Сăкăт чĕлхи
| Сăкăт чĕлхи | |
|---|---|
| Тăван ячĕ: | suγδīk (сугдик) |
| Патшалăхсем: | Сăкăт |
| Çухалнă: | XI ĕмĕрĕн пуçламăшĕнче. Унăн нĕселĕ — сăкăт диалектне çывăх ягноб чĕлхи |
| Классификаци | |
| Категори: | Еврази чĕлхисем |
Инди-европа çемьи
| |
| Çырулăх: | сăкăт çырăвĕ |
| Чĕлхе кочĕсем | |
| ГОСТ 7.75–97: | сог 613 |
| ISO 639-1: | — |
| ISO 639-2: | sog |
| ISO 639-3: | sog |
| Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика | |
Сăкăт чĕлхи, — авалхи сăкăт халăхĕн чĕлхи, иран чĕлхе ушкăнĕн çухалнă (IX ĕмĕртенпе) чĕлхе. Вăл бактри чĕлхипе тăванлă пулнă. Çырулăхĕ арамей алфавичĕпе (вязь: сылтăмран сулахаялла çыру, уçă сасăсен чылайăшне çырса палăртман). Каярахпа сăкăтсем бактрисемпе тата ытти иран йăхĕсемпе пĕрлешĕнсе кайнă, вĕсен чĕлхи перс чĕлхин таджик диалекчĕ пулса тăрать. Сăкăт (çĕнĕ сăкăт) чĕлхипе халĕ те Таджикистан патшалăхĕнчи Сăкăт облаçĕнче тата Душанбе çумĕнче пурăнакан ягноби вак халăх (2 000 — 12 000 çын) усă курать.
Сăкăт чĕлхи тухăç-иран туратĕнче шутланать. Тухăç-иран ушкăнне хорезм, сак, осетин тата ытти чĕлхесем кĕреççĕ.
Фонетика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Сăкăт çыруăвĕн консонантисăмĕ аяларах кăтартни пек тытăмланать (пĕрремĕш юпа). Ытти виçĕ юпинче сăкат халăх, манихей тата христиан çырăвĕнче пурĕ те йышăннă хупă сасăсене латтин транслитерацинче палăртни. Усă куракан транскрипципе европа ăслăлăхĕнче килĕшнĕ, IPA — хирĕç пулнă. Çавра хупă паллипе сăкăт чĕлхинче ют сăмахсенчи хупă сасăсене, е (аллофон таврашĕнче) çырнă.
| Сасă | Нац. | Ман. | Хр. |
|---|---|---|---|
| k | k | k, q | q |
| x | x | x | x (= Сир. k) |
| (g) | k | g | g |
| γ | γ | γ | γ (= Сир. 'айн) |
| č | с | с | с (= Сир. цаде) |
| (с) | ts, c | c | с |
| (ĵ) | с | j | c |
| t | t | t, t | t (Сир. ţ) |
| θ | δ | δ | θ (Сир. t) |
| (d) | t | d | t, d |
| δ | δ | δ | d |
| p | p | p | p |
| f | p, β | f | f |
| (b) | p, β | b | b, p |
| v | β | β | b |
| r | r | r | r |
| (l) | δ, r | l | l |
| y | y | y | y |
| w | w | w | w |
| s | s | s | s |
| š | š | š | š |
| z | z | z | z |
| ž | z | j | ž |
| (h) | x, 0 | h | h |
| n | n | n | n |
| m | m | m | m |
Чĕлхе материалĕн çăлкуçĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Сăкăт чĕлхипе хайланă текстсен массивĕ, ытларах çакăн шутĕнче манихей трактачĕсем шутланаççĕ, çапах та чылай христиан (несториан) тата будда хайлавĕсем, çаплах хуçалăх-администраци докуменчĕсем («Муг тăвĕ çинчен çырнисем»)[1].
Çав. пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
|
Ку тĕнче чĕлхисен пĕри пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |