Dekstrin
| |
| Tanımlayıcılar | |
|---|---|
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.029.693 |
| E numaraları | E1400 (ilave kimyasallar) |
| KEGG | |
PubChem CID
|
|
| UNII | |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| Özellikler | |
| Molekül formülü | (C6H10O5)n |
| Molekül kütlesi | değişken |
| Görünüm | beyaz ya da sarı toz |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Dekstrinler nişasta[1] ya da glikojenin[2] hidrolizi ile üretilen düşük moleküler ağırlıklı bir karbonhidrat grubudur. Dekstrinler α-(1→4) ya da α-(1→6) glikosidik bağları ile bağlanmış D-glikoz birimlerinin polimer karışımlarıdır.
Dekstrinler, insan vücudunda sindirim esnasında ve maltlaştırma ile, mayşeleme sırasında amilazlar gibi enzimler kullanılarak,[3] ya da asidik koşullar altında kuru ısı uygulanarak (piroliz ya da kavurma) nişastadan üretilebilir. Pişirme işlemi sırasında ekmek yüzeyi üzerinde görülen ve ekmeğin tat, renk ve gevrekliğine katkıda bulunan ikinci yöntem endüstriyel olarak kullanılmaktadır. Isıyla üretilen dekstrinler pirodekstrinler olarak da bilinir. Asit koşul altındaki kavurma sırasında nişasta hidrolize olur ve kısa zincirli nişasta parçaları α-(1,6) bağlarla bozunmuş nişasta molekülüne kısmen bağlanarak yeniden dallanır.[4] Ayrıca bakınız Maillard reaksiyonu.
Dekstrinler kısmen ya da tamamen suda çözünür, düşük viskoziteli optikçe aktif çözeltiler veren beyaz, sarı ya da kahverengi toz halindedirler. Çoğunlukla, kırmızı bir renk veren iyot çözeltisi ile tespit edilebilir; eritrodekstrin (dekstrin kırmızı renklidir) ve akrodekstrin (renk vermez) olarak ayrılır.
Çok az asit katılırak ya da asit katılmadan nişastanın kavrulmasıyla elde edilen beyaz ve sarı dekstrinlere İngiliz zamkı denir.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarı dekstrinler suda çözünür tutkal olarak[5] tekrar nemlendiğinde yapışkan hale gelebilen zarf yapıştırıcısı ve kâğıt boru yapımında, köpüklü yüzdürmede katkı maddesi olarak maden endüstrisinde, kuma dökümde yaş dayanç katkı maddesi olarak döküm endüstrisinde, batik rezerve boyama için baskı kıvamlaştırıcısı olarak, guaj boya ve ayrıca deri endüstrisinde bağlayıcı olarak kullanılır.
Beyaz dekstinler ise:
- bulamaçlarda, kaplamalarda ve parlaklık verilen gıda işlemelerinde gevrekliği artırmaya yönelik, (Gıda katkıları listesi 1400)
- kumaşların ağırlık ve sertliğini artırmak için apreleme ve kaplama maddesi,
- ilaçlarda ve kâğıt kaplamada kıvamlaştırıcı ve bağlayıcı madde,
- havai fişek ve maytaplara eklenerek, pelletler ya da "yıldızlar"ın katılaşmasına olanak sağlamak suretiyle, piroteknik bağlayıcı ve yakıt olarak kullanılır.
Yeniden dallanmış yapısı nedeniyle, dekstrinler daha az sindirilebilir; tek başına çözündüğünden dolayı lif takviyelerine ve işlenmiş gıda ürünlerine eklemek için sindirilemeyen dekstrin geliştirilmiştir.[6]
Diğer türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Maltodekstrin
Maltodekstrin gıda katkısı olarak kullanılan kısa zincirli bir nişasta şekeridir. Maltodekstrin jelleşmiş nişastadan enzimatik hidrolizle de üretilir. Genellikle püskürtülerek kurutulan kremsi-beyaz higroskopik bir toz halinde bulunur. Maltodekstrin, glikoz gibi süratle emildiği için kolayca sindirilebilir. Bir dereceye kadar tatlı olabilir ya da hemen hemen hiç tatlı olmaz.
- Siklodekstrin
Siklik dekstrinler, siklodekstrinler olarak bilinirler. Siklodekstrinler, örneğin, Bacillus macerans gibi bazı bakteriler tarafından nişastanın enzimatik bozunmasıyla oluşturulmaktadır. Siklodekstrinler 6-8 glikoz kalıntılarıyla halka şeklinde yapı oluşturmuşlardır.
- Amilodekstrin doğrusal ya da kısa zincirli amiloz (DP 20-30)dan oluşmuş bir dekstrindir. Amilodekstrin alfa-1,6 glikosidik bağların enzimatik hidrolizi ya da amilopektinin dallarını ayırmakla üretilebilir. Amilodekstrin iyotla mavi renk verir.
- (Beta) Limit dekstrin arta kalan polimerdir. Amilopektinin beta amilaz aracılığıyla enzimatik hidrolizi ile üretilir. Bu işlemde beta amlaz enzimi, alfa-1,6 bağlarını dallanma noktalarında hidrolize edemez.
- (Alfa) Limit dekstrin kısa bir zincirle dallanmış amilopektinin arta kalanıdır. Alfa amilaz aracılığıyla amilopektinin hidrolizi ile üretilir.
- Oldukça dallanmış siklik dekstrin öbeklerde ve büyük siklik zincirler oluşturmak için dallanan enzim kullanarak amilopektinin enzimatik parçalanmasından üretilen bir dekstrindir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ An Introduction to the chemistry of plants - Vol II: Metabolic processes, P. Haas and T. G. Hill, London (Longmans, Green & Co.), 1913; pages 123-127
- ^ Salway, JG. Medical Biochemistry at a Glance. Second Edition. Malden, MA (Blackwell Publishing), 2006; page 66
- ^ Michael Lewis, Tom W. Young (2002), "Brewing", Kluwer Academic, ISBN 0-306-47274-0.
- ^ Alistair M. Stephen, Glyn O. Phillips, Peter A. Williams (2006), "Food polysaccharides and their applications 2nd edition", p 92-99, CRC Press, Taylor & Francis Group, ISBN 0-8247-5922-2
- ^ Jack Augustus Radley (1976). "Industrial uses of starch and its derivatives", Applied Science Publishers Ltd, ISBN 0-85334-691-7.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2015.
- ^ T. Hiroki, K. Iwao, T. Noboru,S. Yuji, Y. Mikio, Journal: Seibutsu Kogakkaishi, Vol:84; No:2; Page: 61-66 (2006), Industrial Production of Branching Enzyme and Its Application to Production of Highly Branched Cyclic Dextrin (Cluster Dextrin)[1] 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- EAFUS1 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Medical Subject Headings Dextrins