Osteofity to zmiany patologiczne trzonów kręgowych. Nie muszą jednak dotyczyć wyłącznie kręgosłupa. Generalnie powstają w miejscach przeciążeń. Ich cechą charakterystyczną jest patologiczna miejscowa dobudowa tkanki kostnej. Nadmiar tkanki, niejednokrotnie o ostrych krawędziach, przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu: do najczęstszych objawów możemy zaliczyć ograniczone możliwości ruchowe (schylanie się, skręcanie) czy też uczucie zdrętwienia, sztywnienia i mrowienia. Osteofity są również określane jako dzioby, wyrostki kostne lub narośla kostne.
Osteofity - objaw towarzyszący
Wyrostki kostne, choć odpowiadają za sporą część dolegliwości związanych ze zmianami zwyrodnieniowymi, nie stanowią oddzielnej jednostki chorobowej. Zazwyczaj stanowią objaw poważniejszego schorzenia i pojawiają się u pacjentów ze:
- skoliozą,
- kręgozmykiem,
- złamaniem kompresyjnym (zgnieceniowym).
Osteofity rozwijają się bardzo długo i przez długi czas ich rozrost nie powoduje żadnych objawów. Ten rodzaj zmian zwyrodnieniowych poza kręgosłupem pojawia się również w obrębie stawów (kolanowego, biodrowego, skokowego). Narośla atakują przede wszystkim te miejsca, w których szkielet jest najbardziej obciążony. Dla prawidłowego rozwoju i utrzymania formy naszych kości konieczne jest symetryczne obciążenie. Jeśli kość jest pod dużym obciążeniem, wówczas wzmaga się proces tworzenia tkanki kostnej, a jednocześnie dochodzi do zredukowania procesu wzrostowego – tam gdzie jest odciążenie, proces kostnienia jest zaburzony.
Osteofity powstają na przednich lub bocznych krawędziach kości. Odczuwalny jest ból stawów, nie tylko w ruchu, ale także podczas spoczynku. Czasem nasila się nocą.
Osteofity w obrębie kręgosłupa dają różne objawy. Jeżeli zmiany zwyrodnieniowe rozwijają się w odcinku kręgosłupa szyjnego, najczęstszymi pojawiającymi się dolegliwościami są zawroty i bóle głowy, napięcie mięśniowe czy szum w uszach. W odcinku piersiowym kręgosłupa - pojawia się ból międzyżebrowy, międzyłopatkowy, ograniczona okazuje się ruchomość. W odcinku lędźwiowym ból zwykle promieniuje do pośladków i kończyny dolnej.
Osteofity - przyczyny
Pierwotną przyczyną osteofitów są zmiany zwyrodnieniowe, a te powstają choćby w wyniku:
- chorób reumatycznych, zwłaszcza reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS),
- zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa,
- przeciążeń - w wyniku prac wymagających większego obciążenia jednej strony, jak choćby szewc, krawcowa, czy wymuszonej pozycji, jak kierowca, ale także sportów (tenis, podnoszenie ciężarów), szczególnie uprawianych wyczynowo. Warto przy tym pamiętać, że współczesny styl życia sprawia, że niemal wszyscy są w grupie ryzyka, choćby dlatego, że spędzamy mnóstwo czasu przed monitorami,
- mikrourazów,
- problemów endokrynologicznych,
- nadwagi i otyłości.
Powstawanie osteofitów może mieć również podłoże genetyczne.
Osteofity - diagnostyka
Osteofity są bardzo dobrze widoczne w badaniach obrazowych. Ich obecność można potwierdzić wykonując:
- zdjęcie rentgenowskie,
- tomografię komputerową,
- rezonans magnetyczny.
Osteofity - leczenie i konsekwencje
Występowanie osteofitów bywa przyczyną stenozy, czyli zacieśnienia kanału kręgowego. Następstwem tego jest uszkodzenie struktur rdzenia kręgowego.
Leczenie osteofitów jest ściśle związane z postępowaniem przy typie choroby zwyrodnieniowej, innego schorzenia kręgosłupa bądź stawów, rozpoznanej u pacjenta.
Leczenie opiera się na farmakoterapii (leki przeciwbólowe, przeciwzapalne) lub rehabilitacji.Leczenie zachowawcze nie cofnie powstałych już zmian. Ma przede wszystkim na celu zahamowanie procesu zwyrodnieniowego i łagodzenie dolegliwości.
Niekiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne, ale i po nim niezbędna jest rehabilitacja. Odpowiednio dobrane zestawy ćwiczeń mają zapobiegać przykurczom i obciążeniom stawów.
W miarę rozwoju osteofitów dochodzi do stopniowej utraty ruchomości, poza ćwiczeniami niezwykle istotne są też tzw. pozycje ułożeniowe. Przyjmowanie właściwej postawy zwykle wymaga pracy pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty.
Osteofity profilaktyka
Zwyrodnieniom kostnym i stawowym zapobiega aktywność fizyczna, zwłaszcza pływanie, joga czy jazda na rowerze. Bardzo istotne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała, aby nie obciążać aparatu ruchu. Kości i stawy potrzebują zróżnicowanej, zdrowej diety, obfitującej w dobre białko, wapń, witaminę D czy witaminy z grupy B.
