Rusiyanın inzibati bölgüsü

Rusiya inzibati cəhətdən onun tərkibinə 21 respublika, 1 muxtar vilayət, 9 diyar, 10 milli mahal, 46 vilayət, 2 federal əhəmiyyətli şəhərlər - Moskva və Sankt-Peterburq daxildir. Ümumiyyətlə Rusiya federativ respublikadır. Burada həmçinin 85-dən çox qoruq, 25 milli park vardır.

Rusiya Federasiyası ərazisinin böyüklüyünə görə dünyada birinci yeri tutur^[1]. Ərazisinin 1/4-i Avropanın, 3/4-ü isə Asiyanın payına düşür. Avropa hissəsinə Şərqi Avropa düzənliyinin böyük hissəsi, Böyük Qafqaz dağlarının şimal yamacları və Ural, Asiya hissəsinə isə Sibir və Uzaq Şərq daxildir. Ərazisinin 3/4-ü düzənlik, 42%-i meşələrlə örtülü və 40%-i kənd təsərrüfatına yararlıdır. Ölkənin şimal sahilləri Şimal Buzlu okeanının, şərq sahilləri Sakit okeanın, şimal-qərb və cənub-qərb sahilləri isə Atlantik okeanının dənizləri ilə əhatə edir. 2014-cü ilin məlumatına əsasən, Rusiya Federasiyasına 85 subyekt daxildir: 22 respublika, 9 diyar, 46 vilayət, 4 muxtar dairə və 1 muxtar vilayət vardır. Moskva, Sankt-Peterburq və Sevastopol federal əhəmiyyətə malik şəhərlər, yəni Rusiya Federasiyasının ayrı-ayrı subyektləridir.

Rusiyanın ərazisinin 25%-i, əhalisinin, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının 80%-i Avropa hissəsinin payına düşür. Mərkəzi Rusiyanın ən iri şəhərləri Moskva, Sankt-Peterburq, Nijni-Novqoroddur. Tərkibində 3 muxtar respublika yerləşir:

1. Mari El Respublikasında kartof, kətan, çovdar becərilir, südlük-ətlik heyvandarlıq və donuzçuluq inkişaf edib.
2. Mordva Respublikasında meşə-kimya sənayesi inkişaf edib. Darı-çovdar və vələmir əkilir.Heyvandarlıq inkişaf edib.
3. Çuvaş Respublikası türkdilli xalqlar qrupuna aiddir.İri traktor zavodu var. SES-lərə sahibdir. Elektrotexnika inkişaf edib.

Şimal Buzlu okeanının qərb sahillərini əhatə edir.İri və rəngarəng təbii resurs potensialına malikdir.Meşə sənayesi rayonun ənənəvi sahələrindəndir.Rayonun tərkibində 2 muxtar respublika var:

1. Karelya Respublikası əsasən meşə sənayesi, dəmir filizi hasilatı, müxtəlif maşınqayırma sahələri üzrə ixtisaslaşmışdır.
2. Komi Respublikasında yanacaq-energetika sənayesi və meşə sənayesi kompleksləri inkişaf edib.

Şimali Qafqaz nəzərdə tutulur.İri ASK rayonudur. Taxılçılıq, şəkər çuğunduru, günəbaxan əkinləri, üzüm və meyvə bağları, südlük-ətlik heyvandarlıq və zərifyunlu qoyunçuluq inkişaf etmişdir.Rayon ərazisində 7 muxtar respublika var:

1. Dağıstan Respublikasında bağçılıq, üzümçülük və qoyunçuluq inkişaf edib.Burada 100 mindən çox əhali yaşayır.
2. Şimali Osetiya-Alaniya Respublikasında əlvan metallurgiya, dağ-mədən sənayesi aparıcı rol oynayır.
3. Kabarda-Balkarıstan Respublikasında əlvan metal filizləri hasil olunur.Taxılçılıq, bağçılıq və donuzçuluq inkişaf edib.
4. Adıgey Respublikasında neft və qaz çıxarılsa da, kənd təsərrüfatı üstünlük təşkil edir.
5. Qaraçay-Çərkəz Respublikasında kənd təsərrüfatı və dağ turizmi inkişaf edib.
6. Çeçenistan Respublikasının paytaxtı Qroznı şəhəridir. Əhalisi 1 milyona çatır.
7. İnquşetiya Respublikasının paytaxtı Maqas şəhəridir. Əhalisi 400 min nəfərə çatır.

