Амфиболит

Амфиболит
Чарлес университетининг ботаника бог'идаги амфиболит тош, Прага, Чехия.
ИМА тизими бўйича
Оиласи	Базалтлар
Физик хусусиятлари
Ранги	Қора, Тўқ яшил
Амфиболит

Амфиболит – метаморфлашган ўртача донадор тоғ жинси. Аксарият қисми амфиболлар, плагиоклазлар ва қўшимча минераллардан таркиб топган. Ранги қора, тўқ яшил.

Амфиболит кўпинча базалт каби магматик жинсларнинг метаморфизми натижасида ҳосил бўлади. Бироқ, метаморфизм тўлиқ кимёга асосланган минералларни ҳосил қилганлиги сабабли, баъзи заҳарли минераллар ва вулқон чўкиндилари ҳам амфиболитлар тўпламига метаморфозланиши мумкин. Доломит ва сидеритни ўз ичига олган конлардан амфиболит (тремолит-шист, грунерит-шист ва бошқалар), айниқса қўшни гранит массалари томонидан маълум миқдорда контакт метаморфизми бўлган жойларда осонлик билан ҳосил бўлади^[1]. Амфиболитнинг ҳосил бўлишида жинснинг микро тузилиши ва кристалл ўлчами мос бўлиши керак. Амфиболит 500 °C дан юқори ҳароратларда ва 1,2 ГПа дан паст босимларда эгилувчан деформация майдонида ҳосил бўлиши кўпроқ кузатилади.

Қолдиқ протолит минералогияга эга бўлиш мумкин бўлмаса-да, бу камдан-кам ҳолларда учрайди.

Метаморфланган базалт (метабазалт) орто-амфиболитни ва бошқа кимёвий жиҳатдан мос келадиган литологиялар пара-амфиболитни ҳосил қилади.

Метабазалт сўзи асосан орто-амфиболит ва пара-амфиболит ўртасида чалкашмаслик учун яратилган. Бу атама Британия геологик хизмати томонидан тоғ жинсларининг келиб чиқишини фақат унинг хусусиятларидан аниқлаш мумкин бўлганда, айниқса метаморфизм даражаси паст бўлганда тавсия этилади.

Биринчидан, орто-амфиболит ёки амфиболитни метаморфик амфиболит деб таснифлаш учун жинсдаги амфибол ретроград метаморфик маҳсулот эмас, балки проград метаморфик маҳсулот эканлигига ишонч ҳосил қилиш керак. Масалан, актинолит амфибол юқори ҳароратли шароитида метабазалтнинг ретроград метаморфизмининг кенг тарқалган маҳсулотидир. Кўпинча, бу асл протолит йиғилишининг кристалли шакли ва хусусиятини олади; пироксеннинг ўрнини босувчи актинолит амфиболитнинг энг юқори метаморфик даражани ифодаламаслиги мумкинлигидан далолат беради. Актинолит кўпинча гидротермик ўзгариш ёки метасоматизм натижасидир^[2].

Асосан амфибол, плагиоклаз, субординацион эпидот, зоизит, хлорит, кварц, титанит ва ёрдамчи лейкоксен, илменит ва магнетитдан ташкил топган метаморфик жинслар магматик жинс эга бўлган орто-амфиболит деб ҳам аталади.

Пара-амфиболит одатда орто-амфиболит билан бир хил мувозанатли минерал бирикмага эга бўлади. Биотит, кварц, плагиоклаз ва протолитларга қараб кўпроқ калсит/арагонит ва волластонитни ўз ичига олиши мумкин.

Ўзбекистонда Бухоро ва Фарғона вилоятларидаги тоғларда, айниқса, Қорақалпоғистондаги Султон Увайс тоғларида кўп учрайди. Қора рангли турларидан безак буюмлар ясашда ва бинокорликда қоплама безак материали сифатида фойдаланилади.

• ЎзМЕ. Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил

Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган.

1. ↑ „Роберцон, С. (1999). "БГС Роcк Cлассифиcатион Счеме, Волуме 2: Cлассифиcатион оф метаморпҳиc роcкс" (ПДФ). Бритиш Геологиcал Сурвей Ресеарч Репорт. РР 99-02. Ретриэвед 27 Фебруарй 2021.“.
2. ↑ Wинтер, Жоҳн Д., 2001. Ан интродуcтион то Игнеоус анд Метаморпҳиc Петрологй, 695 пагес, Прентиcе Ҳалл