Stawy: co to jest?
Staw to rodzaj połączenia minimum dwóch kości. Jest to tak zwane połączenie ruchome - umożliwia kościom poruszanie się względem siebie. Oprócz połączeń ruchomych wyróżniamy także połączenia ścisłe (na przykład kości nosowe) i połączenia półścisłe, na które składają się elementy stawu. Stawy to część układu ruchu (narządu ruchu) człowieka, czyli tej części organizmu, która odpowiada za utrzymywanie postawy oraz wykonywanie ruchów. Do układu ruchu należą także kości, inne niż stawy połączenia międzykostne, więzadła, mięśnie oraz ścięgna.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Stawy: kiedy zaczyna się ich rozwój?
Stawy zaczynają się rozwijać w 6. tygodniu okresu zarodkowego. Pomiędzy tworzącymi się kośćmi formuje się strefa mezenchymy, czyli tkanki zarodkowej łącznej, która występuje tylko w okresie zarodkowym. Z mezenchymy rozwijają się więzadła, a następnie tworzy jama stawowa. W trakcie rozwoju mezenchyma zanika. W wielu przypadkach większość stawów jest rozwinięta jeszcze przed rozpoczęciem przez zarodek życia płodowego, czyli przed 12. tygodniem ciąży.
Stawy: kryteria podziału
Stawy dzielimy według różnych kryteriów. Pierwszym z nich jest liczba kości w stawie. Staw prosty to taki, który składa się wyłącznie z dwóch kości. Staw złożony łączy więcej niż dwie kości (to na przykład staw łokciowy). Stawy dzieli się na grupy także ze względu na liczbę osi, czyli zakres ruchu. Wyróżniamy:
- stawy jednoosiowe, które umożliwiają ruch wzdłuż jednej płaszczyzny (łokieć),
- stawy dwuosiowe, które umożliwiają ruch w dwóch płaszczyznach (kciuk),
- stawy wieloosiowe, które dają możliwość ruchu we wszystkich kierunkach (barki, biodra).
Stawy dzielą się również ze względu na kształt, który podobnie jak liczba osi wyznacza zakres ruchu. Kształty stawów to:
- staw eliptyczny (kłykciowy),
- staw kulisty,
- staw obrotowy,
- staw zawiasowy,
- staw zawiasowo-obrotowy,
- staw siodełkowaty,
- staw panewkowy,
- staw płaski.
Stawy: budowa
Staw składa się z powierzchni stawowej, torebki stawowej oraz jamy stawowej. Oprócz tego stawy mogą zawierać więzadła stawowe, obrąbek stawowy, kaletki maziowe, łąkotki, trzeszczki, kosmki maziowe i fałdy maziowe.
Powierzchnia stawowa przybiera kształt zależny od ruchu danego stawu. Zwykle staw składa się z części wypukłej (główki) oraz części wklęsłej (panewki stawowej). Niekiedy powierzchnie stawowe są płaskie (na przykład połączenie kości krzyżowej z miednicą). Powierzchnię stawową pokrywa chrząstka stawowa o grubości średnio od 0,5 do 2 milimetrów. Chrząstka zmniejsza tarcie podczas ruchu, jest sprężysta, dzięki czemu zmniejsza ryzyko urazu kończyny. Niestety, wraz z upływem czasu się zużywa.
> Zobacz: Zadbaj o stawy, to nie boli!
Torebka stawowa łączy powierzchnie stawowe i otacza staw, by odgrodzić go od otoczenia; stabilizuje go oraz chroni przez zbyt dużymi przesunięciami kości. Składa się z błony włóknistej i maziowej. Błona włóknista wyznacza zakres ruchów, które może wykonać staw. Błona maziowa jest odpowiedzialna za tworzenie mazi stawowej, która wypełnia przestrzenie między sąsiadującymi powierzchniami stawowymi. Maź minimalizuje tarcie powierzchni stawowych.
Jamy stawowe gromadzą maź stawową, a także odpowiada za utrzymanie prawidłowego ciśnienia wewnątrzstawowego. Największe jamy stawowe mogą zmagazynować nawet 300 mililitrów mazi stawowej. Stany zapalne sprawiają, że jamy ulegają powiększeniu i gromadzą więcej płynu.
Stawy: choroby
Choroby stawów to przede wszystkim skręcenia i zwichnięcia. Skręcenie (dystorsja) następuje wtedy, gdy w wyniku gwałtownego ruchu staw przekracza zakres ruchu, do którego został "zaprojektowany". Efektem skręcenia mogą być uszkodzenia torebki stawowej, chrząstki stawowej, więzadeł i przyczepów ścięgien. Czasem uszkodzeniu ulegają też fragmenty kości.
Zwichnięcie to poważniejsze skręcenie. Przy zwichnięciu powierzchnie stawowe tracą ze sobą łączność, następuje uszkodzenie więzadeł, chrząstki i łąkotek, a także torebki stawowej (nadwyręża się lub rozrywa).
Inne częste choroby dotyczące stawów to reumatoidalne zapalenie stawów (gościec stawowy przewlekły), łuszczycowe zapalenie stawów i artretyzm (dna moczanowa) i choroba zwyrodnieniowa stawów.
To także może cię zainteresować:
> Skręcenie, zwichnięcie, złamanie - poznaj najważniejsze różnice
> Sport: co konkretnie ma z tego twój organizm?
Dlaczego kolano tak często boli i co się w nim psuje?
