da

Gwelet ivez : Da, da', dà

Araogenn : Eus an henvrezhoneg do, deuet eus an araogenn geltiek *do a zeu eus ar wrizienn indezeuropek *de a gaver er gerioù to « da » e saozneg ha do « da ; en ; betek » e poloneg.

Da geñveriañ gant an araogennoù o « da » (dispredet) e kembraeg, dhe e kerneveureg ha do en iwerzhoneg.

Araogenn

Gour	Furm
U1	din
U2	dit
U3g	dezhañ
U3b	dezhi
L1	deomp, dimp
L2	deoc'h
L3	dezho, dezhe
D	deor

da /da/

1. araogenn ar fiñval (goude verboù evel mont, dont, kas, degas), hini ar perc'hennañ (gant bezañ), hini an dereiñ (gant reiñ, lavarout, plijout, talvezout).
2. araogenn ar pal

   war-lerc'h un anv-verb : chom da sellout

   war-lerc'h un anv-kadarn : chistr da evañ, bara da zebriñ

   • Deus em lochennig hag az po dour da evañ. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 67.)

   war-lerc'h un anv-gwan: mat da zebriñ, prest da ganañ

3. war-lerc'h ur verb

   • mont da ul lec'h bennak
   • plijout da unan bennak
   • talvezout da un dra bennak

4. e troioù-lavar evel

   a... da... (evel a di da di, ha re all)

   da biv

   da belec'h

   da betra

   • abalamour da betra

   a-us da

   en abeg da

   en desped da

5. e troiennoù amzeriañ

   Da bet eur?-Da greisteiz.

   Da noz, da veure, d'abardaez; disul da noz

   Da Verc'her, da Wener

   Da lein, da verenn, da goan

   Petra zo da goan? Lost ar c'hi moan

   pe da vare , gwelout pedavare, pezavare

6. a verk ar renk: da gentañ, da eil, da drede, da ziwezhañ
7. bezañ un dra bennak da unan bennak (ur blijadur ur galonad)

   • Pebezh kalonad d'ur vamm! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 123.)

8. troiennoù dirak un anv-verb
   • da c'hortoz
   • da welout
   • da c'houzout
   • da gaout, da-gaout
9. troiennoù dirak un anv-gwan
   • d'ar muiañ
   • da nebeutañ
   • da vihanañ

Notenn: Kemmadur dre vlotaat goude da araogenn:

• ...hag a yae ur wech ar sizhun da varc'had Lannuon, ... — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 1.)
• Deut e oa da zigas e vamm hag he boutegad meskl ha rigadell evit mont d'o gwerza da varc'had Plistin. — (Fañch al Lae, Bilzig, 1925, p. 129.).

Raganv-gour

da /da/

1. Raganv gour renadenn eeun an eil gour unan.
   • Da anaout a ran, Jaouen. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 158.)
   • — « [...]. Evidon-me, me n' em eus ken naon nemet d' az tispenn, ha da zispenn a rin gant va ivinoù, evel dispenn stripoù. [...]. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 144.)
   • — « Sebezet oun, Laouig, ouz da zelaou. [...]. » — (Lan ar Bunel, Laouig ar Penker eun danvez beleg, Moulerez straed ar C'hastell, Brest, 1929, p. 57.)
2. e-lec'h az
   • « [...]. Ma n' am c'havez, me da gavo, hag a ray daou damm ac'hanout ! » — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 169.)
   • « Me da gred » — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 95.)

Kemmadur dre vlotaat goude da.

Anv-gwan perc'hennañ

da /da/

1. Anv-gwan perc'hennañ an eil gour unan.
   • O torfetourez vras ! o maouez dinatur ! Gwalc'het ec'h eus da zorn en gwad da grouadur. — (Fañch an Uhel, Sainte Tryphine et le Roi Arthur, Presses Universitaires de Rennes, Terre de Brume, 2002.)

Rannig

da /da/

1. Rannig-verb an hetiñ gant an amzer-da-zont:
   • — [...]. Ha Doue da vo ganec'h ! — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 1.)
   • Doue da viro ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 13.)
   • Doue d'ho pennigo. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 138.)
   • Doue d'e bardono ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 355.)
   • Doue d'he fardono ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 355.)
   • Doue d'o fardono ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 355.)
   • Doue da gresko ho pern ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 287.)
   • Doue da gresko e joa ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 355.)
   • — Doue hag ar Werc'hez da vo meulet! eme Bipi. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. IV.)
2. gant an tremened
   • en droienn da lavaras
3. gant an anv-verb
   • Doue da rei yehed deoh ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 13.), — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 353.)
   • Doue da greski ho pern ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 13.)

• Doue da bardono an Anaon
  Leun eo ma c'hof ha torret ma naon. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 370.)

