[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Romanya

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Romanya
România (Rumence)
Başkent
ve en büyük şehir
Bükreş
44°25′K 26°06′D / 44.417°K 26.100°D / 44.417; 26.100
Resmî dil(ler)Rumence[1]
Azınlık dilleri[2]
22 dil
Etnik gruplar
(2021)[3]
DemonimRumen, Romanyalı
HükûmetÜniter, yarı başkanlık sistemli cumhuriyet
Klaus Iohannis
• Başbakan
Marcel Ciolacu
Nicolae Ciucă
Daniel Suciu
Yasama organıRomanya Parlamentosu
Senato
Temsilciler Meclisi
Tarihçe
• Eflak'ın kuruluşu
1330
• Boğdan'ın kuruluşu
1346
24 Ocak 1859
9 Mayıs 1877
• Bağımsızlığın uluslararası alanda tanınması
13 Temmuz 1878
25 Mart 1881
1 Aralık 1918
30 Aralık 1947
22 Aralık 1989
8 Aralık 1991
Yüzölçümü
• Toplam
238,397 km2 (81.)
• Su (%)
3
Nüfus
• Ocak 2024 tahminî
19,064,409 (63.)
• 2021 sayımı
19,053,815 (67.)
• Yoğunluk
79.9/km2 (136.)
GSYİH (SAGP)2024 tahminî
• Toplam
817.986 milyar $ (35.)
• Kişi başına
43,179 $ (48.)
GSYİH (nominal)2024 tahminî
• Toplam
369.971 milyar $ (41.)
• Kişi başına
19,530 $ (56.)
Gini (2023)31.0
orta
İGE (2022)0.827
çok yüksek · 53.
Para birimiRumen leyi (RON)
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Telefon kodu+40
ISO 3166 koduRO
İnternet alan adı.ro
Resmî site
gov.ro

Romanya (Rumence: România telaffuzⓘ, [ro.mɨˈni.a]), Doğu ve Güneydoğu Avrupa'nın kesişim noktasında bulunan bir ülkedir. Kuzey ve kuzeydoğuda Ukrayna, kuzeydoğuda Moldova, kuzeybatıda Macaristan, güneybatıda Sırbistan, güneyde Bulgaristan ve doğuda Karadeniz ile çevrilidir.[4] Ülke, coğrafi olarak ılıman ve karasal iklime sahiptir ve yüz ölçümü 238 bin km², nüfusu yaklaşık 19 milyondur. Romanya Avrupa'nın en büyük 12'nci, Avrupa Birliği'nin en kalabalık 6'ncı ülkesidir. Nüfusun çoğunluğunu Doğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlı ve bir Latin dili olan Rumence konuşan etnik Rumenler oluşturur. Romanya'nın başkenti ve en büyük, Avrupa'nın ise en büyük beşinci en büyük şehri Bükreş, diğer büyük şehirleri Yaş, Kaloşvar, Temeşvar, Köstence, Krayova, Brașov ve Galaç'tır. 2007'de Sibiu ve 2023'te Timișoara olmak üzere iki Romanya şehri Avrupa Kültür Başkenti olmuştur.

Avrupa'nın en uzun ikinci nehri olan Tuna, Almanya'daki Kara Orman'dan doğar ve güneydoğu yönünde 2.857 km boyunca ilerleyerek Romanya'daki Tuna Deltası'na dökülür. Karpatlar Romanya'yı kuzey-güneybatı ekseninde ikiye böler ve Moldoveanu Zirvesi'nde 2.544 m'ye ulaşır.[5]

Birleşmeye kadar bugünkü Romanya topraklarının çeşitli bölümleri Daçya, Pontus Rumları, Roma İmparatorluğu, Vizigotlar, Kumanlar, Bizans İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından yönetildi. Romanya 1859'da Alexandru Ioan Cuza önderliğinde Boğdan Prensliği ve Eflak Voyvodalığı'nın yine Osmanlı İmparatorluğu korumasındaki şahsî birlik altında birleşmesi ile kuruldu. 1866'da resmen Romanya adını alan yeni devlet 1878'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı.[6] I. Dünya Savaşı sırasında önce 1914'te tarafsızlık ilan eden ülke, 1916'dan itibaren İtilaf Devletleri safına geçti. Savaşın ardından Bukovina, Besarabya ve Erdel bölgelerinin tümü ile Banat, Crișana ve Maramureș'in bir bölümü Romanya Krallığı'nın parçası oldu.[7] Bu sayede tarihinin en büyük yüzölçümüne ulaşarak Büyük Romanya veya başka bir deyişle iki savaş arası Romanya oluşmuş oldu.

