Samsun Bombardımanı
| Samsun Bombardımanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kurtuluş Savaşı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 ABD Yunanistan |
 Ankara Hükûmeti | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Mark Bristol Robert L. Ghormley Preston B. Haines Charles Vriasco |
Albay Cemil Cahit Bey | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
|
:[1] USS Sands USS McFarland USS Sturtevant :Georgios Averof Kilkis Naxos[2] Leon 2 kruvazör 4 mayın gemisi |
Samsun Bahriye Muhafız Müfrezesi 10. Tümen | ||||||
| Güçler | |||||||
|
1 zırhlı 3 kruvazör 2 muhrip 4 mayın gemisi | 1 top[3] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Yok | 4 ölü, 3 yaralı[4] | ||||||
Samsun Bombardımanı, Amerikan Deniz Kuvvetleri ve Yunanistan Deniz Kuvvetleri'nin 7 Haziran 1922 tarihinde Samsun'a düzenlediği saldırı.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtuluş Savaşı döneminde Karadeniz'de ellerindeki birkaç küçük gemiyle Sovyetler Birliği'nden silah ve cephane getirmeye çalışan Türk denizcileri, Yunan avcı botları ve savaş gemileriyle baş etmekte zorlanıyorlardı. Daha büyük gemilere ihtiyaç duyan gemiciler için Trabzon Nakliyatı Bahriye Kumandanı Fahri Bey'in planı doğrultusunda, Yunanların Karadeniz'deki büyük ticaret gemilerinden birinin ele geçirilmesine karar verilmiştir.[5] Plana göre Rusya'nın Novorossiysk Limanı'nda yükleme yapan Enosis kargo gemisi yola çıktıktan sonra iki küçük Türk gambotu tarafından durdurulup el konularak gizlice Trabzon'a getirilecekti.[5] Plan, 26 Nisan 1922 akşamı hayata geçirilmiştir. Birkaç saat süren kovalamacadan sonra Enosis, içindeki 500 bin liralık malzeme ile altınlarla birlikte ele geçirilmiş ve Trabzon adı verilerek Türk nakliye filosuna katılmıştır.[5] O güne kadar yalnızca taşımacılık yapan Karadeniz'deki Kuvâ-yi Milliyeci denizciler, bu harekâtla ticari gemiler yoluyla Yunan güçlerine darbe vurmaya başlamışlardır.[5] Yunanlar ise misilleme olarak Samsun Bombardımanı'nı planlamışlardır.
Bombardıman
[değiştir | kaynağı değiştir]7 Haziran 1922 günü sabaha karşı Georgios Averof ve Kilkis zırhlıları, panter sınıfı iki muhrip, iki yardımcı kruvazör ve dört küçük mayın tarayıcı gemiyle Yunan filosu Samsun açıklarına gelmiştir.[6] Savunma önlemleri alan Samsun Bahriye Muhafız Müfrezesi ve 10. Tümen siperlere cephane yığmaya başlamış, sahile topçu bataryaları yerleştirilmiştir.[5] Yunanlar saat 10.00 civarında gözlemci sıfatıyla Samsun Limanı'nda demirli olan Amerikan gemilerine Samsun Mutasarrıfı Faik Bey'e verilmek üzere[7] protesto mektubu göndermiş; mektup, mutasarrıfa ulaştırılmıştır. Protestoda Samsun'un askerî üs haline getirildiği ve kent özelliğini kaybettiği belirtilerek şehrin teslim edilmesi istenmiştir. Ankara Hükûmeti ile yapılan telgraflaşma sonucunda bu istek reddedilmiş, Samsun'un açık bir şehir olduğu ve bombalanamayacağı, şayet bombalanırsa tüm sorumluluğun Yunanistan Krallığı'na ait olacağı cevabı verilmiştir.[8] 15.30'da hükûmet konağı, kıyıdaki ambarlar ve deniz araçları, kentin batısındaki Rus petrol tankları ile Amerikalı ve Hollandalı tüccarlara ait tütün depoları hedef alınarak bombardıman başlamış, Türk tabyaları ise sahildeki topçu bataryaları ile cevap vermiştir.[5]
İki saat süren bombardıman sırasında Yunan gemileri beş yüzden fazla mermi kullanmış, dört asker ölmüş ve üç asker de yaralanmıştır. Ayrıca 4.170 teneke petrol, 68.368 kg benzin, 900 kilogram ispirto ile askerî yiyecek ambarı yanmış; kırk sekiz ev, üç dükkân, hükûmet konağı, gümrük binası, Canik Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi ve yetimhanesi yıkılmış, sahildeki on altı balıkçı teknesi hasar görmüştür.[9] İki saat sonunda Georgios Averof zırhlısının çekilmesiyle birlikte diğer gemiler de çekilmiş ve bölgeyi terk etmişlerdir.[5]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bombardımandan sonra toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi, 12 Haziran ve 16 Haziran 1922 tarihli toplantıları sonucu bütün Karadeniz sahillerini savaş alanı ilan ederek bölgedeki Rumların tehcirine karar vermiştir.[10] Samsun'daki Rum çeteciliğinin önde gelen ailelerinden Yelkencioğulları, Andavallıoğulları ve Enfiyecioğullarına ek olarak varlıklı Rumlar, Dâhiliye Vekaletinin izniyle İstanbul'a gitmişlerdir.[10] Ardından 10. Tümen kumandanı olarak atanan Trabzonlu Albay Veysel Bey döneminde onun emriyle Rum çetelerini organize eden idareciler yakalanmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cevizoğlu, Hulki (2007). 1919'un Şifresi (Gizli ABD İşgalinin Belge ve Fotoğrafları). İstanbul: Ceviz Kabuğu Yayınları. s. 66. ISBN 9789756613238.
- ^ Cevizoğlu, 2007, s. 75
- ^ Cevizoğlu, 2007, s. 77
- ^ Cevizoğlu, 2007, s. 76
- ^ a b c d e f g Şarman, Kansu (Eylül 2001). "Samsun nasıl bombalandı?". Popüler Tarih, 15. s. 10-11.
- ^ Sarısakal, Baki (2002). Bir Kentin Tarihi: Samsun. Samsun: Samsun Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları. s. 48. ISBN 9755852891.
- ^ Umur, Hasan; Pasin, Adil (1944). Samsun'da Müdafaa-i Hukuk. İstanbul: Tan Matbaası. s. 49.
- ^ TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, Cilt: XX, Sayfa: 248
- ^ TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, Cilt: XX, Sayfa: 249-250
- ^ a b Yerasimos, Stefanos (1994). Milliyetler ve Sınırlar. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 420. ISBN 9789754704464.