Thomas Mann

Thomas Mann
Thomas Mann, 1937 Foto: Carl van Vechten
Gebore	Paul Thomas Mann 6 Junie 1875 Lübeck, Duitse Keiserryk
Sterf	12 Augustus 1955 Kilchberg naby Zürich, Switserland
Beroep	Romanskrywer, kortverhaalskrywer, essayis
Bekend vir	Buddenbrooks, Der Zauberberg Der Tod in Venedig Joseph und seine Brüder
Handtekening

Paul Thomas Mann (* 6 Junie 1875 in Lübeck, Duitsland; † 12 Augustus 1955 in Kilchberg naby Zürich, Switserland) was een van die beduidendste Duitstalige skrywers van die 20ste eeu en die Nobelpryswenner vir literatuur in 1929.^[1]

Mann het in sy literêre werk 'n kritiese lig op die strominge van sy tyd gewerp en hier veral die agteruitgang van die burgerlike leefstyl en waardes noukeurig beskryf. Hierby het hy beproefde narratiewe tegnieke van die 19de eeu benut, soos byvoorbeeld Leo Tolstoi se breedvoerige skryfstyl asook die simboliek en motiewe in die werk van Theodor Fontane en Richard Wagner. Karakteristieke kenmerke van sy prosa is sy ironiese houding en sy helder, "vrolike ambiguïteit" (dagboekinskrywing op 13 Oktober 1953).

Met sy rypwording as literêre kunstenaar het hy ook gebruik gemaak van allegorieë en mitologiese motiewe. Sy vertelstyl bewaar ondanks talle bysinne en invoegsels die balans en ritme, terwyl hy sy taalstyl steeds by die tematiek van 'n werk aangepas het. Sy verfynde woordkeuse is in die hoogste mate doeltreffend. Thomas Mann se eerste roman, Buddenbrooks (1900, gepubliseer in 1901) is in 1929 met die Nobelprys vir literatuur bekroon.

Thomas Mann was die broer van Heinrich Mann en sedert 1905 met Katia Pringsheim (1883–1980) getroud, en drie van hulle ses kinders - Erika, Klaus en Golo - was eweneens beduidende skrywers.

Met sy eerste groot roman, Buddenbrooks, het hy internasionaal bekend geword. Sy werk munt veral uit vanweë die ironie waarmee die skrywer homself en die wêreld beskou. Hy is een van die belangrikste verteenwoordigers van die psigologiese roman.

Die Nobelprys vir letterkunde is aan hom toegeken. Thomas Mann is op 6 Junie 1875 in Lübeck gebore en het in dieselfde hoër middelstand wat hy in sy roman Buddenbrooks uitbeeld, grootgeword. Toe sy eerste novelle geesdriftig ontvang is deur Richard Dehmel, 'n gesaghebbende skrywer van sy tyd, het Mann besluit om ʼn skrywer te word.

Saam met sy ouer broer Heinrich, wat in dié tydperk eerste sukses as skrywer behaal het en as voorbeeld vir Thomas se literêre ambisies gedien het, het hy van 1896 af twee jaar in Italië deurgebring waar hulle hoofsaaklik in Rome en sy omgewing gebly het. Thomas Mann het hier enkele novelles geskryf en in 1897 skryfwerk aan sy roman Die Buddenbrooks begin.

Om die kwaai somerhitte van Rome te ontvlug, het Heinrich en Thomas die somermaande in Palestrina deurgebring, 'n historiese nedersetting wat buite Rome noord van die Sacco-vallei teen die hellings van die Monti Prenestini geleë is. Hier het hulle in 'n gashuis gebly - in 'n straat wat vandag die naam Via Thomas Mann dra.

Thomas Mann het sy herinneringe aan Palestrina literêr verwerk - so speel een van die sleuteltonele in Doktor Faustus, die komponis Adrian Leverkühn se ontmoeting met die duiwel, in Palestrina af. Ook sy roman Die kleine Stadt is aan Palestrina gewy en speel hier af.

Na sy terugkeer het hy aan die universiteit in München gaan studeer. Daar is hy met Katja Pringsheim, die dogter van 'n professor, getroud. Hulle het ses kinders gehad. In 1933 het hy 'n reis na die buiteland onderneem en nie weer na Duitsland teruggekeer nie. Hy het hom eers in Frankryk en later op Küsnacht by Zürich gevestig.

Weens sy fel kritiek op die Nazi-regime is hy in 1936 sy burgerskap ontneem. In 1938 het hy gasdosent aan die Universiteit van Princeton in die VSA geword. Twee jaar later is hy Kalifornië toe en van 1942 tot 1952 het hy op die landgoed Pacific Pallisades gewoon. Tydens die Tweede Wêreldoorlog het hy sy landgenote via die BBC toegespreek.

Die bekende aanhef van die radiopraatjies, "Deutsche Hörer!", het die titel geword van die gebundelde uitgawe van die praatjies, wat in 1945 verskyn het. In 1947 het hy vir die eerste keer na Europa teruggekeer en in 1949 na Duitsland. Thomas Mann is die mees gevierde skrywer van die moderne Duitse letterkunde en het die Nobelprys vir letterkunde in 1929 ontvang.

