[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Aslan

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Aslan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Aslan
Yaşadığı dönem aralığı: 2,58-0 myö
Pleyistosen-Günümüz 
Erkek aslan
Dişi aslan
Korunma durumu

Hassas (IUCN 3.1)[3]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Carnivora
Alt takım: Feliformia
Familya: Felidae
Alt familya: Pantherinae
Cins: Panthera
Tür: P. leo[2]
İkili adlandırma
Panthera leo[2]
Alt türler
Liste
Aslanın Afrika, Asya ve Avrupa'da tarihsel ve günümüzdeki dağılımı
Pittsburgh Hayvanat Bahçesi'ndeki bir Afrika aslanı

Aslan veya arslan (Panthera leo), Panthera cinsindeki büyük kedilerden biridir ve kedigiller (Felidae) ailesinin bir üyesidir. 184-208 cm (72-82 in) kafa-gövde uzunluğuna sahip yetişkin erkek bireyler, 160-184 cm (63-72 in) uzunluğundaki dişilerden daha büyüktür. Pride adı verilen gruplar oluşturan sosyal bir türdür. Bir aslan grubu, birkaç yetişkin erkekten, ilgili dişilerden ve yavrulardan oluşur. Dişi aslan grupları genellikle birlikte avlanır ve çoğunlukla büyük toynaklıları hedef alır. Aslan bir süper avcı ve kilittaşı avcısıdır. Her ne kadar bazı aslanların fırsatlar ortaya çıktığında insanları avladıkları bilinse de, tipik olarak bunu yapmazlar.

Rakip erkeklerle sürekli olarak savaşmaktan kaynaklanan yaralanmalar ömürlerini büyük ölçüde azalttığından, vahşi ortamda nadiren 10 ila 16 yıl arasında yaşamaktadırlar.[4] Esaret altında 25 yıldan fazla yaşayabilirler. Aslanlar diğer kedilere kıyasla alışılmadık biçimde sosyaldirler. Gün boyunca ağırlıklı olarak uyumayı tercih eden aslanlar, nadiren alacakaranlıkta sıklıkla gece (Gececil hayvanlar) aktiftir.[5][6]

Tipik olarak aslanlar otlaklarda ve savanlarda yaşar, ancak yoğun ormanlarda bulunmazlar. Antik tarihi zamanlarda, Kuzey Afrika dahil olmak üzere Afrika'nın büyük bölümünde, Yunanistan ve Balkanlar'dan Hindistan'a kadar Avrasya'da etkin olarak yaşamaktaydılar. Yaklaşık 10.000 yıl önceki geç dönem Buzul Çağı'nda (Pleistosende), aslan insanlardan sonra en yaygın kara memelisiydi: Mağara aslanı (Panthera leo spelaea) Kuzey ve Batı Avrupa'da, Amerika aslanı (Panthera leo atrox) ise Amerika'da Yukon ile Peru civarında yaşıyordu.[7] Ancak günümüzde Sahra Altı Afrika'da parçalanmış popülasyonlara ve Batı Hindistan'da kritik olarak tehlike altındaki bir nüfusa indirgenmiştir. Aslan, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından savunmasız bir tür olarak sınıflandırılmıştır ve yirminci yüzyılın ikinci yarısında 20 yılda Afrika'daki aslan nüfusunda % 30-50 aralığında önemli bir nüfus azalması görülmüştür.[8] Nüfuslarının azalmasının nedeni tam olarak anlaşılmasa da, yaşam alanlarının işgal edilmesi ve insanlar tarafından zarar görmeleri en başlıca sebepler olarak ön görülmektedir. Afrika'da, özellikle Batı Afrika aslanı nüfusu tehlike altındadır.

Erkek aslan, oldukça ayırt edici olan yelesinden kolayca tanınır ve yüzü insan kültürünün en çok bilinen hayvan simgelerinden biridir. Heykellerde, resimlerde, ulusal bayraklarda ve çağdaş sinema ve edebiyatta geniş bir biçimde tasvir edilmiştir. Aslanlar Roma İmparatorluğu zamanından beri insanlar tarafından tutulmuş ve on sekizinci yüzyılın sonlarından bu yana hayvanat bahçelerinde sergilenmek üzere aranan önemli hayvan türünden biri olmuştur. Hayvanat bahçeleri, nesli tükenmekte olan Asya kökenli alt türleri için hazırlanan ıslah programlarında dünya çapında işbirliği yapmaktadır.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern Türkçede kullanılan aslan, Osmanlı Türkçesinde ارسلان‎ (arslan) olarak kaydedilmiştir ve kökeni Eski Türkçeye dayanmaktadır. Bir Türkî dilde tespit edilmiş olduğu ilk kaynak 900 yılından önce yazıldığı düşünülen, Alman arkeolog Albert von Le Coq tarafından derlenmiş ve "Huastuanift: Manihaist Tövbe Duası" (özgün Almanca adıyla Chuastuanift, ein Sündenbekenntnis des manichäischen Auditores: gefunden in Turfan (Chinesisch-Turkistan)) adı altında bilinen Eski Uygurca metinlerdir. John Krueger sözcüğün Türkî dillere Moğolcadan alıntı olduğunu savunur. Moğolca "diş göstermek" manasındaki arzai- kelimesinden türetilmiş olabileceği de öne sürülmüştür; ancak bu kesin değildir. Hayvan adlarında görülen +lan ekinin yapısı belirsizdir.[9]

Türün bağlı olduğu cins olan Panthera ismi Latinceye dayanmakta olup, bu dile Grekçede benekli kedigilleri tanımlamak için kullanılmış πάνθηρ kelimesinden girmiştir.[10] Bilimsel isminin ikinci kısmı olan leo, Latince ve Grekçede yer alan aslan manasındaki leo ve λέων (leon) kelimelerine dayanmaktadır.[11][12] Leo kelimesi ve türevleri, pek çok Avrupa dili ile muhtemelen İbranicede (לָבִיא; lavi) aslanları tanımlamak için kullanılan bir isimdir.[13]

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Panthera için iki kladogram önerildi. Üst kladogram 2006 çalışmasına[14][15] ve alttaki 2010[16] ve 2011[17] çalışmasına dayanmaktadır.

Carl Linnaeus 1758'de, aslanı Systema Naturae adlı eserinde tanımladı ve ona bilimsel olarak Felis leo adını verdi.[1] Cins adı Panthera, 1816'da Alman doğa bilimci Lorenz Oken tarafından türetildi.[18] 18. yüzyılın ortaları ile 20. yüzyılın ortaları arasında, 26 aslan örneği, alt tür olarak tanımlanmış ve önerilmiştir; bunların 11'i 2005 yılında geçerli kabul edilmiştir.[2] Çoğunlukla yelelerinin ve derilerinin boyutu ve rengiyle ayırt ediliyorlardı.[19]

Alt türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

19. ve 20. yüzyıllarda, birkaç aslan tipi örnek ve alt tür olarak tanımlandı ve bir düzine, 2017 yılına kadar geçerli takson olarak kabul edildi.[2] 2008 ve 2016 arasında, IUCN Kırmızı Listesi değerlendiricileri, Afrika aslan popülasyonları için P. l. leo ve Asya aslan popülasyonu için P. l. persica olmak üzere yalnızca iki alt-özel isim kullandı.[8][20][21] 2017'de, Kedi Uzman Grubu'nun Kedi Sınıflandırma Görev Gücü, aslan taksonomisini gözden geçirdi ve aslan evrimi üzerine yapılan filocoğrafik çalışmaların sonuçlarına dayanarak iki alt türü tanıdı:[22]

  • P. l. leo (Linnaeus, 1758) - aday aslan alttür, Asya aslanı, bölgesel olarak nesli tükenmiş Nübye aslanı ve Orta Afrika'nın batı ve kuzey kesimlerindeki aslan topluluklarını içerir.[22] Sinonim arasında, P. l. persica (Meyer, 1826), P. l. senegalensis (Meyer, 1826), P. l. kamptzi (Matschie, 1900), and P. l. azandica (Allen, 1924) yer alır.[2] Bazı yazarlar 'Kuzey aslanı' ve 'kuzey alt türü' olarak adlandırdı.[23][24]
  • P. l. melanochaita (Smith, 1842) - Doğu ve Güney Afrika bölgelerinde, soyu tükenmiş Kap aslanı ve aslan topluluklarını içerir.[22] Sinonim arasında, P. l. somaliensis (Noack 1891), P. l. massaica (Neumann, 1900), P. l. sabakiensis (Lönnberg, 1910), P. l. bleyenberghi (Lönnberg, 1914), P. l. roosevelti (Heller, 1914), P. l. nyanzae (Heller, 1914), P. l. hollisteri (Allen, 1924), P. l. krugeri (Roberts, 1929), P. l. vernayi (Roberts, 1948) ve P. l. webbiensis (Zukowsky, 1964) yer alır.[2][19] 'Güney alt türü' olarak adlandırılmıştır.[24]

Etiyopya Yükseltileri'nin bazı bölgelerinden gelen aslan örnekleri, genetik olarak Kamerun ve Çad'dakilerle birlikte kümelenirken, Etiyopya'nın diğer bölgelerinden gelen aslanlar Doğu Afrika'dan örneklerle birleşmektedir. Bu nedenle araştırmacılar, Etiyopya'nın iki alt tür arasında bir temas bölgesi olduğunu varsaymaktadır.[25]

Fosil kayıtları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Avrasya mağara aslanı bir Ren geyiği ile. Heinrich Harder tarafından resmedilmiştir.[26]
National Museum of Natural History'de sergilenen, bir Amerikan aslanının kafatası

Tarih öncesi çağlarda aslanın çeşitli ek alt türleri mevcuttu:[27]

  • P. l. sinhaleyus, Sri Lanka'da kazılan ve bir aslana atfedilen fosil karnasyalıydı. Yaklaşık 39.000 yıl önce soyu tükenmiş olduğu düşünülmektedir.[28]
  • P. leo fossilis, P. fossilis ya da P. spelaea fossilis, Orta Pleistosen Avrupa mağara aslanı olarak da bilinen bu alt tür, yaklaşık 500.000 yıl önce yaşamıştır. İngiltere, Almanya, İtalya ve Çek Cumhuriyeti'nde bu türe ait fosiller bulunmuştur.[29][30] Günümüz Afrika aslanlarından daha büyük olan bu alt tür, Amerikan mağarası aslanıyla neredeyse aynı boylarda ve Üst Pleistosen Avrupa mağarası aslanından biraz daha büyüktü.[31][32]
  • P. l. spelaea, Avrupa mağara aslanı, Avrasya mağarası aslanı veya Üst Pleistosen Avrupa mağarası aslanı olarak da bilinen bu alt tür, Geç Pleistosen döneminde Avrasya ve Beringia'da yaşadı. Küresel ısınma nedeniyle en son 11.900 yıl önce soyu tükenmiştir.[33] Avrupa, Kuzey Asya, Kanada ve Alaska mağaralarında yapılan kazılarda bulunan kemik parçaları, Avrupa'dan Sibirya genelinde batı Alaska'ya kadar bulunduğunu göstermektedir.[34] Muhtemelen P. fossilis'ten,[35] türetilmiştir ve genetik olarak izole edilmiştir. Afrika ve Asya'daki aslanlardan oldukça farklıdır.[31][35] Paleolitik mağara resimlerinde, fildişi oymalarda ve kil büstlerinde tasvir edilmiştir.[36]
  • P. l. atrox ya da P. atrox, Amerika aslanı veya Amerika mağara aslanı olarak bilinen bu alt tür, Amerika kıtasında Kanada'dan muhtemelen Patagonya'ya kadar uzanıyordu.[37][37] Var olan en büyük aslan alt türlerinden biridir. Vücut uzunluklarının 1.6-2.5 m (5.2-8.2 ft) arasında olduğu tahmin edilmektedir.[38] Edmonton'dan gelen bir fosil 11.355 ± 55 yıl öncesine aittir.[39]

Gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Pleistosen sonundaki modern aslan ve tarih öncesi akrabalarının maksimum menzili: kırmızı, Panthera spelaea'yı, mavi P. atrox'u ve yeşil P. leo'yı gösterir.

Aslanın en yakın akrabası Panthera cinsinin diğer türleri, kaplan, kar leoparı, jaguar ve leopardır. 2006 ve 2009'da yayınlanan filogenetik çalışmaların sonuçları, jaguar ve aslanın yaklaşık 2.06 milyon yıl önce ayrılan bir kardeş gruba ait olduğunu göstermektedir.[14][15] Daha sonra yapılan çalışmaların sonuçları, leoparın ve aslanın, 3.1-1.95 milyon yıl önce ayrılan kardeş gruba ait olduğunu göstermektedir.[16][17] Panthera'nın coğrafi kökeni büyük olasılıkla Orta Asya'nın kuzeyidir. Leopar-aslan soyu, en azından Erken Pliyosen'den bu yana Asya ve Afrika Palearktik'inde dağıtıldı. Aslan ve Avrasya mağara aslanından oluşan soyun Holarktik Asya'da,[40] 2,93-1,23 milyon yıl önce ayrıldığı düşünülmektedir.[35] Bununla birlikte, aslan ve kar leoparı ataları arasındaki melezleşme, yaklaşık 2.1 milyon yıl öncesine kadar devam etmiş olabilir.[41] Avrasya ve Amerikan mağara aslanlarının, diğer kıtalardaki mitokondri soyları olmadan, son buzul döneminin sonunda soyları tükendi.[31][42][43]

Modern aslan muhtemelen Orta Pleistosen döneminde Afrika'da yaygın olarak dağılmış ve Geç Pleistosen döneminde Sahra altı Afrika'da ayrılmaya başlamıştır. Doğu ve Güney Afrika'daki aslan popülasyonları, 183.500-81.800 yıl önce ekvator yağmur ormanları genişlediğinde, Batı ve Kuzey Afrika'daki popülasyonlardan ayrıldı. Sahara'nın 83.100-26.600 yıl önceki genişlemesi, Batı ve Kuzey Afrika'daki nüfusun ayrılmasına neden oldu. Yağmur ormanları azaldıkça, daha açık habitatlara yol açan aslanlar Batı'dan Orta Afrika'ya taşındı. Kuzey Afrika'dan aslanlar 38.800-8.300 önce güney Avrupa ve Asya'ya dağıldılar.[44] Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Doğu'daki aslanların yok olması, Asya ve Afrika'daki aslan popülasyonları arasındaki gen akışını kesintiye uğrattı. Genetik kanıtlar, Doğu ve Güney Afrika'daki aslan örneklerinde çok sayıda mutasyon olduğunu ortaya koydu; bu, bu grubun, Asya ve Batı ve Orta Afrika'dan genetik olarak daha az farklı aslan örneklerinden daha uzun bir evrimsel geçmişe sahip olduğunu göstermektedir.[45] Filocoğrafik araştırmaların sonuçları, yaşayan iki aslan alt türünün yaklaşık 245.000 yıl önce ayrıldığını göstermektedir.[25]

Şüpheli alt türler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Melezler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Panthera melezi

Hayvanat bahçelerinde aslanlar, ziyaretçilerin merakı veya bilimsel amaç için melez oluşturmak için kaplanlarla yetiştirilmiştir.[48][49] Liger bir aslan ve bir kaplandan daha büyüktür, oysa çoğu tigon, karşılıklı gen etkileri nedeniyle ebeveynlerine kıyasla nispeten küçüktür.[50][51] Leopon ise, bir aslan ve leoparın bir melezidir.[52]

Tanım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuyruğun ucundaki tutam, aslanın belirgin bir özelliğidir.
Bale Dağları Millî Parkı içinde, bir aslan ayak izi

Aslan, kısa, yuvarlak başlı, kısık boyunlu ve yuvarlak kulaklı, kaslı, derin göğüslü bir kedidir. Tüy rengi açık bejden gümüşi griye, sarımsı kızıldan koyu kahveye kadar değişir. Alt kısımların renkleri genellikle daha açıktır. Yeni doğmuş bir aslan, yetişkinliğe ulaştığında solmaya başlayan koyu lekelere sahiptir, ancak soluk noktalar genellikle bacaklarda ve alt kısımlarda görülebilir. Aslan, kedi ailesinin bariz cinsel dimorfizm gösteren tek üyesidir. Erkek bireyler daha geniş kafaya sahiptir ve baş, boyun, omuz ve göğsün çoğunu kaplayan aşağı ve geriye doğru büyüyen belirgin bir yele vardır. Yele genellikle kahverengi tonlarındadır ve sarı, kızıl ve siyah tüyler içerir.[53][54]

Tüm aslanların kuyruğu, yaklaşık 5 mm (0,20 in) uzunluğunda tüylü bir tutam ile biter. Fonksiyonları bilinmemektedir. Tutam doğumda bulunmaz ve yaklaşık 5.5 aylıkken ortaya çıkar.[55]

Kafatası, kaplanınkine çok benzer, ancak frontal bölge genellikle daha depresif ve düzdür ve postorbital bölgeden biraz daha kısadır ve kaplandan daha geniş burun açıklıkları vardır. İki türdeki kafatası varyasyon miktarı nedeniyle, genellikle sadece alt çenenin yapısı, türlerin güvenilir bir göstergesi olarak kullanılabilir.[56][57]

Büyüklüğü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kedigiller arasında aslan, büyüklük bakımından kaplandan sonra ikinci sırada yer alır.[54] Yetişkin aslanların boyutları ve ağırlıkları, menzilleri ve habitatları arasında değişiklik gösterir.[58][59][60][61] Afrika ve Hindistan'dan ortalamanın üzerinde büyüklüğe sahip birkaç bireye dair kayıtlar mevcuttur.[53][62][63][64]

Ortalama Dişi aslanlar Erkek aslanlar
Baş ve vücut uzunluğu 160-184 cm (63-72 in)[65] 184-208 cm (72-82 in)[65]
Kuyruk uzunluğu 72-89,5 cm (28,3-35,2 in)[65] 82,5-93,5 cm (32,5-36,8 in)[65]
Ağırlık 90,5-138 kg (200-304 lb),[65]
118,37-143,52 kg (261,0-316,4 lb) Güney Afrika'da[59]
119,5 kg (263 lb) Doğu Afrika'da,[59]
110-120 kg (240-260 lb) Hindistan'da[60] 		155-169 kg (342-373 lb),[65]
190-250 kg (420-550 lb) Güney Afrika'da[59]
174,9 kg (386 lb) Doğu Afrika'da[59]
190-230 kg (420-510 lb) Hindistan'da[60]

Yele

[değiştir | kaynağı değiştir]
Nürnberg Hayvanat Bahçesi'ndeki esir bir erkek Asya aslanı.

Aslanın yelesi, türün en tanınabilir özelliğidir.[19] Aslanların yeleleri bir yaşındayken büyümeye başlar. Yelelerin rengi yaşla birlikte değişir ve koyulaşır; araştırmalar, rengin ve boyutun, ortalama ortam sıcaklığı gibi çevresel faktörlere bağlı olduğunu göstermektedir. Yelelerin uzunluğu, erkekler arasındaki ilişkilerde, dövüş gücünü belirlemektedir. Koyu yeleli aslanlar, yılın en sıcak aylarında zorlanmalarına rağmen, daha uzun süre üreyebilirler ve yavrularının daha fazla yaşama şansı olabilir. Yelenin varlığı, yokluğu, rengi ve büyüklüğü genetik önkoşul, cinsel olgunluk, iklim ve testosteron üretimi ile ilişkilidir; temel kural, daha koyu, dolgun bir yele daha sağlıklı bir hayvanı gösterir. Serengeti Millî Parkı'ndaki dişi aslanlar, yoğun ve koyu yeleli erkekleri eş olarak tercih eder.[66][67] Yelenin asıl amacı, rakip erkek aslanlarla yapılan bölgesel kavgalarda, boyun ve boğazın korunması olduğu düşünülmektedir.[68] Avrupa ve Kuzey Amerika hayvanat bahçelerinde, serin ortam sıcaklığı daha ağır bir yeleye neden olabilir.[69] Asya aslanları, genellikle Afrika aslanlarından daha seyrek yelelere sahiptir.[70]

Pendjari Ulusal Parkı'ndaki hemen hemen tüm erkek Batı Afrika aslanları, ya yelesizdir ya da çok kısa yelelere sahiptir.[71] Senegal'de, Sudan'ın Dinder Millî Parkı'nda ve Kenya'nın Tsavo Doğu Millî Parkı'nda da, yelesiz aslanların olduğu rapor edildi.[72] Güney Afrika'da, Timbavati'den gelen orijinal erkek beyaz aslan da yelesizdi. Testosteron hormonunun, yelenin büyümesiyle doğrudan ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Kısırlaştırılmış aslanlar, çoğu zaman çok az yeleye sahiptir ya da hiç yeleleri yoktur, çünkü gonadların çıkarılması testosteron üretimini inhibe eder.[73] Artan testosteron, Kuzey Botsvana'da rapor edilen, yeleli dişi aslanların nedeni olabilir.[74]

Aslanın yelesi, yaklaşık 320.000-190.000 yıl önce evrilmiş olabilir.[75] Soyu tükenmiş Avrasya mağara aslanlarının, mağara resimleri neredeyse sadece yelenin olmadığı av hayvanlarını göstermektedir; Bazıları, bunun gerçekten de yelesiz olduklarının kanıtı olduğunu öne sürmektedir.[76]

Renk değişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Beyaz aslan
Beyaz aslanlar renklerini resesif bir alele borçludur.

Beyaz aslan, lösizm adı verilen ve çift resesif alel tarafından oluşturulan genetik bir durumun sonucu olarak ortaya çıkan nadir bir renk varyasyonudur. Albinizm değil, pigment üretimini azaltan bir mutasyondur. Gözleri ve derisi normal renklidir. Beyaz aslanlar, Güney Afrika'nın Timbavati bölgesine özgüdür. Bu bölge, Kruger Ulusal Parkı'nın içinde ve çevresinde yer alır. Beyaz aslanlar, bu bölgede zaman zaman görülebilir. 1970'lerde vahşi yaşamdan uzaklaştırıldılar, böylece beyaz aslan gen havuzunu azalttılar. Bununla birlikte, 2007-2015 yılları arasında beş ayrı doğumla beraber 17 doğum kaydedildi.[77] Beyaz aslanlar esaret altında yetiştirilmek için seçilmektedir.[78] Güney Afrika'daki kamplarda, konserve avları sırasında öldürülecek kupa olarak kullanılmak üzere yetiştirildikleri bildirildi.[79]

Dağılım ve yaşam alanı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Gir Millî Parkı'ndaki bir aslan.

Afrika aslanları Sahra Altı Afrika'da dağınık popülasyonlar halinde yaşar. Aslanlar çimenli düzlükleri ve savanları, nehir kenarlarındaki çalılıkları ve çalılıklı açık ormanlık alanları tercih eder. Yağmur ormanlarında yoktur ve nadiren kapalı ormanlara girer. Elgon Dağı'nda, 3.600 m (11.800 ft) yüksekliğe kadar ve Kenya Dağı'ndaki kar hattına yakın bir yerde aslanın yaşadığı kaydedilmiştir.[53] Aslanlar, gölgelik olarak kullandıkları dağınık akasya ağaçlarına sahip, savan otlaklarda yaşamlarını sürdürürler.[80] Asya aslanı artık sadece Hindistan'ın batısındaki Gücerât'ta bulunan Gir Ulusal Parkı ve çevresinde yaşamaktadır.[20]

Tarihsel aralığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika'da, aslan menzili aslen merkezi yağmur ormanları bölgesinin ve Sahra Çölü'nün çoğunu kapsıyordu.[81] 1960'larda, Sudan'ın güneyi hariç, Kuzey Afrika'da nesli tükendi.[82][83][84]

Aslan, Güney Avrupa ve Asya'da, bir zamanlar iklim koşullarının bol miktarda avı desteklediği bölgelerde değişiyordu.[85] Herodot'un MÖ 480'de bildirdiğine göre Yunanistan'da yaygındı; MÖ 300'de nadir görülüyordu ve MS 100'de nesli tükenmişti.[53] Kafkasya'da 10. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür.[57] Filistin'de Orta Çağ'a kadar ve Güneybatı Asya'da 19. yüzyılın sonlarına kadar yaşadı. 19. yüzyılın sonlarına doğru Türkiye'nin büyük bölümünde nesli tükenmiştir.[86] İran'daki son canlı aslan 1942'de, Dezful'un yaklaşık 65 km (40 mi) kuzeybatısında görüldü.[87] 1944'te Huzistan Eyaleti'ndeki Karun nehrinin kıyısında, bir dişi aslan cesedi bulundu. Daha sonra, İran'dan hiçbir güvenilir kayıt gelmemiştir.[88] Pakistan ve Hindistan'daki aslan nüfusu, bir zamanlar Sind ve Pencap'tan Bengal'e ve Orta Hindistan'daki Narmada Nehri'ne kadar uzanıyordu.[89]

Davranış ve ekoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]
Etosha Ulusal Parkı'ndaki bir yetişkin erkek aslan.

Aslanlar zamanlarının çoğunu dinlenerek geçirirler; günde yaklaşık 20 saat hareketsiz bir haldedirler.[90] Aslanlar herhangi bir zamanda aktif olabilse de, faaliyetleri genellikle sosyalleşme, tımarlama ve dışkılama dönemi ile alacakaranlıktan sonra zirveye çıkar. Aralıklı faaliyet patlamaları, sıklıkla avlanma gerçekleştiğinde şafağa kadar devam eder. Günde ortalama iki saatlerini yürüyerek ve elli dakikalarını yemek yiyerek geçirirler.[91]

Grup organizasyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Masai Mara'da bir aslan sürüsü.
Masai Mara'da bir dişi aslan (solda) ve iki erkek aslan.
Queen Elizabeth Ulusal Parkı'nda, ağaçta dinlenen aslan gurubu.

Aslan, tüm vahşi kedi türleri arasında en sosyal olanıdır ve yavrularıyla birlikte akraba bireylerden oluşan gruplar halinde yaşar. Böyle bir gruba "sürü" denir. Erkek aslanlardan oluşan gruplara "koalisyon" denir.[92] Dişiler bir aslan sürüsünde istikrarlı sosyal birimi oluşturur ve yabancı dişilere tolerans göstermezler.[93] Dişilerin çoğunluğu doğdukları sürülerde kalırken, erkeklerin tamamı ve bazı dişiler ise sürüden ayrılır.[94] Ortalama bir sürü, birkaç yetişkin dişi ve dört kadar erkek ve her iki cinsiyetten yavruları da dahil olmak üzere yaklaşık 15 aslandan oluşur. En fazla 30 bireyden oluşan büyük sürüler de gözlemlenmiştir.[95] Bu modelin tek istisnası, her zaman sadece bir yetişkin erkeğe sahip olan Tsavo aslan sürüsüdür.[96] Sürüler fizyon-füzyon toplulukları gibi hareket eder ve üyeler kükremelerle iletişim halinde olan alt gruplara ayrılır.[97] Erkek yavrular, yaklaşık iki veya üç yaşlarında olgunluğa eriştiklerinde, anne sürülerinden dışlanırlar.[98]

"Göçebe" aslanlar geniş bir alana yayılır ve çiftler halinde ya da tek başlarına düzensiz olarak hareket ederler.[92] Çiftler, doğum sürülerinden dışlanan ilgili erkekler arasında daha sık görülür. Bir aslan yaşam tarzını değiştirebilir; göçebe veya tam tersi olabilir.[99] Sürüler ve göçebeler arasındaki etkileşimler genellikle düşmancadır, ancak sürüdeki dişiler kızgınlık dönemlerinde göçebe erkeklerin kendilerine yaklaşmalarına izin verir.[100] Erkekler, göçebe bir şekilde yıllarca yaşadıktan sonra, sürüyle yerleşik bir düzene geçerler.[101] Serengeti Ulusal Parkı'nda yapılan bir araştırma, göçebe koalisyonların 3.5 ila 7.3 yaşlarında bu düzene geçtiklerini ortaya koydu.[102] Kruger Ulusal Parkı'ndaki dağınık erkek aslanlar, kendi bölgelerini aramak için sürülerinden 25 km (16 mi) mesafeden daha uzağa giderler. Dişi aslanlar ise doğdukları sürüye daha yakın kalırlar. Bu nedenle, bir bölgedeki dişi aslanlar, aynı bölgedeki erkek aslanlara göre birbirleriyle daha yakından ilişkilidir.[103]

Bir sürünün işgal ettiği alana "sürü alanı" denir, bir göçebe tarafından işgal edilen alan ise "menzil" olarak adlandırılır.[92] Bir sürüyle ilişkili erkekler, bölgesini devriye gezerek marjinal kalma eğilimindedir. Dişi aslanlarda sosyalliğin gelişmesinin nedenleri - herhangi bir kedi türünde en belirgin olanı - çok tartışma konusudur. Artan avlanma başarısı bariz bir sebep gibi gözükse de, bu inceleme sırasında belirsizdir; koordine avcılık, daha başarılı bir avlanma sağlar ancak avcı olmayan üyelerin kişi başına kalori alımını azaltmasını sağlar. Bununla birlikte, bazı dişiler, uzun süre yalnız bırakılabilecek yavruları büyütme rolünü üstlenir. Sürü üyeleri, avlanma esnasında düzenli olarak aynı rolü oynama ve becerilerini geliştirme eğilimindedir. Avcıların sağlığı, sürünün hayatta kalması için birincil ihtiyaçtır; avcılar, alındıkları yerde avını ilk tüketenlerdir. Diğer faydalar, olası akraba seçilimi; ailede yiyecek paylaşımı; gençlerin korunması, bölgenin korunması, yaralanma ve açlığa karşı bireysel sigortadır.[62]