Anv-gwan

Gwelout dav

Adverb

da

1. Adverb nerzhekaat e-barzh troiennoù:
   • ya da
   • nann da
   • eo da

   • Ne deui ket da! — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 161.)
   • -Ha ma ne rez ket goude ar pezh a lavarez? -Grin da, emezañ. — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 64.)
   • -Diskiant oun-me, Jaketa? - N'out ket da, emezi. — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 87.)

   • — Da betra ! emezañ. N'az pezo ket !
     — Am bezo da, ha pa na fellfe ket deoc'h ! — (Gab Milin, Marvailhoù Bro-Leon, Hor Yezh, 1999, p. 50.)

Furm verb 1

da

1. Furm eus ar verb mont , e-lec'h a, evel e-barzh "ne da ket" (skrivet e vez bremañ ned a ket):
   • Ne da eskenn ganeoc'h ! — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 132.)

Furm verb 2

• Furm eus ar verb dont e brezhoneg Gwened, e-lec'h deu, evel e-barzh "ne da ket"

• Araogennoù brezhonek, stag

Araogenn

da

1. Araogenn orin; eus, adalek.
   • Torno da Milano. -Emaon o tistreiñ eus Milano.
   • lavorava da mattina a sera, tutti i giorni - Bemdez e laboure adalek ar mintin betek an noz.
2. abaoe
   • da quanto tempo? -Abaoe pegeit amzer?
3. Araogenn oberiant: gant.
   • La nostra casa è stata costruita da mio padre. Savet eo bet hon zi gant ma zad.
   • La lingua bretone è studiata in certe scuole quando il goberno francese no lo impede..

• dal, dallo, dalla, dai, dagli, dalle

Troienn

• servire da
• da qui
• da solo
• da ùltimo
• davvero
• da vicino

• La polenta è utile per quattro cose: serve da minestra, serve da pane, sazia e scalda le mani.
• Chi si vanta da solo non vale un fagiolo.
• L'Italia è un paradiso abitato da demoni. - Italia zo ur baradoz hag erevent o chom ennañ.

Furm verb

1. eus ar verb dare

da

1. Furm eus ar verb dare.

Sellet ouzh an etimologiezh e kevrenn ar brezhoneg.

Anv-gwan

da /daː/ digemm (derez-uheloc'h: gwell, derez-uhelañ: gorau, derez-kevatal: cystal, mor dda).

1. mat.
   • Peth da. Bwyd da. Noswaith dda. Bore da. Prynhawn da. Nos da..

     Un dra vat. Boued mat. Nozvezh vat. Beure mat. Endervezh mat. Noz vat.

   • Popeth yn dda.

     Pep tra (zo) mat. Mat an traoù.

Anv-kadarn

da /daː/ hollek gourel

1. Madelezh.
2. Pinvidigezhioù, glad heloc'hel, loc'hvad.
   • Llawer o dda. Kalz a binvidigezh.
3. Chatal, gwarzheg.
   • Da byw. Chatal.
   • Da blewog. Bioù, loened-korn.
   • Da pluog. Evned-porzh, loened-pluñv.

Sellet e vez ouzh ar bajenn pe ar gevrenn-mañ evel un divraz da glokaat e latin. Mar gouezit tra pe dra diwar-benn danvez ar pennad e c'hellit lakaat ho kouiziegezh da dalvezout dre gemmañ ar bajenn-mañ diouzhtu goude klikañ war al liamm « kemmañ ».

Eus ar verb dare

Diwar an araogenn de hag ar ger-mell strizh a.

da

1. Dirak un anv-kadarn benel unan. Eus ar
   • A casa da dama. Ti an itron.
   • A porta da igreja. Dor an iliz.
   • Vir da casa. Dont eus an ti.

Sellet e vez ouzh ar bajenn pe ar gevrenn-mañ evel un divraz da glokaat e rusianeg. Mar gouezit tra pe dra diwar-benn danvez ar pennad e c'hellit lakaat ho kouiziegezh da dalvezout dre gemmañ ar bajenn-mañ diouzhtu goude klikañ war al liamm « kemmañ ».

Adverb

da

1. ya.

• niet

Sellet e vez ouzh ar bajenn pe ar gevrenn-mañ evel un divraz da glokaat e spagnoleg. Mar gouezit tra pe dra diwar-benn danvez ar pennad e c'hellit lakaat ho kouiziegezh da dalvezout dre gemmañ ar bajenn-mañ diouzhtu goude klikañ war al liamm « kemmañ ».

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ) .

Furm verb

da /ˈda/

1. Furm ar verb dar/darse e trede gour unan an amzer-vremañ, en doare-disklêriañ ; ro.
2. Furm ar verb dar en eil gour unan an doare-gourc'hemenn ; ro.

• dale
• dame
• dámelo

• Quien presto da, dos veces da . Neb a ro kenkent a ro div wech.

1. doy, das, damos, dais, dan
2. dé, demos, dad, den

• Stagadenn:Displegadurioù spagnolek/dar

• Diccionario de la lengua española Edición del Tricentenario Actualización 2022 - Displegadur ar verb dar