Romanya, Temmuz-Ağustos 1940'ta Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ve İkinci Viyana Hediyesi'nin sonucu olarak Nazi Almanyası'nın baskısı ile Besarabya ve Kuzey Bukovina'yı Sovyetler Birliği'ne, Kuzey Erdel'i ise Macaristan'a bırakmak zorunda kaldı. Kasım 1940'ta Romanya Tripartite Paktı'nı imzaladı ve Haziran 1941'de Mihver Devletleri'nin safında II. Dünya Savaşı'na girerek Ağustos 1944'te taraf değiştirene dek Sovyetler Birliği'ne karşı savaştı. Müttefik safına geçen ülke böylece 1947'deki Paris Barış Antlaşması'nda Kuzey Erdel'i geri aldı. Savaş ve Kızıl Ordu işgalinin ardından Romanya bir sosyalist cumhuriyete dönüştü ve Varşova Paktı'na katıldı. 1989'daki Romanya Devrimi'yle ülke demokrasi ve piyasa ekonomisine geçiş sürecine girdi. On yıl süren ekonomik sorunların ardından Romanya, yeni genel ekonomik reformları uygulamaya koydu.

Üniter, yarı başkanlı sistemli bir cumhuriyet olan Romanya, yüksek gelirli bir ekonomiye sahip gelişmekte olan bir ülkedir.[8] İnsan Gelişme Endeksi'nde 53'üncü sıradadır. Nominal GSYİH değerlerine göre dünyanın en büyük 41. ekonomisidir. Ülke 2000'lerin başlarında hızlı bir ekonomik büyüme yaşamış ve ekonomisi büyük ölçüde hizmet sektörüne dayalı hâle gelmiştir. Romanya Dacia ve OMV Petrom şirketleri sayesinde makine ve elektrik enerjisi üreticisi ve net ihracatçısı konumundadır. 1955'ten beri Birleşmiş Milletler, 1972'den beri IMF, 1993'ten beri Avrupa Konseyi, 2004'ten beri NATO[9] ve 2007'den beri Avrupa Birliği üyesidir.[10][11] Ayrıca Uluslararası Frankofoni Örgütü,[12] Latin Birliği,[13] Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı[14] uluslararası kuruluşlara üyedir. Bunların yanı sıra OECD üye adayıdır.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Romanya'nın adı

Ülke adı olan Romanya, Latince Romanus'tan (Romalı) gelir.[15][16]

Rumenler adları hakkında şunları söylemiştir; adları Romanus'un (Rumence: Român/Rumân) 16. yüzyılda Erdel, Moldova ve Eflak'ı gezen İtalyan hümanistleri de içine alan bir grup yazar tarafından işaret edilen bir türevidir.[17][18][19][20]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Romanya tarihi
Kazıklı Voyvoda Vlad

Romanya, Avrupa'nın en eski insan fosillerinin keşfedildiği ülkedir.[21] 2002 yılında Romanya'nın batısındaki bir mağarada keşfedilen (Kemikli Mağara Rumence: Peştera cu Oase) bu fosillerin 42.000 yıl öncesine ait olduğu tahmin edilmektedir. Romanya topraklarında kurulan ilk devlet Trakların kurduğu Daçya Krallığıdır. Bu devlet 101-107 yılları arasında Roma İmparatoru Trajan'ın orduları tarafından işgal edilerek Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti haline geldiler. Roma İmparatorluğu'nun çökmesinden sonra bu topraklar Gotlar, Hunlar, Avarlar, Slavların istilasına uğradı. 9.-11. yüzyıllar arasında Birinci Bulgar Devleti'nin bir parçası haline geldi. Bu dönemi Macar, Peçenek, Kuman ve Tatar istilaları izledi.

Rumenler tarihte ilk defa 14. yüzyılda kendilerine ait devletler kurmayı başardılar. Bu devletler 1310 yılında I. Basarab tarafından kurulmuş Eflak Voyvodalığı ve 1352 yılında Dragoş tarafından kurulmuş Boğdan Prensliği'dir. Günümüzdeki Romanya'nın bir parçası olan Erdel ise 10-16. yüzyıllar arasında Macaristan Krallığı'nın bir parçasıydı. 15. ve 16. yüzyıllarda bu üç ülke de Osmanlı Devleti'nin himayesi altına girdiler. Osmanlı döneminde Eflak ve Boğdan tampon devletlerdi. Osmanlılara vergi verir, savaşlarda asker yardımı yaparlardı. Beyliklerin voyvodaları Rumen soyluları arasından Osmanlı padişahı tarafından atanırdı. Ayrıca bu beylikler İstanbul'un yiyecek ihtiyacını karşılamakta önemli bir rol oynarlardı. Ancak Osmanlılar Romanya'yı hiçbir zaman tamamıyla ilhak etmediler. Bükreş ve Yaş gibi büyük Romanya şehirlerinde sık sık Osmanlı vatandaşlarına rastlandıysa da oranları azdı. Bu şehirler hiçbir zaman Sofya, Belgrad, Selanik veya Üsküp gibi Osmanlı karakteri kazanmadı. 18. yüzyıla kadar Eflak ve Boğdan'ın voyvodaları Rumenlerin arasından seçilirdi. 18. yüzyılda ise Fenerli Rumlar arasından seçildiler. Bu durum 1826 yılında Yunanistan'ın bağımsızlığını kazanmasına kadar devam etti.