Hem erkekler hem de dişiler, davetsiz misafirlere karşı sürüyü savunurlar, ancak erkek aslan, keskin ve daha güçlü bir yapıya sahip olması nedeniyle bu amaç için daha uygundur. Bazı bireyler, sürekli olarak davetsiz misafirlere karşı savunmaya öncülük ederken diğerleri geride kalmaktadır.[104] Aslanlar, sürü içinde belirli roller üstlenme eğilimindedir; yavaş hareket eden bireyler gruba başka değerli hizmetler sağlayabilirler.[105] Alternatif olarak, davetsiz misafirleri uzak tutan bir lider olmanın getirdiği ödüller olabilir; sürüdeki dişi aslanların sırası bu tepkilere yansır.[106] Sürüyle ilişkilendirilen erkek veya erkekler, grupla olan ilişkilerini, onları rahatsız etmeye çalışan yabancı erkeklerden savunmakla görevlidir.

Asya aslan sürüleri, grup halinde farklılık göstermektedir. Asya erkek aslanları yalnızdır veya en fazla üç erkekle birleşerek gevşek bir sürü oluşturur. Dişiler ise yavrularıyla birlikte daha güçlü bir sürü oluştururken, en fazla 12 diğer dişi bireyle birliktedir. Dişi ve erkek aslanlar sadece çiftleşirken birleşirler.[107] Erkeklerin koalisyonları, yalnız aslanlardan daha uzun süre topraklarını tutmaktadır. Üç veya dört bireyden oluşan koalisyonlardaki erkekler, bir erkeğin diğerlerine hükmettiği ve daha sık eşleştiği açık bir hiyerarşi sergiler.[108]

Avlanma ve beslenme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aslanın dişleri etoburlara özgüdür.
Osteoloji Müzesi'nde sergilenen, Ortak Afrika geyiğine saldıran bir aslan iskeleti.
Serengeti'de Afrika mandası yakalayan dört dişi aslan.

Aslan, genelci bir hiperkarnivordur[109] ve geniş av spektrumundan dolayı hem süper hem de kilit taşı avcısı olarak kabul edilir.[110] Avları, esas olarak 190-550 kg (420-1.210 lb) ağırlığındaki memelilerden oluşur - özellikle toynaklılar mavi antilop, bayağı zebra, Afrika mandası, gemsbok ve zürafa gibi hayvanları tercih eder. Aslanlar, türlerin tercih edilen ağırlık aralığının altında olmasına rağmen, mevcudiyet durumuna bağlı olarak ortak yaban domuzu avlamaktadır.[111] Hindistan'da, sambar geyiği ve benekli geyik en yaygın olarak avladıkları av hayvanlarıdır,[54][111][112] evcil hayvanların beslenmesinde önemli katkıları olabilir.[112] Genellikle yetişkin filler, gergedanlar ve su aygırlarının yanı sıra, dikdik, kırsıçanımsıgiller, kır tavşanı ve vervet maymunu gibi küçük avlardan kaçınırlar.[113] Olağan dışı avları arasında, kirpiler ve küçük sürüngenler bulunur. Aslanlar, Pars (leopar), çita ve benekli sırtlan gibi diğer avcıları öldürürler ancak nadiren tüketirler.[114]

Genç aslanlar, ilk olarak yaklaşık üç aylıkken, avı gizlice takip etme davranışı sergilerler, ancak neredeyse bir yaşına kadar avlanmaya katılmazlar ve iki yaşına yaklaşırken etkili bir şekilde avlanmaya başlarlar.[115] Yalnız bir aslan, zebra ve antilobu yere yıkma yeteneğine sahipken, manda ve zürafa gibi daha büyük avlarda risk altındadır.[99] Chobe Ulusal Parkı'nda, büyük sürülerin yetişkin Afrika savan fillerini avladıkları gözlenmiştir.[116][117] Tipik avlarda, her dişi aslan grupta tercih edilen bir konuma sahiptir; ya "kanat" üzerinde avın peşinde koşup saldırır ya da grubun merkezinde daha küçük bir mesafeye gider ve diğer dişi aslanlardan kaçan avları yakalar. Sürülere bağlı erkekler, genellikle grup avına katılmazlar.[118] Ancak bazı kanıtlar, erkeklerin de dişiler kadar başarılı olduğunu göstermektedir; bunlar genellikle küçük çalılıklarda avlanan yalnız avcılardır.[119]

Aslanlar dayanıklılıklarıyla pek tanınmazlar. Örneğin bir dişi aslanın kalbi vücut ağırlığının sadece % 0.57'sini, bir erkeğin ise vücut ağırlığının yaklaşık % 0.45'ini oluştururken, bir sırtlanın kalbi vücut ağırlığının neredeyse % 1'ini oluşturur.[120] Bu nedenle, aslanlar kısa aralıklarla 48-59 km/sa (30-37 mph) hızla koşarlar ve saldırıya başlamadan önce avlarına yakın olmaları gerekir.[121] 2018'de yapılan bir çalışmada, 74,1 km/sa (46,0 mph) hızla koşan bir aslan kaydedilmiştir.[122] Görünürlüğü azaltan faktörlerden faydalanırlar; birçok avı, kendilerini gizleyecek bir örtü yakınında veya geceleri öldürürler.[123] Aslanın saldırısı kısa ve güçlüdür; hızlı bir koşu ve son bir sıçrayışla avı yakalamaya çalışırlar. Genellikle avını sağrısından tutarak aşağı çeker ve boğazından ya da ağzından ısırarak öldürürler.[124][125]

Aslanlar genellikle avlarını avlandıkları yerde tüketirler, ancak bazen büyük avları bir örtü içine sürüklerler.[126] Özellikle erkek bireyler, öldürülen av için birbirleriyle kavga ederler. Yavrular, yiyeceğin az olduğu zamanlarda bundan en çok etkilenen üyelerdir. Tersi bir durumda ise, yaşlı ve sakat olmak üzere tüm sürü üyeleri, avdan kalanları yiyerek beslenirler.[99] Büyük avlar, sürü üyeleri arasında daha yaygın olarak paylaşılmaktadır.[127] Yetişkin bir dişi aslanın günlük ortalama et ihtiyacı 5 kg (11 lb) iken, erkeklerin yaklaşık 7 kg (15 lb)'dır.[128] Aslanlar bir seansta 30 kg (66 lb)'a kadar et yiyebilir;[88] eğer avın tamamını tüketemiyorsa, yemeye devam etmeden önce birkaç saat dinlenir. Sıcak günlerde, sürü üyeleri bir veya iki ayakta bekçilik yapan erkeklerin gözetiminde gölgede dinlenmeye çekilir.[126] Aslanlar avlarını, akbaba ve sırtlan gibi leş yiyicilere karşı korurlar.[99]

Fırsat olduğunda aslanlar leşi temizler; hastalanarak veya diğer avcılar tarafından, doğal sebeplerden ölen avları da temizlerler. Aslanlar, avlarını yemek için bekleyen akbabalara karşı sürekli bir gözcü tutarlar.[129] Sırtlan ve aslanların beslendiği çoğu leş, aslanlardan ziyade sırtlanlar tarafından öldürülür.[58] Leşlerin, aslanların besin ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü sağladığı düşünülmektedir.[130]

Av rekabeti

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sabi Sand Koruma Alanı'nda, benekli sırtlanların saldırdığı bir aslan.

Aslanlar ve benekli sırtlanlar, av ve leş kaynakları için rekabet ettikleri yerlerde benzer bir ekolojik niş paylaşırlar. Yapılan araştırmalar, bu iki türün beslenme alışkanlıklarının %58.6 oranında örtüştüğünü göstermektedir.[131] Aslanlar, sırtlanlar onları rahatsız etmedikçe, genellikle onlara aldırış etmezler. Ancak sırtlanlar, yiyecek bulunup bulunmadığına bakmaksızın, aslanların varlığına reaksiyon gösterirler. Ngorongoro kraterinde, aslanlar sık sık sırtlanların avladıkları hayvanları çalarak beslenirler. Bu da sırtlanların daha fazla avlanmalarına neden olur.[132] Botsvana'nın Chobe Ulusal Parkı'nda ise durum farklıdır. Burada sırtlanlar, aslanlara kafa tutar ve leşlerini kaparlar. Aslanların avladığı hayvanların leşlerinin %63'ünde sırtlanlar da beslenirler.[133] Aslanlar avlanırken, sırtlanlar ya oradan uzaklaşırlar ya da 30-100 m (100-330 ft) mesafede sabırla beklerler.[134] Sırtlanlar, aslanların yanında beslenebilecek ve bazen onları öldürecek kadar cesur olabilirler. İki tür, görünürde bir sebep olmadan, ortada yiyecek bulunmadığında bile birbirlerine saldırırlar.[135][136] Aslan predasyonu, Etosha Ulusal Parkı'ndaki sırtlan ölümlerinin % 71'ini oluşturur. Benekli sırtlanlar, bölgelerine giren, sık sık mobbing yapan aslanlar tarafından adapte edilmiştir.[137] Kenya'nın Masai Mara Ulusal Koruma Alanı'ndaki aslan nüfusu azaldığında, tespit edilen sırtlan nüfusu hızla artmıştır.[138] Esir benekli sırtlanlar üzerinde yapılan deneyler, aslanları önceden görmemiş olanların, aslan görüntüsüne tepki vermediğini, ancak aslan kokusuna korku içinde tepki verdiğini göstermiştir.[132]

Aslanlar çitalara ve leoparlara hükmetme eğilimi gösterir, avlarını çalarlar ve fırsat bulduklarında yavruları ve hatta yetişkinleri öldürürler.[139] Özellikle çitalar, avlarını genellikle aslanlara veya diğer avcılara kaptırırlar.[140] Serengeti ekosisteminde yapılan bir çalışma, 1987 ile 1990 yılları arasında doğan 125 çita yavrusundan en az 17'sinin aslanlar tarafından öldürüldüğünü belirlemiştir.[141] Çitalar, rakiplerinden farklı zamansal ve habitat nişlerini kullanarak rakiplerinden kaçınırlar.[142] Leoparlar ağaçlara sığınsa da, dişi aslanlar, zaman zaman ağaçlardan leoparın avını almaya çalışırlar.[143] Aslanlar aynı şekilde Afrika yaban köpeğine de hükmederler. Onların avlarını çalıp, genç bireyleri ve nadiren de yetişkin köpekleri avlarlar. Aslanların daha bol olduğu bölgelerde yaban köpeklerinin popülasyon yoğunlukları düşüktür.[144] Bununla birlikte, vahşi köpeklere av olarak düşen birkaç yaşlı ve yaralı aslan vakası da mevcuttur.[145][146] Aslanlar Nil timsahlarıyla da rekabet ederler; timsahın ve aslanın büyüklüğüne bağlı olarak, avını ya da leşini kaybedebilir. Aslanların, karaya çıkan timsahları öldürdükleri de bilinmektedir.[147]

Üreme ve yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Masai Mara'da çiftleşen aslanlar.
Masai Mara'da bir aslan yavrusu

Dişi aslanların çoğu, dört yaşına geldiklerinde ürerler.[148] Aslanlar yılın belirli bir döneminde çiftleşmez ve dişiler her zaman çiftleşmeye hazırdır.[149] Diğer kedilerde olduğu gibi, erkek aslanın penisinde geriye dönük dikenler vardır. Penisin çekilmesi sırasında dikenler dişinin vajinasının duvarlarını tırmıklayarak ovülasyona neden olabilir.[150][151] Bir dişi aslan, kızandayken birden fazla erkekle çiftleşebilir.[152] Aslanlar yaklaşık yedi yıl boyunca üreyebilirler.[153] Ortalama gebelik süresi 110 gün civarındadır;[149] dişi, çalılık, sazlık, mağara veya başka bir korunaklı tenha bir yerde, bir ile dört arasında yavru doğurur, genellikle sürüden uzaktır. Yavrular annelerine bağımlıyken, anneleri onlara yakın bir yerde tek başına avlanır.[154] Aslan yavruları gözleri kapalı doğar ve gözleri doğumdan yedi gün sonra açılır. Doğumda 1,2-2,1 kg (2,6-4,6 lb) ağırlığındadırlar ve doğumdan bir veya iki gün sonra emeklemeye başlayıp, üç haftalık olunca yürümeye başlarlar.[155] Yırtıcı hayvanların dikkatini çeken bir koku birikmesini önlemek için, dişi aslan yavrularını ayda birkaç kez yeni bir bölgeye götürür ve onları boyun ensesinden birer birer taşır.[154]

Anne aslan, kendisini ve yavrularını genellikle altı ila sekiz haftalık olana kadar tekrar sürüyle birleştirmez.[154] Bazen sürüye katılım, özellikle dişi aslanların aynı anda doğum yapmış olması halinde daha erken gerçekleşir.[99][156] Aslan yavruları, sürünün diğer bireyleriyle ilk tanıştıklarında, anneleri dışındaki yetişkinlere karşı çekingen davranırlar. Daha sonra kendilerini sürü hayatına adapte etmeye başlarlar, ancak kendi aralarında oynarlar veya yetişkinlerle oyun oynamaya çalışırlar.[156] Kendi yavrusu olan dişi aslanlar, başka bir dişi aslanın yavrularına, yavrusu olmayan dişi aslanlardan daha çok tolerans gösterirler. Erkek bireylerin yavru aslanlara karşı toleransı değişkenlik gösterir. Bazen bir erkek sabırla yavruların kuyruğuyla ya da yelesiyle oynamasına izin verir, bir başka erkek ise yavrulara hırlayıp vurabilir.[157]

Güney Afrika'daki Phinda Özel Oyun Alanı'nda, yavrularıyla gezen bir dişi aslan.

Yavrular, altı veya yedi aylık olduktan sonra sütten kesilir. Erkek aslanlar, yaklaşık üç yaşında olgunluğa ulaşır ve dört ila beş yıl arasında başka bir sürüyle ilişkili yetişkin erkekleri zorlayabilir ve yerinden edebilir. En geç 10 ila 15 yaş arasında yaşlanmaya ve zayıflamaya başlarlar.[158]

Bir veya daha fazla yeni erkek, bir sürünün önceki erkeklerini uzaklaştırdığında, galip gelenler genellikle sürüdeki mevcut genç yavruları öldürürler. Dişiler, yavrularını sık sık zorba erkek bireylere karşı savunurlar, ancak sürü içindeki üç veya dört anne grubu, erkeklere karşı güçlerini birleştirmedikçe başarı şansları çok düşüktür.[159] Yavrular ayrıca açlıktan ve terk edilip yalnız kalmaktan dolayı ölürler. Leoparlar, sırtlanlar ve vahşi köpekler tarafından avlanırlar.[99][146] Aslan yavrularının % 80'i iki yaşından önce ölürler.[160] Hem erkek hem de dişi aslanlar, sürülerinden çıkarılabilir ve göçebe olabilirler, ancak dişilerin çoğu genellikle doğum sürüleriyle kalır. Bununla birlikte, sürü çok büyüdüğünde, en genç kuşak dişi yavrular, kendi bölgelerini bulmak için ayrılmak zorunda kalabilirler. Yeni bir erkek aslan, bir sürü devraldığı zaman, genç aslanları - hem erkek hem de dişi - çıkarabilir.[161] Her iki cinsin aslanları, grup eşcinsel ve kur faaliyetlerine dahil olabilir; erkekler de birlikte cinsel ilişki kurmadan önce başlarını ovalayıp yuvarlayacaktır.[162][163]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Nakuru Gölü yakınındaki bir ağaçta dinlenen aslanlar.

Yetişkin aslanların doğal bir avcıları olmamasına rağmen, kanıtlar, çoğunun şiddetli bir şekilde insanların veya diğer aslanların saldırılarından öldüğünü göstermektedir.[164] Aslanlar, genellikle toprak kavgalarında karşılaştıkları diğer sürülerin üyelerine veya kendi sürü üyeleriyle çatıştıklarında ciddi yaralanmalara sebep olurlar.[165] Sakat aslanlar ve yavrular, sırtlan ve leopar gibi yırtıcı kedilerin avı olabilir ya da manda ve fil gibi büyük otçulların saldırısına uğrayabilir. Avlanırken dikkatli olmayan aslanlar yaralanabilir.[166]

Keneler, genellikle aslanların kulaklarına, boyunlarına ve kasık bölgelerine zarar verir.[167][168] Ngorongoro kraterindeki aslanlar, 1962'de at sineği (Stomoxys calcitrans) salgınına maruz kaldılar; bu salgın, aslanların zayıflamasına ve kanlı, çıplak yaralarla dolmasına neden oldu. Aslanlar, ağaçlara tırmanarak veya sırtlan yuvalarına sürünerek, sığır sineklerinden kaçmayı başaramadılar; birçoğu öldü ya da göç etti ve yerel nüfus 70'ten 15'e düştü.[169] 2001 yılındaki yeni bir salgında, altı aslan daha yaşamını kaybetti.[170]

Esir aslanlar, en azından 1970'lerin ortalarından bu yana canine distemper (Gençlik hastalığı) virüsü (CDV) ile enfekte olmuştur.[171] CDV, evcil köpekler ve diğer etçiller tarafından yayılır; Serengeti Ulusal Parkı'nda 1994 yılında gerçekleşen bir salgın, birçok aslanın nöbet geçirmesi gibi nörolojik semptomlar geliştirmesine neden oldu. Salgın sırasında, birkaç aslan zatürre ve ensefalitten öldü.[172] Feline immunodeficiency virüsü ve lentivirüs, ayrıca esaret altındaki aslanları da etkiler.[173][174]

İletişim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sürü üyeleri arasında, kafa sürtme yaygın bir sosyal davranıştır.

Aslanlar, dinlenirken bir dizi davranışla sosyalleşirler; hayvanların yüz ifadeleri oldukça gelişmiştir. En yaygın barışçıl, dokunsal jestler, kafa sürtme ve yalamadır.[175][176] Kafa sürtme - alnını, yüzünü ve boynunu başka bir aslanın yüzüne sürtmesi - bir selamlama şeklidir[177] ve bu hareketi, genellikle bir aslan diğerlerinden ayrıldıktan sonra ya da kavga veya çatışmadan sonra yapar. Bu hareketi erkekler diğer erkeklere, yavrular ve dişiler ise dişilere yaparlar.[178] Yalama hareketi ise genellikle kafa sürtünmesiyle birlikte gerçekleşir; genellikle karşılıklı ve alıcı zevki ifade ettiği tahmin edilmektedir. Aslanlar, bu hareketi en çok karşısındakinin baş ve boyun bölgesine yaparlar. Çünkü aslanlar bu bölgeleri kendileri yalayamazlar.[179]

Lion roar
Kükreyen bir esir aslan
Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.

Aslanlar, görsel jest olarak işlev gören bir dizi yüz ifadesi ve vücut duruşuna sahiptir.[180] Yaygın bir yüz ifadesi, bir aslanın kimyasal sinyalleri koklarken yaptığı, "yüz buruşturma" ya da flehmen tepkisidir.[181] Aslanlar ayrıca, kimyasal ve görsel işaretlemeyi kullanır; erkekler, bölgedeki toprakları ve cisimleri işaretlerler ve kazırlar.[180]

Aslanın seslendirme repertuvarı büyüktür; yoğunluk ve perde varyasyonları iletişimin merkezi gibi görünmektedir. Aslan seslerinin çoğu, hırlama, miyavlama ve kükreme gibi hırıltı varyasyonlarıdır. Üretilen diğer sesler arasında, mırıldanma, homurtu, meleme ve uğultu bulunur. Aslanlar genellikle gece kükrerler ve sesleri 8 kilometre (5,0 mi) uzaktan duyulabilir.[182] Bir dizi uzun ve derin şekilde başlayan ve git gide daha kısaya dönüşen çok karakteristik bir şekilde kükreme eğilimindedirler.[183][184]

Koruma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aslan, IUCN Kırmızı Listesi'nde Hassas olarak listelenmiştir.[8]

Afrika'da

[değiştir | kaynağı değiştir]
Erkek aslan, Mayıs 1909'da Sotik Ovası'nda vuruldu.
Pendjari Ulusal Parkı'nda bir erkek aslan.

Afrika'daki birçok büyük ve iyi korunan alan, büyük aslan nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır. Yaban hayatı turizmine yönelik altyapının geliştirildiği yerlerde, park yönetimi ve yerel topluluklar için nakit geliri, aslan koruması için güçlü bir teşviktir.[8] Artık çoğu aslan, Doğu ve Güney Afrika'da yaşamaktadır. Sayıları hızla düşmektedir; 20. yüzyılın sonlarında tahminen % 30-50 düşmüştür. Bu düşüşün başlıca sebepleri arasında hastalık ve insan müdahalesi yer almaktadır.[8] 1975'te, 1950'lerden beri aslan sayısının yarı yarıya azalarak 200.000'e veya daha da aşağı bir rakama indiği tahmin edilmiştir.[185] 2002-2004 yılları arasında, vahşi doğada yaşayan Afrika aslanı nüfus tahminleri, 16.500 ila 47.000 arasında değişmektedir.[82][186]

