pe

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ)

Anv-gwan goulennata

pe /pe/, /pi/

1. anv-gwan goulennata, implijet dirak anvioù-kadarn, gant kemmadur dre vlotaat alies.
   • — « N' eus forzh pe c'hoari eo, » eme ar roue, « [...]. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 44.)
   • Pe garg a rofet din ivez, Tad Santel? — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 172.)
   • Pe vicher a rez? eme ar roue. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 194.)

• Breizh: "pe /pe/"

• peseurt
• petore

• pe anv

kemmadur dre vlotaat war-lerc'h « pe » (nemet e pedeiz, petra, petore).

• http://devri.bzh/dictionnaire/p/pe-1/

Stagell genurzhiañ

pe /pe/, /pi/

1. Stagell-genurzhiañ a verk an douetañs, an arvar, an dibab :
   • [...] ha hepdale e tegouezh gantañ ur paotr a bemzek pe c'hwezek vloaz, hag eñ pilhoù holl. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 175.)
2. panevet-se, panevet da se
   • « [...]. Arabat d' it disoñjal rei ar wastell d' am breur da c'houesa, pe lazet e vefes. » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 188.)
   • « Kae kuit ! lampon ! pe er gwin e vezi beuzet ! » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 196.)
3. gant ar c'hemmadur
   • Nag a veleien a zo bet lazet pe vac'hagnet! — (Lan ar Bunel, Laouig ar Penker eun danvez beleg, Moulerez straed ar C'hastell, Brest, 1929, p. 7.)
   • Koulskoude rankan lavarout deoc'h ne gredjemp biken, ni, mont da c'houlen digant hor c'herent arc'hant pe draoù all evit skoliañ hor mab. — (Lan ar Bunel, Laouig ar Penker, eun danvez beleg, Brest, 1929, p. 45.)
4. pe ... pe ...
   • Pe ez out sorser da-unan pe ez out kelennet gant unan bennak! — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 80.)
   • Ne ouie pe vont pe dont. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 103.)
   • ...skrivomp anvioù ar re a dlean da gas kuit eus a Blouared evit mont pe d'ar prizon pe d'ar marv. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 110.)
   • — « Ac'hanta, » eme Gristof, « pe va zi-me, pe ho hini-c'hwi, roue, eo ar c'haerañ ? » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 167.)
   • N'ouzon ket pe oa o lavared ar wirionez pe o lavared gevier. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 92.)
5. gant niveroù (kemmadur goude pe)
   • unan pe zaou, daou pe dri, div pe deir, tri pe bevar, teir pe beder, pevar pe bemp ...
   • Teir pe beder gwech eo bet ar jandarmed war e dro. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 239.)
6. en troiennoù anv-kadarn + pe + anv-kadarn (kemmadur goude pe)
   • E prenest pe brenest e vez hag e wel ar marvaillou. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 429.)

   deiz pe zeiz

   den pe zen

   e doare pe zoare

   hini pe hini

   giz pe c'hiz

   kig pe besked

   lec'h pe lec'h

   mod pe vod

   mui pe vui

   paotr pe blac'h

   tamm pe damm

   takenn pe dakenn

   te pe gafe

   tra pe dra

   tro pe dro

   tu pe du

7. en troiennoù anv-gwan + pe + anv-gwan (kemmadur goude pe)
   • mat pe fall
   • lous pe rous
   • du pe wenn,
   • gwenn pe rous
   • abred pe ziwezhat
8. en troiennoù derez-uheloc'h + pe + derez-uheloc'h :
   • bras pe vrasoc'h
   • gwell pe well
   • kaer pe gaeroc'h
   • mui pe vui
9. en troiennoù anv-verb + pe + anv-verb (kemmadur goude pe)
   • neuiñ pe veuziñ
10. Hep kemmadur a-wechoù:
    • An hini kentañ en devo pemp pakad butun pe pemp pakad sigaretennoù. — (Brogarour, Onenn, 1936, p. 33.)

• Breizh: "pe /pe/"

• Mellenn aval, lavar din
  E petore bro e timezin :
  Pe e Peurit pe e Rom,
  Pe er gêr e-ti ma mamm,
  Pe e Peurit pe e Prat,
  Pe er gêr e-ti ma zad ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 385.)
• Paotr pe blac’h... Gant ma vo yac’h...

pe

1. Kemmadur be, eus bezañ, e-barzh ar furmoù verbel:

   az pe

   ho pe