Osmanlılar 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nı kaybedince 1821 yılında Rusya'yla Bükreş Antlaşması'nı imzalayarak Besarabya'yı Rusya'ya bırakmak zorunda kaldılar. Besarabya, Boğdan'ın Prut nehrinin doğusunda kalan kısmıydı. Bu anlaşma Boğdan'ı ikiye bölmüş oldu. 93 Harbi'nde Osmanlıların Ruslar karşısında aldıkları yenilgiden sonra 1878 yılında yapılan Berlin Antlaşması'yla Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'nden bağımsızlıklarını kazanarak Romanya adı altında birleştiler. Ancak Rusya 1821 yılında ele geçirdiği Besarabya'yı geri vermedi. Bu bölge daha sonra SSCB'nin Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline gelecekti.

1881 yılında Romanya Krallığı ilan edildi. Alman Hohenzollern Hanedanından Prens Karl Eitel Friedrich Zephyrinus Ludwig Romanya kralı olarak I. Carol adını aldı. Romanya I. Dünya Savaşı'na İtilaf Devletleri'nin yanında (Osmanlılar'a karşı) katılarak savaştan karlı çıktı ve Avusturya-Macaristan'dan Erdel bölgesini aldı. Ancak II. Dünya Savaşı'nda taraf değiştirip Nazi Almanyası'nın yanında yer alarak faşizme yöneldi. 1944 yılında Kızıl Ordu Romanya'yı işgal etti. 1947 yılında komünist Romanya Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. 1967 yılında Nikolay Çavuşesku iktidarı ele geçirdi. Romanya'nın devlet başkanı oldu. 1989 yılında Romanya Devrimi'yle Çavuşesku iktidarı son buldu. Çavuşesku ve karısı alelacele düzmece bir mahkemede yargılanıp hemen kurşuna dizildiler. Böylece Romanya batı tipi demokrasiye geçti.[22] 2004 yılında NATO'ya, 1 Ocak 2007 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katıldı.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tuna Nehri'nin Karadeniz'e açılmasını sağlayan bir kanal

238,391 km2'lik bir alana yayılan Romanya, Avrupa'nın en geniş yüzölçümüne sahip 12, dünyanın 82. ülkesidir. Ülke toprakları dünyanın %0.16'sına sahiptir.[23] Bulgaristan ve Sırbistan ile olan sınırının büyük kısmı Tuna Nehri ile çizilen Romanya'nın, Tuna'nın bir kolu olan Prut Nehri ile de, Ukrayna'nın güneyi ile olan sınırı ve Moldova'nın tamamı ile sınırı çizilir. Tuna Nehri'nin, Karadeniz'e döküldüğü deltanın büyük kısımı Romanya'dan geçmekle beraber ülkenin güneyi, güneybatısı, batısı ve kuzeydoğusu bu nehir ve kolları ile çevrilidir.

Ayrıca Tuna Nehri'nin kolu olan Tisza, Romanya'nın Ukrayna ile olan sınırının bir kısmını çizip Macaristan topraklarına girmektedir. Kısacası Tuna Nehri ülke toprakları için paha biçilemez bir öneme sahiptir.

Ülke toprakları güney ve doğuda kalan yerler hariç Avrupa'nın en dağlık alanlarından biridir. Dağlar ülkenin kuzeyi ile batısı arasında bir yay çizerek uzanır.[24] En önemli dağlar Karpat Dağları olmakla birlikte ülkede yüksekliği 2,000 metreyi geçen kırktan fazla dağ bulunmaktadır.[25]

Özellikle Romanya Krallığı döneminde elde edilen topraklarla ülke Büyük Romanya olarak adlandırılmıştır.

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Romanya'daki azınlıklar
Romanya Türklerinin oranını gösteren bir harita.
Bran Kalesi (Drakula'nın Kalesi)
Saint Nicholas Kilisesi

2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre ülke nüfusu 22.276.506 kişidir. Bu nüfusun %89,5'ini Rumenler oluşturur. Macarlar %6,6 ile nüfus içinde ikinci büyük gruptur. Bugün ülkede 535.250 Çingene yaşamaktadır.[26][27] Geri kalan %1,4 içinde en önemli gruplar Ukraynalılar, Almanlar, Lipovanlar, Türkler, Tatarlar, Sırplar, Slovaklar, Bulgarlar, Çerkesler, Hırvatlar, Yunanlar, Ruslar, Yahudiler, Çekler, Lehler ve İtalyanlar'dır.[28]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanya'da ortalama ömür 72.18 yıl ile Avrupa Birliği'ndeki en düşük yaştır. Avrupa'daki AIDS'e dayalı ölümlerde Romanya, Ukrayna'dan sonra ilk sırada gelir.[29]

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanya laik bir devlettir ve resmî bir dini yoktur.[30] 2021 nüfus sayımına göre ülke %74 Ortodoks, %6 Protestan ve %5 Katolik olmak üzere %85 Hristiyanlardan oluşmaktadır. %14 Dinin açıklamamış %1 ise dinsiz olduğunu açıklamıştır.[31]

İslam, Romanya'da tarihî bir din olmasına rağmen sadece Dobruca'da yaşayan 67.500-85.000 Türk ve Tatar arasında yaygındır.[32]

Büyük kentler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bükreş, Romanya'nın başkenti ve en büyük şehridir. Nüfusu 2007 sayımlarına göre 1.931.838 kişidir.[33] Bu nüfus metropolitan alan da eklenince 2,1 milyona çıkmaktadır. Şehir merkezindeki alanı 20 katı büyüklüğündeki şehir civarına yaymak için birkaç plan vardır.[34][35]

Romanya'nın en büyük beş kenti Şehir içindeki limit nüfuslarına göre Avrupa Birliği'nin en büyük şehirleri listesinde sıralamaya girmiştir. Bunlar; Yaş, Kaloşvar, Temeşvar, Köstence ve Brașov'dır. Ülkenin ayrıca nüfusu 200.000'i geçen 5, 100.000'i geçen 13 kenti bulunmaktadır.[36]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Romanya ihracatının orantılı bir temsili, 2019

2019'da Romanya'nın GSYİH'si yaklaşık 547 milyar dolar ve kişi başına düşen GSYİH (PPP) 28,189 $'dı.[37] Dünya Bankası'na göre Romanya yüksek gelirli ekonomidir.[38]

Avrupa İstatistik Kurumu'na göre Romanya'nın kişi başına düşen GSYİH'sı (PPS) 2019'da AB ortalamasının %70'iydi. 2007'deki (Romanya'nın AB'ye katılım yılı)  %44'lük artış Romanya'yı AB'nin en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri yaptı.[39]

1989'dan sonra ülke, kısmen eski bir sanayi tabanı ve yapısal reform eksikliğinin önderliğinde on yıllık bir ekonomik istikrarsızlık ve gerileme yaşadı. Ancak 2000'den itibaren Romanya ekonomisi yüksek büyüme, düşük işsizlik ve düşen enflasyon ile nitelenen göreli Makroekonomi bir istikrara kavuştu. 2006 yılında Romanya İstatistik Ofisi'ne göre gerçek GSYİH büyüme %7.7 ile Avrupa'daki en yüksek oranlardan biri olarak kaydedildi.[40] Ancak Büyük Durgunluk, hükûmeti Uluslararası Para Fonu ile 20 milyar Avro'luk kurtarma programı da dahil olmak üzere dışarıdan borçlanmaya zorladı.[41] Dünya Bankası'na göre, satın alma gücü paritesinde kişi başına düşen GSYİH, 2007'de 13,687$'dan 2018'de 28,206 $'a yükseldi.[42] Romanya'nın net ortalama aylık ücreti 2020 itibarıyla 666 euro'ya yükseldi,[43] ve 2016'da enflasyon oranı %-1,1  oldu.[44] Romanya'da işsizlik Ağustos 2018'de %4.3 oldu ve bu rakam diğer AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında düşüktür.[45]

CEC Sarayı, Bükreş'in Calea Victoriei Caddesi üzerindedir.
Başkentin tarihi şehir merkezindeki Bükreş Borsa Sarayı

Sanayi üretimindeki büyüme, Şubat 2013'te yıllık bazda %6.5'e ulaştı ve bu Avrupa'daki en yüksek oran oldu.[46] En büyük yerel şirketler arasında otomobil üreticisi Dacia, Petrom, Rompetrol, Ford Romania, Electrica, Romgaz, Digi TV ve Banca Transilvania vardır.[47] 2020 itibarıyla ayda yaklaşık 6,000 ihracat vardır. Romanya'nın başlıca ihracat ürünleri şunlardır: arabalar, yazılım, giyim ve tekstil, endüstriyel makineler, elektrikli ve elektronik ekipman, metalurji ürünleri, hammaddeler, askeri teçhizat, ilaçlar, hassas kimyasallar ve tarım ürünleri (meyve, sebze ve çiçekler). Almanya ve İtalya ülkenin en büyük ticaret ortaklarıdır ve çoğunlukla Avrupa Birliği üye ülkeleri üzerinde yoğunlaşır. 2012'deki hesap bakiyesinin (ing:account balance) GSYİH'nın  %4.52'si olduğu tahmin ediliyordu.[48]

1990'ların ve 2000'lerin sonundaki bir dizi özelleştirme ve reformdan sonra Romanya ekonomisine hükûmetin müdahalesi diğer Avrupa ekonomilerine göre biraz daha azdır.[49]

2005 yılında hükûmet, Romanya'nın aşamalı vergi sistemini Avrupa Birliği'ndeki en düşük oranlardan biri olan hem kişisel gelir hem de kurumsal kâr için %16'lık sabit vergi ile değiştirdi.[50] Ekonomi ağırlıklı olarak hizmetlere dayalıdır ve 2017 itibarıyla ülkenin toplam GSYİH'sının %56.2'sini oluştururken, sanayi ve tarım sırasıyla %30 ve %4.4 idi.[51] Romanya'daki işgücünün yaklaşık %25.8'i tarımda çalışır ve bu Avrupa'daki en yüksek oranlardan biridir.[52]