Hy is op 12 Augustus 1955 op Kilchberg by Zürich oorlede. Sy eerste werke is tipies vir die dekadente sfeer van die neo-Romantiek. Met sy psigologiese romans het hy 'n benadering wat deur Theodor Fontane begin is, voortgesit, byvoorbeeld in die verhaal Die klein mnr. Friedeman (1898). In die tyd het Mann hom al besig gehou met die teenstelling tussen die dekadente kunstenaar en die burgerlike maatskappy, ʼn problematiek waarin die invloed van Nietzsche se idees te bespeur is.

Die konflik kom baie in sy werk voor en word toegespits op die teenstelling tussen "gees" en "lewe", wat onder meer die hooftema in Tonio Kröger (1903) is. Mann se eerste groot roman, Buddenbrooks (1901). Sluit aan by die dekadente tradisie. Hy skilder hierin die geskiedenis van vier geslagte uit 'n ryk koopmansgeslag in Lübeck; namate die geestelike verfyning toeneem, verminder die sin vir die werklikheid en sake-insig. Die laaste kind uit die geslag, die sieklike, artistiek begaafde Hanno, is skaars lewensvatbaar.

Ironie maak 'n belangrike bestanddeel van die roman uit. In sy tweede roman, Koninklike Hoogheid (1909), varieer hy die tema kunstenaar-maatskappy deur die posisie van 'n vors te vergelyk met die van 'n kunstenaar. Met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog was Thomas Mann ten gunste van die algemene geesdrif in Duitsland wat deur sy broer Heinrich as massahisterie veroordeel is. In antwoord op Heinrich se pamflet teen die oorlog, Zola, het Thomas die essay Beskouings van 'n apolitieke persoon (1918) geskryf, wat tot 'n breuk tussen die broers gelei het. Na die oorlog het Mann 'n meer betrokke (geëngageerde) demokratiese denke ontwikkel, wat neerslag gevind het in die roman Die towerberg (1924).

Hierdie betrokkenheid kom ook na vore in sy essays Duitse redevoering (1930), waarin hy teen die opkoms van die Nasionaal-Sosialisme waarsku, en in die novelle Mario en die towenaar (1930), waarin hy ervarings met die Italiaanse fascisme verwerk. Van 1926 tot 1942 het hy gewerk aan Josef en sy broers, 'n roman in vier dele wat tussen 1933 en 1943 verskyn het. Met die Bybelse figuur wou hy ʼn voorbeeld vir die hele mensdom stel. In Lotte in Weimar (1939) het Man 'n historiese feit, die besoek van Charlotte Kestner aan Goethe, gebruik om 'n biografie oor Goethe te skryf, In die roman Dokter Faustus (1947) beeld hy die ontwikkeling van die hoofkarakter Adrian Leverkuhn, gabaseer op Arnoldn Schönberg, van impressionistiese tot atonale komponis uit.

Hy het hierin ʼn parallel met die ontwikkeling van Duitsland getrek: dekadensie het in die Derde Ryk in suiwer misdadigheid verander. Sy laaste groot werk was die roman Die swendelaar Felix Krull se bekentenisse (1954), waarin hy die ontwikkeling van 'n artistiek begaafde misdadiger beskryf wat die tekortkominge van die gemeenskap vanuit sy oogpunt op 'n meedoënlose wyse ontmasker. In die essays wat hy na die Tweede Wêreldoorlog geskryf het, maan hy die mensdom steeds tot vrede en daardeur het hy bekend geword as een van die groot humaniste van ons eeu.

Ander belangrike werke van Thomas Mann is die volgende: Verhale: Tristan (1903), Die dood in Venesië (1912), wat in 1971 deur Visconti met Dirk Bogarde in die hoofrol verfilm is, Die wonderkind (1914), Baas en hond (1919), Verwardheid en vroeë leed (1926), Die omgeruilde koppe, 'n Indiese legende (1940), Die wet (1944), Die verkosene (1951) en Die bedriegde (1953). Sy belangrike essays sluit die volgende in: "Oor die Duitse Republiek" (1923). "Lübeck as geestelike lewensvorm" (1926), "Oor die toekomstige oorwinning van die demokrasie" (1 938), "Oppas, Europa" (1938), "Hierdie vrede" (1938). "Hierdie oorlog!" (1940). "Duitsland en die Duitsers" (1947) en" Die ontstaan van dokter Faustus" (1949).

