Peter Paul Rubens

Peter Paul Rubens
Selfportret deur Rubens. 1623.
Geboortenaam	Peter Paul Rubens
Gebore	(1577-06-28)28 Junie 1577 Siegen, Nassau-Dillenburg, (tans Noordryn-Wesfale, Duitsland)
Sterf	30 Mei 1640 (op 62) Antwerpen, Spaanse Nederlande (tans België)
Veld	Skildery, drukkuns en diplomasie
Opleiding	Tobias Verhaecht Adam van Noort Otto van Veen
Beweging	Vlaamse Barok

Peter Paul Rubens (gebore op 28 Junie 1577 in Siegen, oorlede op 30 Mei 1640 in Antwerpen, ook Pieter Paul, Pieter Pauwel of Petrus Paulus Rubens genoem) was 'n Vlaamse Barokskilder, tekenaar en diplomaat, werksaam in Antwerpen. Hy word gesien as een van die belangrikste en invloedrykste barokskilders van die Vlaamse skool.

Die Vlaamse Barokskilder was reeds in sy leeftyd in sy eie land en ver daarbuite beroemd. Hy het ʼn oorvloedige skat skilderye nagelaat wat oor feitlik elke onderwerp, veral met godsdienstige en mitologiese temas, gehandel het.

Afgesien van sy bedrywige lewe as meesterskilder was hy ook 'n diplomaat en het verskeie belangrike sendings afgehandel. Na sy vader se dood in 1587 het Rubens se moeder besluit om met haar kinders terug te gaan na haar tuisstad Antwerpen, waar hy die Latynse skool van Rombaut Verdonck bygewoon het.

Hier het hy kennis gemaak met Balthasar Moretus, wat later as die eienaar van die drukkery Plantijn een van Rubens se opdraggewers sou word. Hy is as skilder opgelei in die ateljees van Tobias Verhaecht (vanaf 1592), Adam van Noort en Otto van Veen, 'n meester wat homself graag Vaenius genoem het. In 1598 het Rubens meesterskilder van die Antwerpse Lucasgilde geword.

In sy sogenaamde vroeë Antwerpse periode (1598- 1600) het hy reeds baie belang gestel in die Italiaanse Renaissance en hom begin losmaak van die invloed van sy leermeesters. Daar het min van sy werke uit die tyd bewaar gebly. In 1600 het Rubens 'n reis deur Italië onderneem en Venesië, Florence, Mantua, Rome en Genua besoek. Die Italiaanse Hoog Renaissance het hom geboei en hy het talle kopieë van werke deur Tintoretto, Veronese, Michelangelo, Raphael en Caracci gemaak.

Sy gunstelingskilder was Titiaan. Rubens se werke uit die Italiaanse tydperk (onder meer die triptiek van die Gonzaga-gesin se aanbidding van die Heilige Drie-eenheid, (1605; hertogpaleis, Mantua) toon invloed van Michelangelo (dramatiek), Raphael (komposisiebalans) en die Venesiaanse skool (kleur).

Rubens, wat toe hofskilder van die Italiaanse hertog Vincenzo Gonzaga van Mantua was, is in 1603 deur sy heer met 'n diplomatieke opdrag na die Spaanse koning Filips III gestuur. Dit was die begin van sy opgang as 'n belangrike diplomaat. In 1608 het hy na Antwerpen teruggekeer en 'n jaar later is hy met Isabella Brant getroud. Sy Selfportret met Isabella Brant (Alle Pinakothek, München) is waarskynlik in 1609 geskilder, die jaar waarin hy hofskilder van die aartshertog Albrecht en aartshertogin Isabella van Oostenryk geword het.

Rubens se voorliefde vir die Barokstyl was toe ten volle ontwikkel en een van sy bekendste werke in dié styl is die altaarstuk Die oprigting van die Kruis, wat hy in 1610 geskilder het, gevolg deur Die afhaal van die Kruis in 1614 (Katedraal van Onse Liewe Vrou, Antwerpen). Hy het in die Antwerpse tyd (1608-1618) talle portrette geskilder en was so besig dat hy binne 'n kort tydjie 'n groot ateljee met etlike assistente en leerlinge gehad het.

Dikwels het hy net olieverfsketse gemaak, wat dan deur onderhoriges onder sy toesig voltooi is. Selfs kenners kan nie altyd sien watter werke is deur Rubens self en watter deur sy medewerkers geskilder nie. Hierdie werkwyse van hom het sy oeuvre 'n byna ongeëwenaarde omvang gegee. Sy werke is oral in Europa versprei, waardeur hy ook bekendheid verwerf het.

Op enkele uitsonderings na het Rubens net in die tyd 1612 tot 1615 sy werke onderteken. Sy huwelik met Isabella was besonder gelukkig en sy roem en rykdom het sodanig toegeneem dat hy tussen 1616 en 1621 'n weelderige huis met 'n groot ateljee en tuinpaviljoen laat bou het. Dit is vandag as die Rubenshuis bekend en talle van sy werke en sy eie groot kunsversameling kan daar besigtig word. In sy middeltydperk (1618-1630) was Rubens se werk heelwat minder emosioneel en dramaties, maar sy voorliefde vir prag en praal het eerder toegeneem. In die tyd het hy sy grootse siklusse geskilder, waarvan die plafonskildery van die St. Bartholomeuskerk in Antwerpen (1620), wat nie meer bestaan nie, een was.