Romanya, Komünizmin sona ermesinin ardından artan miktarlarda yabancı yatırım çekti ve Romanya'daki doğrudan yabancı yatırım (DYY) stoku Haziran 2019'da 83.8 milyar €'ya yükseldi.[53] Romanya'nın dışa dönük DYY stoku (dış yatırım veya yerel bir ekonomiye yatırım yapan veya hisse satın alan yabancı işletme) Aralık 2018'de 745 milyon $'a ulaştı ve bu 28 AB üye ülkesi arasındaki en düşük değerdir.[53] Romanya'ya yatırım yapan bazı şirketler arasında Coca-Cola, McDonald's, Pizza Hut, Proctor & Gamble, Citibank ve IBM vardır.[54]

2019 Dünya Bankası raporuna göre, Romanya iş yapma kolaylığı açısından 190 ekonomi arasında 52. sırada, komşu Macaristan'dan bir basamak yukarıda ve İtalya'dan bir basamak aşağıda yer aldı.[55] Rapor, ülkedeki elektriğe erişimde ve inşaat izinleriyle ilgili zorluklara dikkat çekerken, sözleşmelerin tutarlı bir şekilde uygulanmasına ve krediye erişime övgüde bulundu.[55]

Cenevre Otomobil Fuarı'ndaki Dacia Duster konsepti (2009)

1867'den beri resmi para birimi Romen leyi ("aslan") olmuştur ve 2005'te nominal değeri izlemektedir.[56] 2007'de AB'ye katıldıktan sonra Romanya'nın 2024'te Euro geçmesi beklenmektedir.[57]

Ocak 2020'de, CEIC verilerine göre Romanya'nın dış borcunun 122  milyar ABD doları olduğu raporlandı.[58]

Avrupa kıtasında en fazla petrole sahip ülkelerden bir tanesidir.[kaynak belirtilmeli] Sömürgesi olmayan fakat kendi topraklarında petrolü bulunan pek az ülke vardır.[hangileri?] Romanya’nın 5 adet kullanılan açık havzası vardır. Bu havzalar Alplerin güneyinde Bükreş’in kuzeyinde Tirgovişto, Buzau, Proieşti, Braşov ilçelerinde mevcuttur. (National Geographic dergisinin avrupa-asya-arap ülkelerinin petrol havzaları haritasındandır.)

Avrupa'da iktisadi üretkenliği en düşük olan ikinci ülke Bulgaristan'dan sonra Romanya'dır.[59]

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Romanya'da turizm
Ülke doğal güzellikleri ile olduğu kadar tarihi güzellikleri ile de turist çekmektedir.

Turizm, GSYİH'nın yaklaşık %5'ini üreterek Romanya ekonomisine önemli bir katkı sağlar.[60] Dünya bankası'na göre turist sayısı istikrarlı bir şekilde artarak 2016'da 9.33 milyon yabancı turiste ulaştı.[61]

Romanya'da Turizm 2005'te 400 milyon € yatırım çekti.[62] 2007'deki yabancı ziyaretçilerin %60'tan fazlası diğer AB ülkelerindendi.[63] Mamaia’nın popüler yaz cazibe merkezleri ve diğer Romanya Karadeniz tatil beldeleri 2009'da 1.3 milyon turist çekti.[64][65]

Bukovina'daki Putna Manastırı, Boğdan Orta Çağ kiliseleri’nin en eskisi
Tuna Deltası vahşi yaşamıyla
Bran Kalesi
Mamaia Karadeniz tatil beldesi

En popüler kayak merkezleri Valea Prahovei boyunca ve Poiana Brașov içindedir. Kaleler, surlar ve Kaloşvar, Sibiu, Brașov, Bistrița, Mediaș, Cisnădie veya Sighișoara da çok sayıda turist çeker. Braşov yakınlarındaki Bran Şatosu, genellikle Drakula'nın Şatosu olarak tanıtıldığı için her yıl yüz binlerce turisti çeken Romanya'nın en ünlü cazibe merkezlerinden biridir.[66] Romanya'nın tarihi miraslarından birisi olan ve Drakula'nın Kalesi olarak da bilinen Bran Kalesi, Romanya'nın Bran şehrindedir ve 13. yüzyılda inşa edilmiştir.[67]

Folklor ve geleneklere odaklanan kırsal turizm, önemli bir alternatif haline geldi[68] ve Bran ve Drakula'nın Şatosu, kuzey Boğdan'ın boyalı kiliseleri ve Maramureș'teki Ahşap Kiliseler veya Erdel'deki Müstahkem Kiliseli Köyler gibi yerleri tanıtmayı hedefler.[69] Diğer ilgi çekici yerler arasında Tuna Deltası veya Târgu Jiu'daki Constantin Brâncuşi Heykel Topluluğu yer alır.[70][71]