• Versamelde werke in twaalf volumes. Geredigeer deur die Akademie der Künste der DDR (in samewerking met Thomas Mann, onder redaksie van die literatuurwetenskaplike Hans Mayer, en Erich Neumann t.o.v. die tekshersiening). Aufbau-Verlag, Berlyn 1955.
• Versamelde werke in dertien volumes. Geredigeer deur Hans Bürgin en Peter de Mendelssohn. Fischer, Frankfurt am Main 1974.
• Groot geannoteerde Frankfurt-uitgawe. Werke - Briewe - dagboeke. Bewerk deur Heinrich Detering, Eckhard Heftrich, Hermann Kurzke, Terence James Reed, Thomas Sprecher, Hans Rudolf Vaget en Ruprecht Wimmer. In samewerking met die Thomas Mann Argief van die ETH Zurich, 36 volumes. Frankfurt am Main 2001 ev., (17 bundels tot dusver gepubliseer)

• Buddenbrooks – Verfall einer Familie. 1901.
• Königliche Hoheit. 1909.
• Der Zauberberg. 1924.
• Joseph und seine Brüder. – Tetralogie 1933–1943.
  • Die Geschichten Jaakobs. 1933.
  • Der junge Joseph. 1934.
  • Joseph in Ägypten. 1936.
  • Joseph der Ernährer. 1943.
• Lotte in Weimar. 1939.
• Doktor Faustus. 1947.
• Der Erwählte. 1951.
• Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull. 1954.

• Vision. Prosa-Skizze. 1893.
• Gefallen. 1894.
• Der Wille zum Glück. 1896.
• Enttäuschung. 1896.
• Der Tod. 1897.
• Der kleine Herr Friedemann. 1897.
• Der Bajazzo. 1897.
• Tobias Mindernickel. 1898.
• Der Kleiderschrank. 1899.
• Gerächt. Novellistische Studie. 1899.
• Luischen. 1900.
• Der Weg zum Friedhof. 1900.
• Gladius Dei. Novelle 1902.
• Tonio Kröger. Novelle 1903.
• Tristan. Novelle 1903.
• Die Hungernden. 1903.
• Das Wunderkind. 1903.
• Ein Glück. 1904.
• Beim Propheten. 1904.
• Schwere Stunde. 1905.
• Anekdote. 1908.
• Das Eisenbahnunglück. 1909.
• Wie Jappe und Do Escobar sich prügelten. 1911.
• Der Tod in Venedig. 1911.
• Herr und Hund. Ein Idyll. 1918.
• Gesang vom Kindchen. Ein Idyll. 1919.
• Wälsungenblut. 1921 (teruggetrekte eerste uitgawe 1906).
• Tristan und Isolde. 1923.
• Unordnung und frühes Leid. 1926.
• Mario und der Zauberer. 1930.
• Die vertauschten Köpfe. Eine indische Legende. 1940.
• Das Gesetz. 1944.
• Die Betrogene. 1953.

• Fiorenza. 1906.
• Luthers Hochzeit. 1954 (Fragment).

• Versuch über das Theater. 1907.
• Die Lösung der Judenfrage. 1907.
• Gedanken im Kriege. 1914.
• Friedrich und die große Koalition. 1915.
• Betrachtungen eines Unpolitischen. 1918.
• Zur jüdischen Frage. 1921.
• Goethe und Tolstoi. 1923.
• Von deutscher Republik. 1923.
• Über die Lehre Spenglers. 1924.
• Theodor Fontane. 1928.
• Freuds Stellung in der modernen Geistesgeschichte. 1929.
• Deutsche Ansprache. Ein Appell an die Vernunft. 1930.
• Goethe als Repräsentant des bürgerlichen Zeitalters. 1932.
• Goethe und Tolstoi. Zum Problem der Humanität. 1932.
• Goethes Laufbahn als Schriftsteller. 1933.
• Leiden und Größe Richard Wagners. 1933.
• Freud und die Zukunft. 1936.
• Bruder Hitler. 1938.
• Ein Briefwechsel. 1937.
• Vom zukünftigen Sieg der Demokratie. 1938.
• Schopenhauer. 1938.
• Dieser Friede. 1938.
• Achtung, Europa!. 1938.
• Das Problem der Freiheit. 1939.
• Deutsche Hörer!. 1942.
• Deutschland und die Deutschen. 1947.
• Nietzsches Philosophie im Lichte unserer Erfahrung. 1947.
• Goethe und die Demokratie. 1949.
• Ansprache im Goethejahr 1949
• Michelangelo in seinen Dichtungen. 1950.
• Der Künstler und die Gesellschaft. 1953.
• Gerhart Hauptmann. 1952.
• Versuch über Tschechow. 1954.
• Versuch über Schiller. 1955.

• Im Spiegel. 1907.
• Okkulte Erlebnisse. 1924.
• Meine Arbeitsweise. 1925.
• Pariser Rechenschaft. 1926.
• Lübeck als geistige Lebensform. 1926.
• Lebensabriß. 1930.
• Ein Briefwechsel. 1937.
• On Myself. 1940.
• Die Entstehung des Doktor Faustus. Roman eines Romans. 1949.
• Meine Zeit. 1950.
• Lob der Vergänglichkeit. 1952.

Van die volgende werke bestaan daar oorspronklike bandopnames deur Thomas Mann wat met groot genot voorgelees is:

• Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull. ISBN 3-89940-263-4.
• Tonio Kröger
• Das Eisenbahnunglück
• Das Wunderkind
• Deutsche Hörer! DHV Hörverlag, ISBN 3-89940-398-3.
• Versuch über Schiller
• Schwere Stunde
• Der Erwählte
• Über die Entstehung der Buddenbrooks

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409591, volume 18, bl. 34

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Thomas Mann.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Duitse Wikipedia vertaal.