In opdrag van Lodewyk XIII het hy die ontwerpe vir die siklus van 12 tapyte, Die lewe van Konstantyn, gemaak. Tussen 1621 en 1625 het hy die siklus van 21 skilderye met voorstellings uit die lewe van Maria de Medicis en haar man, Hendrik IV van Frankryk, in opdrag van Maria de Medicis vir die Palais de Luxembourg gemaak. ʼn Bekende werk uit die siklus is Die aankoms van Maria de Medicis in Marseille, wat vandag in die Louvre museum in Parys te sien is. Na die dood van aartshertog Albrecht in 1621 het Rubens steeds in diens van Isabella gebly.

Hy was trouens meer as 'n kwarteeu haar vriend en onderdaan. Sy het hom al hoe meer as diplomaat gebruik en hy is deur die Spaanse koning as sekretaris van die Geheime Raad van die Nederlande benoem. Baie van sy diplomatieke opdragte het hy onder die dekmantel van sy skilderwerk gedoen, wat hom in staat gestel het om in die geheim met staatshoofde te onderhandel, terwyl hy oënskynlik besig was met skilderwerk.

Rubens het ook dikwels op sulke diplomatieke sendings belangrike skilderopdragte gekry. In 1629 het die Spaanse koning hom na Karel I van Engeland gestuur. Hier het hy 'n groot rol gespeel in die vredesverdrag wat op 15 November 1630 tussen Spanje en Engeland gesluit is. Karel I het hom tot ridder geslaan en hy het ook ʼn eregraad van die Universiteit van Cambridge ontvang. Daarbenewens het hy in opdrag van Karel I die plafon van Whitehall met taferele uit die lewe van Jakobus I beskilder.

Rubens se eerste vrou, Isabella, is in 1626 oorlede. In 1630, toe hy 53 was, het hy weer getrou, die keer met Helene Fourment, die 16-jarige dogter van sy vriend en buurman, Daniel Fourment. Ook die huwelik was besonder gelukkig en hy het Helene as model gebruik in verskeie werke uit die latere tydperk (1630- 1640), onder meer in die bekende Pelske (Kunshistoriese Museum, Wenen). Sy werk se karakter het toe al hoe lirieser geword, met ligte, helder kleure.

Na die dood van aartshertogin Isabella in 1633 het Rubens se diplomatieke loopbaan ten einde geloop, In 1635 het hy hom na sy landgoed Het Steen in Elewijt onttrek, waar hy vir die eerste keer in alle erns sy hand aan landskapskilderye gewaag het. Sy laaste groot opdrag was in 1636 van Filips IV van Spanje: die versiering van die koning se buiteverblyf Torre de la Parada naby Madrid, met ruim 100 voorstellings uit die Metamorfoses van Ovidius.

Op 30 Mei 1640 is Rubens in Antwerpen aan hartversaking dood na 'n kwaai jigaanval. Van sy groot aantal eietydse navolgers en leerlinge was die vernaamstes Anthonie van Dyck (1599- 1641), Jacob Jordaens (1593- 1678) en Frans Snijders (1597-1657). Rubens se invloed op die skilderkuns het tot laat in die 19e eeu voortgeduur, veral in die werke van meesterskilders soos Bernini, Delacroix, Renoir, Reynolds, Gainsborough en Constable.

Hy word beskou as die grootste ontwikkelaar en eksponent van die Barokstyl. Hoewel hy sterk beïnvloed is deur byvoorbeeld Titiaan, het Rubens sy individualiteit behou en hom nie aan modes en grille in die toentertydse skilderkuns gesteur nie. Verder was sy kuns ook "volkome", in die sin dat dit al die temas en genres van sy tyd ingesluit het: Bybelse taferele, mitologiese voorstellings, allegorieë, jag- en slagveldtonele, portrette, ontwerpe vir wandtapyte, landskappe en gravures.

Vanaf Oktober 1608 het hy weer in die Nederlande gebly en in 1609 is hy benoem tot hofskilder aan die hof in Brussel. Hy was woonagtig Antwerpen, waar hy op 3 Oktober van dieselfde jaar met Isabella Brant getrou het.

As gevolg van die Twaalfjarig Bestand in die jare 1609-1621, het die rykdom van Antwerpen gestyg. Hierdeur het Rubens binne 'n kort periode verskillende opdragte gekry. In 1610 het hy 'n groter huis gekoop aan die Wapper, wat teenswoordig die Rubenshuis genoem word, waar hy 'n ateljee met 'n groot aantal assistente en leerlinge ingerig het. Hierdeur het hy nog meer opdragte aangeneem.

Rubens het selektief geskilder, met die gesig en hande vir portretopdragte deur hom gedoen, en die res voltooi deur sy assistente. Frans Snyders het vir hom afbeeldings van diere geskilder.

In 1626 is sy vrou, Isabella Brant oorlede en in 1630 het hy getrou met die 16-jarige Hélène Fourment. Sy sukses as skilder het hom in staat gestel om die landgoed Het Steen in Elewijt te koop. Rubens, wat aan jig gely het, is oorlede in sy huis aan die Wapper in Antwerpen op 30 Mei 1640. Hy is begrawe in die Sint-Jacobskerk aldaar.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409656, volume 24, bl. 139

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Peter Paul Rubens.