2014 yılında Romanya'nın otel ve restoran endüstrisinde faaliyet gösteren 32,500 şirketi vardı ve toplam cirosu 2.6 milyar Euro'ydu.[72] Romanya'yı 2014'te 1.9 milyondan fazla yabancı turist ziyaret etti, bu da 2013'ten %12 daha fazlaydı.[73] Ülkenin Ulusal İstatistik Enstitüsü'ne göre, turistlerin %77'si Avrupa'dan (özellikle Almanya, İtalya ve Fransa'dan), %12'si Asya'dan ve %7'den azı Kuzey Amerika'dan geldi.[73]

Ticaret, turizmi takiben gelişmiş ikinci büyük sektördür.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Romanya'daki müzeler listesi

Romanya'nın, Orta ve Doğu Avrupa arasında bir geçiş noktasında bulunması kültürüne de yansımıştır. Ülkede hem Balkan hem Avrupa hem de komşu ülkelerin kültürlerinin bir karmaşası vardır. Romanya kültürü, erken dönemlerde Slav kavimlerden, özellikle Sırp ve Ukrayna kültürlerinden, sonraki dönemlerde Türk ve Müslüman kültüründen,[74] 1990'lı yıllara kadar da tekrar Slav kültüründen etkilenmiştir.[75] Ülke kültürü son yıllarda özellikle Avrupa Birliği'ne üyelik sürecinde Batı Kültürü'nden oldukça etkilenmiştir. Ülkenin çeşitli yerlerinde Rumen Kültürüne bağlı değişik alt kültürler bulunmaktadır. Ülkenin kuzeybatısında Macar Kültürü (Macarlar ülke nüfusunda büyük bir paya sahiptir), güneye doğru Bulgar Kültürü,[76] güney batıda ise Sırp Kültürü ülke kültürünü oldukça etkilemiştir. Avrupa'nın en yüksek Çingene oranına (%3,25)[77] sahip Romanya'nın kültüründe, Çingene kültürü de önemli bir yere sahiptir.

Romanya Yemekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel Rumen mutfağı tarih boyunca en çok Türk mutfağından ayrıca da Avusturya, Alman, Yunan ve Macar mutfaklarından etkilenmiştir. Meşhur Romen yemeklerinden bazıları şunlardır: Ciorbă de perișoare, Tobă, Chiftele, Tochitură, Drob, Mămăligă, Pleșcoi sucuğu.

Chiftele, düz ve yuvarlak köftelerdir, domuz kıymasının patates püresi ve baharatlarla karıştırılıp sonra yağda kızartılmasıyla yapılır. Yanında patates püresi veya pilavla sunulur. Tobă (domuz kafası peyniri anlamına gelir), domuz işkembesinin domuz derisi, ciğeri, kulakları, paçası, dili ve jelatiniyle doldurularak yapılan bir tür büyük salamdır. Tochitură, domuz etiyle yapılan bir güveç çeşididir. Mămăligă, mısır unuyla yapılan lapadır. Ciorbă de perișoare, ekşili köfte çorbasıdır. Pleșcoi sucuğu, koyun kıyması, sarımsak ve acı kırmızı biberle yapılan ve adını yapıldığı köyden alan sucuktur.

İdarî bölünüş

[değiştir | kaynağı değiştir]
Romanya büyük şehir ve merkezleri
Romanya İstatistik Kurumu 2012 Sayımı[78]
Sıra Şehir ismi İl Nüfus Sıra Şehir ismi İl Nüfus
Bükreş
Bükreş

Kaloşvar
Kaloşvar

1 Bükreş Bükreş-Başkent 1.883.425 11 İbrail İbrail 180.302 Temeşvar
Temeşvar

Yaş
Yaş

2 Kaloşvar Kaloş 324.576 12 Arad Arad 159.704
3 Temeşvar Timiş 319.279 13 Piteşti Argeş 155.383
4 Yaş Yaş 290.422 14 Sibin Sibin 147.245
5 Köstence Köstence 283.872 15 Bakio Baka 144.307
6 Krayova Dolj 269.506 16 Maroştorda Mureş 134.290
7 Braşov Braşov 253.200 17 Nagbanya Maramureş 123.738
8 Kalas Kalas 249.342 18 Boze Boze 115.494
9 Ploeşti Prahova 209.945 19 Potşan Potşan 106.847
10 Varad Bihor 196.367 20 Satmer Satmer 102.441
Romanya ve İdari Bölgeleri

Ülkenin idari bölünümü eyaletler, kentler ve komünler biçimindedir; Romanya'da 41 eyalet ve bunlara ek olarak eyalet statüsüne sahip başkent Bükreş, 83'ü belediye statüsüne sahip 263 kent ve 2685 komün (13.285 köy ile birlikte) bulunmaktadır. Önemli kentleri; başkent Bükreş, Köstence, Braşov ve Yaş'tır. (Bakınız: Romanya'daki şehirler listesi)

