Tinanom

An mga tinanom (Ingles: plant) iyo harus multiselular na organismo, predominanteng potosintetikong eukaryotiko kan kahadean na Plantae. Sa uusipon, an mga tinanom iyo pigtatrato bilang saro sa duwang kahadean na kabali an gabos na nabubuhay na bagay na bakong hayop, sagkod an gabos na algae asin fungi iyo pigtatrato bilang mga tinanom. Alagad, an gabos na presenteng depinisyon kan Plantae iyo pighahali na an fungi asin an pirang algae, pati naman an mga prokaryotiko (an archaea asin bakterya). Sa sarong depinisyon, an mga tinanom iyo minaporma sa Viridiplantae (Latinong ngaran para sa "berdeng tinanom"), sarong grupo na kabali an mga nagbuburak na mga tinanom, konipero, asin ibang himnospermo, fern, asin an saindang kaalyado, hornwort, liverwort, moss, sagkod an berdeng algae, pero dae kabali an pula asin kayumangging algae.

Mga tinanom Temporal range: Kapinunan na Cambrian hasta kansuarin, 520–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Sayantipiko na klasipikasyon
Mga dibisyon
Berdeng algae Chlorophyta Charophyta Mga tinanom na pangdaga (embryophytes) Non-vascular land plants (bryophytes) Marchantiophyta—liverworts Anthocerotophyta—hornworts Bryophyta—mosses †Horneophytopsida Vascular plants (tracheophytes) †Rhyniophyta—rhyniophytes †Zosterophyllophyta—zosterophylls Lycopodiophyta—clubmosses †Trimerophytophyta—trimerophytes Pteridophyta—ferns and horsetails †Progymnospermophyta May tulang na mga tinanom (spermatophytes) †Pteridospermatophyta—seed ferns Pinophyta—conifers Cycadophyta—cycads Ginkgophyta—ginkgo Gnetophyta—gnetae Magnoliophyta—nagbuburak na tinanom †Nematophytes

An mga berdeng tinanom iyo nakakaguno nin kadaklan kan saindang enerhiya gikan sa liwanag kan saldang sa paagi nin potosintesis kan primerong kloroplasto na hale sa endosimbiyosis kaiba an cyanobakterya. An saindang kloroplasto may kloropilong a asin b, na minatao sainda kan berdeng kulay. An ibang tinanom iyo parasitiko o mikotropiko asin nawaran na nin ablilidad na makahimo nin normal na bilang nin kloropilo o para magpotosintesa, pero igwa man giraray nin mga burak, bunga, asin pisog. An mga tinanom iyo pigkakaraktisa nin sekswal na reproduksyon asin alternasyon kan mga henerasyon, alagad an asekswal na reproduksyon iyo nanunutaran man.

Igwa nin harus 320,000 na espesye nin mga tinanom, kun sain an dakulang mayorya, mga 260–290 na ribo, nakakamokna nin pisog.^[1] An mga berdeng tinanom iyo nakakatao nin substansyal na proporsyon kan pankinaban na molekular na oksiheno,^[2] sagkod iyo an basehan kan kadaklan nin ekosistema sa Kinaban. An mga tinanom na nakakamokna nin granyula, bunga, asin gulay iyo minaporma man kan basehang pantawong pagkakan asin iyo nadomestika na nin milenyang panahon. An mga tinanom iyo may manlainlain na kultural asin iba pang gamit, bilang ornamento, panghaman na materyales, pangsurat na materyales asin, sa mahiwas na baryente, sinda iyo an ginikanan nin mga bulong asin sikoaktibong druga. An siyentipikong pag-aadal kan mga tinanom iyo an botanika, sarong sanga kan biyolohiya.