 1990 καταναλώνεται και στην Κύπρο, όπου συνήθως σερβίρεται ελαφρύς. Φραπές σερβίρεται και πίνεται επίσης και στις Κατεχόμενες Περιοχές της Κερύνειας και της Αμμοχώστου.

Νορβηγία ! Νορβηγία στο Όσλο της Νορβηγίας (στο Μουσείο Μουνκ)

Ρουμανία ! Ρουμανία Καφές φραπέ έχει βρεθεί να προσφέρεται στο Βουκουρέστι.

Ρωσία ! Ρωσία Καφές φραπέ έχει βρεθεί να προσφέρεται στην Αγία Πετρούπολη.

Τα τελευταία χρόνια οι Ρώσοι μετανάστες μετέφεραν την συνταγή του φραπέ από την Ελλάδα.

Σερβία ! Σερβία στη Σερβία προστίθεται στον Φραπέ πάντα παγωτό.

Τα τελευταία χρόνια οι Σέρβοι μετανάστες μετέφεραν την συνταγή του φραπέ από την Ελλάδα. ο φραπές είναι δημοφιλής κυρίως στο Βελιγράδι και την Νις.

Σουηδία ! Σουηδία Στην Σουηδία ο φραπές έχει εισαχθεί από τους Έλληνες της Σουηδίας, και απαντάται κυρίως στην Στοκχόλμη.

Ταϊλάνδη ! Ταϊλάνδη

Τουρκία ! Τουρκία Αρκετοί καταστηματάρχες στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης έχουν πάντα διαθέσιμο φραπέ για τους Έλληνες τουρίστες-πελάτες τους.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Στην Τουρκία σερβίρεται φραπές κυρίως σε Αδριανούπολη, Φανάρι, Πριγκιπόννησα, Σμύρνη, Ίμβρος, Τένεδος, στην Τουρκική Ριβιέρα (Κουσάντασι, Μαρμαρίδα, Αττάλεια, Αλάγια και Κας, απέναντι από το Καστελόριζο) και στον Πόντο.

Τσεχία ! Τσεχία Αξιοσημείωτο είναι ότι το περίπτερο της Nescafé στο Hip Hop Kemp, ένα φεστιβάλ χιπ χοπ μουσικής που γίνεται κάθε Αύγουστο στο Χράντετς Κράλοβε της Τσεχίας, σερβίρει και αυτό φραπέ.

Τυνησία ! Τυνησία

Γενικά για τον φραπέ Όμως σε πολλές περιπτώσεις στο εξωτερικό, παρόλο που πωλείται σαν φραπέ, παρασκευάζεται από άλλου είδους καφέ (συνήθως εσπρέσο) ή προσφέρεται με σαντιγί.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Είναι πολύ δημοφιλής σε τουρίστες που επισκέπτονται την Ελλάδα, ορισμένοι εκ των οποίων, τον αναμειγνύουν με διάφορες χαρακτηριστικές ελληνικές γεύσεις, όπως π.χ. με ούζο.

Ο φραπέ πίνεται επίσης σε μικρές ποσότητες στην Ταϊλάνδη, στη Μαλαισία, ενώ τα τελευταία χρόνια οι Βαλκάνιοι μετανάστες στην Ελλάδα τον μετέφεραν στις πατρίδες τους, αλλά με διαφορές. Εισήχθη πριν κάποια χρόνια και σε άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία. Επίσης, πωλείται και στην Τυνησία.

• Frappé nation - ώρα για καφέ (Δικτυακός τόπος και βιβλίο των Bίβιαν Κωσταντινοπούλου και Ντάνιελ Γιανγκ)