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kaloşvar'da bir sokak
    Kaloşvar'da bir sokak
  • Köstence'de Kral Camii
    Köstence'de Kral Camii
  • Ateneum, Bükreş
    Ateneum, Bükreş
  • Bir Katolik kilisesi
    Bir Katolik kilisesi
  • Hunedoara Kalesi
    Hunedoara Kalesi
  • Tuna deltasından bir görüntü
    Tuna deltasından bir görüntü
  • Fântânele Gölü
    Fântânele Gölü
  • Transfăgărășan
    Transfăgărășan
  • Bethlen mağarası
    Bethlen mağarası
  • Ada Kale adası
    Ada Kale adası
  • Bâlea Gölü
    Bâlea Gölü
  • Karpatlar
    Karpatlar
  • Salina Turda Tuz Madeni
    Salina Turda Tuz Madeni
  • Peleş Kalesi
    Peleş Kalesi

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Constitution of Romania". Cdep.ro. 2 Kasım 2013. 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Full list - Treaty Office - www.coe.int". Treaty Office (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Ekim 2024. 
  3. ^ "Populaţia rezidentă după etnie (Recensământ 2021)". INSSE www.insse.ro. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  5. ^ "Romania Geography". aboutromania.com. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2015. 
  6. ^ "The Story of the Romanian Royal Family – a Journey into the Past". TravelMakerTours.com (İngilizce). 12 Ocak 2018. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  7. ^ Stoleru, Ciprian (13 Eylül 2018). "Romania during the period of neutrality". Europe Centenary (İngilizce). 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  8. ^ "World Bank Country and Lending Groups". datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  11. ^ "Tercüman gazetesi'nin konuya ilişkin sayfası". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  15. ^ Decadence, Rome and Romania, the Emperors Who Weren't, and Other Reflections on Roman History (The Proceedings of the Friesian School 30 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) [1] 24 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 13 Ocak 2008
  16. ^ Speculum (A Journal of Mediaeval Studies) (Romania: The Latin Empire of Constantinople) 1948 [2][ölü/kırık bağlantı] 13 Ocak 2008
  17. ^ "nunc se Romanos vocant" A. Verres, Acta et Epistolae, I, p. 243
  18. ^ "...si dimandano in lingua loro Romei...se alcuno dimanda se sano parlare in la lingua valacca, dicono a questo in questo modo: Sti Rominest ? Che vol dire: Sai tu Romano,..." Cl. Isopescu, Notizie intorno ai romeni nella letteratura geografica italiana del Cinquecento, in Bulletin de la Section Historique, XVI, 1929, p. 1- 90
  19. ^ “Anzi essi si chiamano romanesci, e vogliono molti che erano mandati quì quei che erano dannati a cavar metalli...” in Maria Holban, Călători străini despre Ţările Române, vol. II, p. 158–161
  20. ^ "Tout ce pays la Wallachie et Moldavie et la plus part de la Transivanie a esté peuplé des colonie romaines du temps de Traian l’empereur…Ceux du pays se disent vrais successeurs des Romains et nomment leur parler romanechte, c'est-à-dire romain … " Voyage fait par moy, Pierre Lescalopier l’an 1574'te Venise a Constantinople, fol 48 in Paul Cernovodeanu, Studii si materiale de istorie medievala, IV, 1960, p. 444
  21. ^ [3] 4 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Europe Before Rome: A Site-by-Site Tour of the Stone, Bronze, and Iron Ages (T. Douglas Price)
  22. ^ Carothers, Thomas. "Romania: The Political Background" (PDF). 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2016. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  24. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; res2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  26. ^ 2002 census data, based on Population by ethnicity 3 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., gives a total of 535,250 Roma in Romania. This figure is disputed by other sources, because at the local level, many Roma declare a different ethnicity (mostly Romanian, but also Hungarian in the West and Turkish in Dobruja) for fear of discrimination. Many are not recorded at all, since they do not have ID cards 15 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. International sources give higher figures than the official census([4]UNDP's Regional Bureau for Europe 1 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Bank 29 Haziran 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, International Association for Official Statistics 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
  27. ^ "usatoday: European effort spotlights plight of the Roma". 23 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  28. ^ "Official site of the results of the 2002 Census". 25 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  29. ^ (İngilizce) transplant de păr 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  30. ^ Resim:State Religions.png incelendiğinde
  31. ^ "Rezultatele parțiale ale recensământului din 2022 privind situația religiei în România". 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ (Rumence) http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/REZULTATE-DEFINITIVE-RPL_2011.pdf 17 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  34. ^ (Rumence) "Metropolitan Zone of Bucharest will be ready in 10 years" 3 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  35. ^ (Rumence)"Official site of Metropolitan Zone of Bucharest Project" 1 Mayıs 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ Population in Romania 1 July 2007 (Rumence), Romanian National Institute of Statistics, 11 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Şubat 2008 
  37. ^ "Report for Selected Countries and Subjects". 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2017. , IMF World Economic Outlook Database, April 2017
