Lutesiom
Un elfenn gimiek eo al lutesiom ; Lu eo e arouez kimiek, 71 e niver atomek ha 174,97 e dolz atomek.
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Iterbiom – Lutesiom – Hafniom | ||||
| ||||
| Perzhioù hollek | ||||
| Niver atomek | 71 | |||
| Rummad kimiek | Lantanidoù | |||
| Strollad | Lantanidoù | |||
| Trovezh | 6 | |||
| Bloc'h | f | |||
| Tolz atomek | 174,97 | |||
| Aozadur elektronek | ||||
| [Xe] 4f14 5d1 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 9, 2 | ||||
 | ||||
| Perzhioù atomek | ||||
| Niver oksidadur | + 3 Oksidenn vazennek skañv | |||
| Tredanleiegezh | 1,00 (Skeul Linus Pauling) | |||
| Gremmoù ionadur | 1 : 523,519 kJ/mol 2 : 1 341,145 kJ/mol 3 : 2 022,273 kJ/mol 4 : 4 365,958 kJ/mol 5 : 6 445,215 kJ/mol | |||
| Skin atomek | 224 pm | |||
| Skin kenamsav | 174 pm | |||
| Skin Van der Vaals | (stlenn ebet) | |||
| Perzhioù fizikel | ||||
| Arvez | Kaled | |||
| Douester (≈20 °C) | 9,842 g/cm3 | |||
| Teuzverk | 1 663 °C | |||
| Bervverk | 3 402 °C | |||
| Tredanharzusted | 582 nΩ•m (e 20 °C) | |||
| Neuz an elfenn | ||||
 | ||||
| ||||
Istor
kemmañE 1878 e voe hiniennekaet an elfenn 70 gant ar c'himiour suis Jean Charles Galissard de Marignac e Skol-veur Geneva a-douez an erbiom a oa en un tamm kailh gadolinit. An anv ytterbium a roas d'an elfenn nevez, en enor da Ytterby, ur gêriadenn e-kichen Stockholm ma teue ar c'hailh.
E 1907 e voe rannet ytterbium Galissard de Marignac e div elfenn gant ar c'himiour gall Georges Urbain : unan a anvas neoytterbia, a zeuas da vezañ an iterbiom 70Yb, hag eben a anvas lutecia diwar anv latin Pariz, a voe anvet lutecium (pe : lutetium) 71Lu diwezhatoc'h.
E 1907 ivez e voe dizoloet Yb ha Lu en ytterbia gant ar c'himiour aostrian Carl Auer von Welsbach, hag ur wezh c'hoazh gant er Stadoù-Unanet gant ar c'himiour saoz Charles James.
E 1953 e voe kenderc'het lutesiom peuzc'hlan[1].
Perzhioù
kemmañUr metal liv an arc'hant eo al lutesiom, al lantanid kaletañ eo.
Kimiek
kemmañMat e talc'h al lutesiom ouzh an daskrign. Gorrek-tre e c'houzañv an oksidadur en 20°C, met buan e tev e 150 °C ; da neuze e tro da drioksidenn lutesiom Lu2O3, a c'hall lonkañ an dour hag an dioksidenn garbon CO2.
- Buan e tazgwered al lutesiom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
- Dilufrañ gorrek-tre a ra an iterbiom en aer :
- 4 Lu + 3 O2 → 2 Lu2O3 (trioksidenn lutesiom)
- Aes ivez eo dileizhañ an iterbiom en drenkenn sulfurek :
- 2 Lu [k] + 3 H2SO4 [dz] → 2 [Lu(H2O)9]3+ [dz] + 3 SO42- [dz] + 3 H2 [g]
- Gant ar pevar halogen skañvañ (F, Cl, Br hag I), aroueziet amañ dre X, e tazgwered Lu pa vez tommoc'h eget 200 °C :
- 2 Lu [k] + 3 X2 [g] → 2 LuX3 [k]
Izotopoù
kemmañDaou izotop eus Lu a gaver en natur : Lu-175 ha Lu-176, 175Lu o vezañ stabil.
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 32 anezho, 174Lu o vezañ an hini stabilañ gant un hanter-vuhez a 3,31 bloavezh.
| Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
|---|---|---|---|
| 173Lu | kevanaozet | 1,37 bloavezh | 173Yb |
| 174Lu | kevanaozet | 32,31 bloavezh]] | 174Yb |
| 175Lu | 97,41 | stabil, 104 neutron | |
| 176Lu | 2,59 | 3x1010 bloavezh | 176Hf |
Arver
kemmañNebeut a implij a vez graet eus al lutesiom, abalamour d'e rouezded ha d'e briz.
- Lu-175, al lutesiom stabil, a dalvez da drelusker e granterezh an eoul-maen.
- E greanterezh an elektronik ez arverer Lu a-gementadoù bihan da bistañ granatoù GdGa a vez lakaet e lod memorioù evit an urzhiataerioù.
- Skinoù β a vez bannet gant ar skinizotop Lu-177, setu e vez implijer er mezegiezh evit stourm ouzh ar c'hankr.
Notennoù
kemmañ- ↑ EMSLEY John, Nature's Building Blocks
- ↑ Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
Daveennoù
kemmañ- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 C'HWE 2013
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
| Kimiezh | Elfennoù kimiek |
|---|
|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |