[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Tobameer

Koördinate: 2°41′N 98°53′O / 2.68°N 98.88°O / 2.68; 98.88
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Tobameer
Die Tobameer en die eiland Samosir. Die Tobameer en die eiland Samosir.
Ligging Noord-Sumatra, Indonesië
Hoogte 905 meter bo seevlak
Koördinate 2°41′N 98°53′O / 2.68°N 98.88°O / 2.68; 98.88
Bergtipe Vulkaan
Laaste uitbarsting 74 000 j. gelede
Ligging van Tobameer op 'n kaart (Indonesië)
Tobameer
Tobameer
Ligging in Indonesië.

Die Tobameer (Indonesies: Danau Toba) is 'n groot natuurlike meer in Noord-Sumatra, Indonesië. Dit lê in 'n kaldera van 'n supervulkaan, in die middel van die noordelike deel van Sumatra. Die meer is 100 km lank, 30 km breed en tot 505 m diep, en die oppervlak is sowat 900 m bo die weevlak. Dit is die grootste meer in Indonesië en die grootste vulkaanmeer in die wêreld.[1]

Die Tobameer is geleë op die terrein van 'n supervulkaniese uitbarsting van 'n geraamde magnitude van VEI-8 wat 69 000 tot 77 000 jaar gelede[2] plaasgevind en die weer wêreldwyd verander het. Onlangse dateringsmetodes dui op 'n akkurater tyd van 74 000 jaar gelede.[3]

Dit was die grootste bekende ontploffende uitbarsting op aarde in die afgelope 25 miljoen jaar. Volgens die Tobakatastrofe-teorie het dit die meeste mense van dié tyd gedood en 'n bevolkingsbottelnek in Sentraaloos-Afrika en Indië geskep wat die genetiese samestelling van mense wêreldwyd tot vandag verander het.[4] Onlangser navorsing trek egter dié bevindings in twyfel.[5]

Daar word aanvaar dat die uitbarsting van Toba gelei het tot 'n vulkaniese winter wat 'n wêreldwye daling in temperatuur van tussen 3 en 5 °C veroorsaak het. Studies van die Malawimeer in Oos-Afrika het getoon aansienlike hoeveelhede as van die Toba-uitbarstings het daar geval, maar daar was min aanduidings van 'n klimaatsverandering in Oos-Afrika.[6]

Groot uitbarsting

[wysig | wysig bron]

Die "Toba-uitbarsting" het sowat 74 000 jaar gelede plaasgevind by wat nou die Tobameer is.[7] Dit was die laaste van minstens vier kalderavormende uitbarstings op dié terrein, met die vroeëre bekende kaldera wat sowat 1,2 miljoen jaar gelede plaasgevind het.[8]

Ná die uitbarsting het sowat 800 km3 as meestal in die weste geval. Die piroklastiese strome het 'n gebied van minstens 20 000 km2 met as van tot 600 m diep bedek,[9] en moontlik die hele Suid-Asië mat 'n aslaag van sowat 15 cm. Op een terrein in Sentraal-Indië is die Toba-aslaag tot 6 m diep[10] en op dele van Maleisië tot 9 m diep.[11]

Die daaropvolgende ineenstorting het 'n kaldera gevorm wat nou met water gevul is en bekend is as die Tobameer. Die eiland in die middel van die meer is gevorm deur 'n vulkaniese koepel.

'n Kaart van die meer, met die eiland Samosir in die middel.

Die presiese jaar van die uitbarsting is onbekend, maar die patroon van die asdeposito's dui daarop dat dit tydens die noordelike somer plaasgevind het, want net die somermoeson sou as in die Suid-Chinese See laat val het.[12] Die uitbarsting het dalk twee weke lank geduur en die verlaging in die wêreldwye temperatuur kon verskeie jare geduur het.

Baie min plante en diere in Suidoos-Asië sou oorleef het en dit is moontlik dat uitsterwings wêreldwyd plaasgevind het. Daar is egter aanduidings dat die wêreldwye verkoeling voor die uitbarsting kon gebeur het.[13][14]

Onlangser aktiwiteit

[wysig | wysig bron]

Sedert die groot uitbarsting sowat 70 000 jaar gelede het kleiner uitbarstings ook by Toba plaasgevind. Dit het die klein keël van Pusukbukit aan die suidwestelike kant van die kaldera en lawakoepels laat vorm. Die onlangsste uitbarsting kon by Tandukbenua aan die noordwestelike kant van die kaldera plaasgevind het.[15]

Sommige dele van die kaldera toon opstotings vanweë die gedeeltelike hervulling van die magmakamer, soos die opstoting van die eiland Samosir en die Uluan-skiereiland bo die oppervlak van die kandera. Die sediment op Samosir wys dit het met minstens 450 m gestyg[8] sedert die kataklismiese uitbarsting. Toba is waarskynlik die grootste herrese kaldera op aarde. Groot aardbewings het onlangs in die omgewing van die vulkaan voorgekom, veral in 1987 aan die suidelike oewer van die meer.[16] Sulke aardbewings is ook waargeneem in 1892, 1916 en 1920-'22.[8]

In 2016 het 'n studie aangetoon die Toba-supervulkaan het 'n magmakamer met 50 000 km3 magma wat kan uitbars.[17]

'n Panoramiese uitsig op die Tobameer.
'n Panoramiese uitsig op die Tobameer.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "LakeNet – Lakes".
  2. ↑ Ninkovich, D.; N.J. Shackleton; A.A. Abdel-Monem; J.D. Obradovich; G. Izett (7 Desember 1978). "K−Ar age of the late Pleistocene eruption of Toba, north Sumatra". Nature. Nature Publishing Group. 276 (5688): 574–577. Bibcode:1978Natur.276..574N. doi:10.1038/276574a0. S2CID 4364788.
  3. ↑ Vogel, Gretchen, How ancient humans survived global ‘volcanic winter’ from massive eruption, Science, 12 Maart 2018
  4. ↑ "When humans faced extinction". BBC. 9 Junie 2003. Besoek op 5 Januarie 2007.
  5. ↑ Yost, Chad L.; Jackson, Lily J.; Stone, Jeffery R.; Cohen, Andrew S. (Maart 2018). "Subdecadal phytolith and charcoal records from Lake Malawi, East Africa imply minimal effects on human evolution from the ∼74 ka Toba supereruption". Journal of Human Evolution. 116: 75–94. doi:10.1016/j.jhevol.2017.11.005. PMID 29477183. Besoek op 1 Augustus 2020.
  6. ↑ Lane, Christine S.; Ben T. Chorn; Thomas C. Johnson (29 April 2013). "Ash from the Toba supereruption in Lake Malawi shows no volcanic winter in East Africa at 75 ka". Proceedings of the National Academy of Sciences. 110 (20): 8025–8029. Bibcode:2013PNAS..110.8025L. doi:10.1073/pnas.1301474110. PMC 3657767. PMID 23630269.
  7. ↑ Mark, Darren F.; Renne, Paul R.; Dymock, Ross C.; Smith, Victoria C.; Simon, Justin I.; Morgan, Leah E.; Staff, Richard A.; Ellis, Ben S.; Pearce, Nicholas J. G. (1 April 2017). "High-precision 40Ar/39Ar dating of pleistocene tuffs and temporal anchoring of the Matuyama-Brunhes boundary". Quaternary Geochronology (in Engels). 39: 1–23. doi:10.1016/j.quageo.2017.01.002. ISSN 1871-1014.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Stratigraphy of the Toba Tuffs and the evolution of the Toba Caldera Complex, Sumatra, Indonesia
  9. ↑ "Supersized eruptions are all the rage!". USGS. 28 April 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2012. Besoek op 23 Oktober 2021.
  10. ↑ Acharyya, S.K.; Basu, P.K. (1993). "Toba ash on the South Asia and its implications for correlation of late pleistocene alluvium". Quaternary Research. 40 (1): 10–19. Bibcode:1993QuRes..40...10A. doi:10.1006/qres.1993.1051.
  11. ↑ Scrivenor, John Brooke (1931). The Geology of Malaya. Londen: MacMillan. OCLC 3575130., aangeteken deur Weber.
  12. ↑ Bühring, C.; Sarnthein, M.; Leg 184 Shipboard Scientific Party (2000). "Toba ash layers in the South China Sea: evidence of contrasting wind directions during eruption ca. 74 ka". Geology. 28 (3): 275–278. doi:10.1130/0091-7613(2000)028<0275:TALITS>2.3.CO;2.
  13. ↑ Lane, Christine S (2013). "Ash from the Toba supereruption in Lake Malawi shows no volcanic winter in East Africa at 75 ka". Proceedings of the National Academy of Sciences. 110 (20): 8025–8029. Bibcode:2013PNAS..110.8025L. doi:10.1073/pnas.1301474110. PMC 3657767. PMID 23630269.
  14. ↑ Zielinski, GA (1996). "Potential atmospheric impact of the Toba Mega‐Eruption∼ 71,000 years ago". Geophysical Research Letters. 23 (8): 837–840. Bibcode:1996GeoRL..23..837Z. doi:10.1029/96GL00706.
  15. ↑ "Toba volcano (Indonesia, Sumatra)". VolcanoDiscovery.com.
  16. ↑ "Significant Earthquakes of the World". United States Geological Survey (USGS). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Maart 2009. Besoek op 23 Oktober 2021.
  17. ↑ Koulakov, I.; Kasatkina, E.; Shapiro, N.M.; Jaupart, C.; Vasilevsky, A.; El Khrepy, S.; Al-Arifi, N.; Smirnov, S. (2016). "The feeder system of the Toba supervolcano from the slab to the shallow reservoir". Nature Communications. 7: 12228. Bibcode:2016NatCo...712228K. doi:10.1038/ncomms12228. PMC 4960321. PMID 27433784.

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Tobameer&oldid=2474367"