Volqaboyu və Ural iqtisadi rayonlarını əhatə edir.Ölkənin Avropa və Asiya hissəsini birləşdirən yollar buradan keçir.

• Volqaboyu iqtisadi rayonunun formalaşmasında Volqa çayının müstəsna rolu olmuşdur.Burada iri şəhərlərin demək olarki, hamısı Volqa çayı sahilində yerləşir.Rayonun əhalisi çoxmillətlidir.Rayon ərazisində iki muxtar respublika var:

1. Tatarıstan respublikası Volqa-Kama su qovşağında əlverişli mövqe tutur.Tatarlar türkdilli xalqdır.Paytaxtı Kazan şəhəridir.Respublikanın güclü xammal ehtiyatı və iqtisadi potensialı var.
2. Kalmık respublikası aşağı Volqa boyunda yerləşir.Əsasən qoyunçuluq inkişaf edib.

Moskva

Sankt Peterburq

Nijni Novqorod

Kazan

Perm

Omsk

Novosibirsk

Rostov-na-Don

Pyatiqorsk

Voloqda

Krasnoyarsk

Bryansk

Voronej

Vorkuta

Yakutsk

Vladivostok

Xabarovsk

Yekaterinburq

Çelyabinsk

Tümen

Arxangel

Samara

Ufa

Petropavlovsk-Kamçatski

Maqadan

Soçi

Kalininqrad

Surqut

Çita

Norilsk

İrkutsk

Murmansk

Yujno-Saxalinsk

Pskov

Tver

Dərbənd

Anadır

Tiksi

Novy-Urenqoy

Mirnıy

146 milyonluq Rusiya əhalisinin 73%-i şəhərlərdə, 27%-i isə kənd yerlərində yaşayır. Hazırda Rusiyanın, Moskva və Sankt-Peterburq olmaq üzrə iki böyük şəhəri vardır.

b m r Ən böyük şəhərlər (Rusiya) Rosstat (2014-15)
	Yer	Ad	Vilayət	Əha.	Yer	Ad	Vilayət	Əha.
Moskva Sankt-Peterburq	1	Moskva	Moskva	12.100.000	11	Ufa	Başqırdıstan	1,090,000	Novosibirsk Yekaterinburq
	2	Sankt-Peterburq	Sankt-Peterburq	5,190,000	12	Krasnoyarsk	Krasnoyarsk	1,050,000
	3	Novosibirsk	Novosibirsk	1,560,000	13	Perm	Perm	1,030,000
	4	Yekaterinburq	Sverdlovsk	1,420,000	14	Voronej	Voronej	1,000,400
	5	Nijni Novqorod	Nijeqorod	1,250,000	15	Volqoqrad	Volqoqrad	1,000,000
	6	Kazan	Tatarıstan	1,200,000	16	Saratov	Saratov	840,000
	7	Çelyabinsk	Çelyabinsk	1,180,000	17	Krasnodar	Krasnodar	800,000
	8	Samara	Samara	1,170,000	18	Tolyatti	Samara	710,000
	9	Omsk	Omsk	1,169,000	19	İjevsk	Udmurtiya	640,000
	10	Rostov-na-Donu	Rostov	1,100,000	20	Ulyanovsk	Ulyanovsk	615,000

1. ↑ Russia // Encyclopædia Britannica. 2008-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-01-31.