  38. ^ "World Bank Country and Lending Groups". datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020. 
  39. ^ "GDP per capita in PPS". ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  40. ^ "GDP in 2006" (PDF) (Rumence). Romanian National Institute of Statistics. 16 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2008. 
  41. ^ "Romania to Get Next Installment of Bailout". 1 Kasım 2010. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi – NYTimes.com vasıtasıyla. 
  42. ^ "GDP per capita, PPP (current international $) – Romania". data.worldbank.org. World Bank. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2020. 
  43. ^ "Net average wage in Romania slows down to real 4.8% annual rise". Romania Insider (İngilizce). 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  44. ^ "Eurostat, HICP – monthly data (12-month average rate of change)". Eurostat. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017. 
  45. ^ "In January 2017, the seasonally adjusted unemployment rate was estimated at 5.4%" (PDF) (Basın açıklaması). National Institute of Statistics. 31 Ocak 2017. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2017. 
  46. ^ Industrial production up by 0.4% in euro area and EU27|Eurostat. Eurostat (12 April 2013). Retrieved on 13 May 2013.
  47. ^ Chirileasa, Andrei (9 Haziran 2014). "Top 20 companies in Romania by turnover". Romania-Insider.com. 12 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2014. 
  48. ^ "IMF World Economic Outlook Database, April 2011 – Central and Eastern Europe". IMF. April 2011. 15 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. 
  49. ^ "Romania". Index of Economic Freedom. heritage.org. 5 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2008. 
  50. ^ Taxation trends in the EU (PDF). Eurostat. 26 Haziran 2007. 28 Haziran 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2008. 
  51. ^ "Romania – share of economic sectors in the gross domestic product 2018". Statista. 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  52. ^ "Farmers in the EU – statistics – Statistics Explained". ec.europa.eu. 15 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2021. 
  53. ^ a b "FDI stock in Romania approaches EUR 84 bln". 5 Eylül 2019. 9 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ WIllis, Terri (2001). Romania: Enchantment of the World (İngilizce). Children's Press. ss. 80-81. ISBN 0-516-21635-X. 
  55. ^ a b "Explore Economies". World Bank. 14 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  56. ^ "Banca Națională a României – "The History of the Romanian Leu" Exhibition". www.bnr.ro. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  57. ^ "Romania and the euro". ec.europa.eu. 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. 
  58. ^ "Romania External Debt 2004–2020 Monthly USD mn CEIC Data". ceicdata.com. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2020. 
  59. ^ Ülkelerin kişi başına saatlik GSYİH’ya (SAGP) göre sıralanışı
  60. ^ "Country/Economy Profiles: Romania, Page 329 Travel&Tourism" (PDF). World Economic Forum. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mart 2017. 
  61. ^ "Worldbank Tourism in Romania". worldbank.org. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017. 
  62. ^ "Tourism attracted in 2005 investments worth €400 million" (Rumence). Gandul Newspaper. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2008. 
  63. ^ Report from Romanian National Institute of Statistics (PDF). 16 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2008. for the first 9 months of 2007 an increase from the previous year of 8.7% to 16.5 million tourists; of these 94.0% came from European countries and 61.7% from EU 
  64. ^ Criza ne strică vacanța 2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 9 July 2010, jurnalul.ro, accessed on 21 August 2010
  65. ^ "Tan and fun at the Black Sea". UnseenRomania. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2008. 
  66. ^ "Castelul Bran, marcat de istorie, dar și de legenda lui Dracula atrage anual sute de mii de turiști". www.digi24.ro. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2016. 
  67. ^ "15 Top Tourist Attractions in Romania". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  68. ^ "Turismul renaste la tara" (Rumence). Romania Libera. 5 Temmuz 2008. 2 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008. 
  69. ^ "Bine ati venit pe site-ul de promovare a pensiunilor agroturistice din Romania !!!" (Rumence). RuralTourism.ro. 14 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008. 
  70. ^ "Turism in Romania". Turism.ro. 2 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011. 
  71. ^ "Ansamblul sculptural Constantin Brancusi din Targu Jiu". Romaniaturistica.com. 16 Mart 1957. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2011. 
  72. ^ "How important is tourism in Romania's economy?". romania-insider.com. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  73. ^ a b "Over 1.9 million tourists visit Romania, where do they come from – Romania Insider". 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  74. ^ Osmanlıların bölgedeki yüzlerce yıllık hakimiyeti bölge kültürüne yansımıştır
  75. ^ 1990'lı yıllara kadar ülke genellikle Slav ülkelerinin bulunduğu Doğu Bloku içerisinde yer alıyordu.
  76. ^ Bu kültür ile etkileşim Bulgar-Rumen mübadelesinden sonra önemini yitirmeye başlamıştır
  77. ^ Avrupa Birliği'nin tahminlerine göre %10'a kadar çıkabilir.
  78. ^ "Census results" (PDF). 2012. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Romanya
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Romanya&oldid=34161115" sayfasından alınmıştır