Kongo Cumhuriyeti'nde Odzala-Kokoua Ulusal Parkı, 1990'lı yıllarda bir aslan kalesi olarak kabul edilmişti. 2014 yılına gelindiğinde, korunan alanda hiçbir aslan kaydedilmemiştir, bu nedenle yerel nüfusun soyu tükenmiş olarak kabul edilmiştir.[187] Batı Afrika aslanı popülasyonu, üreyen bireylerin değişmediği ya da çok az değiştiği Orta Afrika'daki nüfustan izole edilmiştir. 2015 yılında, bu popülasyonun, 250'den az olgun birey dahil olmak üzere yaklaşık 400 hayvandan oluştuğu tahmin edilmektedir. Bölgedeki üç korunan alanda, çoğunlukla Benin, Burkina Faso ve Nijer tarafından paylaşılan, WAP korumalı alan kompleksindeki bir nüfusta devam etmektedirler. Bu popülasyon, Kritik Tehlike Altında olarak listelenmektedir.[21] WAP ekosistemindeki saha araştırmaları, aslan doluluk oranının W Ulusal Parkı'nda en düşük, daimi kadrolu bölgelerde daha yüksek olduğunu ve dolayısıyla daha iyi korunduğunu ortaya koymuştur.[188]

Kamerun'daki Waza Ulusal Parkı'nda, 2009 itibarıyla yaklaşık 14-21 arasında bir aslan nüfusu vardır.[189] Ayrıca, Burkina Faso'nun Arly-Singou ekosisteminde, 50 ila 150 aslan bulunduğu tahmin edilmektedir.[190] 2015 yılında, Gana'nın Mole Ulusal Parkı'nda, yetişkin bir erkek ve bir dişi aslan görülmüştür. Bunlar, son 39 yıl içinde ülkede görülen ilk aslanlardı.[191] Aynı yıl, daha önce soyu tükenmiş olduğu düşünülen 200 kadar aslan nüfusu, Sudan sınırına yakın olan Etiyopya Alatash Ulusal Parkı'nda kaydedilmiştir.[192][193]

2005 yılında, Batı ve Orta Afrika ve Doğu ve Güney Afrika için, Aslan Koruma Stratejileri geliştirilmiştir. Bu stratejiler, uygun yaşam alanlarını korumayı, aslanlar için yeterli vahşi bir av temeli oluşturmayı, popülasyonların daha fazla parçalanmasına yol açan faktörleri azaltmayı ve aslan-insanın bir arada varlığını sürdürülebilir kılmayı amaçlamaktadır.[194][195] Çobanların çiftlik hayvanlarını gelişmiş kapalı barınaklarda tuttuğu alanlarda, çiftlik hayvanlarına aslan zararı önemli ölçüde azalmaktadır. Bu tür önlemler, insan-aslan çatışmasının azaltılmasına katkıda bulunur.[196]

Asya'da

[değiştir | kaynağı değiştir]
Gir Ulusal Parkı'nda bir dişi aslan

Asya aslan nüfusunun son sığınağı, Hindistan'ın Gücerât Eyaletindeki Saurashtra veya Kathiawar Yarımadası bölgesindeki 1.412 km2 (545 sq mi)'lik Gir Ulusal Parkı ve çevresindeki alanlardır. Nüfus 1974'te yaklaşık 180 aslandan 2010'da yaklaşık 400 aslana yükselmiştir.[197] Coğrafi olarak izole edilmiştir, bu da akrabalığa ve genetik çeşitliliğin azalmasına yol açabilir. 2008'den bu yana, Asya aslanları, IUCN Kırmızı Listesi'nde Tehlike Altında listelenmiştir.[20] 2015 yılına gelindiğinde, nüfus Saurashtra'da 7.000 km2 (2.700 sq mi)'lik bir alanda yaşayan 523 bireye sahipti.[198][199][200] 2017'de yapılan Asya aslanları sayımında, yaklaşık 650 birey kaydedilmiştir.[201]

millî Park'a yakın çok sayıda insan yerleşiminin varlığı, aslanlar, yerel halk ve onların hayvanları arasında çatışmalara neden olur.[198][202] Bazıları, mahsulüne zarar veren otoburları kontrol altında tuttuklarından, aslanların varlığını faydalı olarak kabul ederler.[203] Madhya Pradeş'te bulunan Kuno Doğal Hayatı Koruma Alanı'nda ikinci, bağımsız bir Asya aslan nüfusunun kurulması planlandı, ancak 2017'de Asya aslanı yeniden giriş projesinin uygulanması pek olası değildi.[204][205]

Esir ıslahı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hindistan'daki Sanjay Gandhi Ulusal Parkı'nda, iki esir erkek Asya aslanı

19. yüzyılın ortalarından önce, Avrupa'ya ithal edilen aslanlar, muhtemelen Kuzey Afrika'dan gelen Nübye aslanları veya Güney Afrika'dan Cape aslanlarıydı.[206] Addis Ababa Hayvanat Bahçesi'nde tutulan Nübye aslanı olduğu düşünülen 11 hayvan daha, İmparator Haile Selassie'ye ait hayvanların soyundan gelmekteydi. Oxford Üniversitesi işbirliğiyle WildLink International, Fas Atlas Dağları'ndaki ulusal bir parka dönüştürülmek üzere esir olarak tutulan Nübye aslanlarının, esaret altında tutulması ve yetiştirilmesi amacıyla iddialı bir "Uluslararası Nübye Aslanı Projesi" başlatmıştır.[207] Bununla birlikte, yapılan genetik bir analiz, Addis Ababa Hayvanat Bahçesi'ndeki tutsak aslanların, Nübye aslanı olmadığını, Çad ve Kamerun'daki vahşi aslanlarla yakından ilişkili olduğunu göstermiştir.[208]

1982'de, Hayvanat Bahçeleri ve Akvaryumlar Birliği, Asya aslanının hayatta kalma şansını artırmak için Türlerin Yaşam Planı adıyla bir proje başlatmıştır. 1987'de, Kuzey Amerika hayvanat bahçesindeki aslanların çoğunun, Afrika ve Asya aslanları arasında melez olduğu anlaşılmıştır.[209] Üreme programlarının, farklı alt türlerin çapraz üremesini önlemek ve böylece koruma değerlerini azaltmak için, katılımcı hayvanların kökenlerine dikkat etmesi gerekiyordu.[210] Bilinmeyen menşei ve soyağacı bireylerini elimine etmek için, aslanların esir ıslahı durdurulmuştur. Vahşi hayatta doğan aslanlar, 1989-1995 yılları arasında Afrika'dan Amerikan hayvanat bahçelerine ithal edilmiştir. Üreme 1998 yılında, bir Afrika aslan türüyle, Türlerin Yaşam Planı projesiyle devam etmiştir.[211]

Uluslararası Türler Bilgi Sisteminde 2006 yılında kayıtlı tutulan aslanların yaklaşık% 77'si bilinmeyen bir kökene sahipti; bu hayvanlar vahşi doğada nesli tükenmiş genleri taşımış olabilir ve bu nedenle aslanın genel genetik değişkenliğinin korunmasında önemli olabilir.

Uluslararası Tür Bilgi Sistemi'nde, 2006 yılında kayıtlı tutulan aslanların yaklaşık % 77'si bilinmeyen bir kökene sahipti; bu hayvanlar vahşi doğada nesli tükenmiş aslanların genlerini taşıyor olabilirlerdi ve bu nedenle aslanın genel genetik değişkenliğinin korunmasında önemli olabilirlerdi.[69]

İnsanlarla etkileşimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvanat bahçelerinde ve sirklerde

[değiştir | kaynağı değiştir]
Clifton Hayvanat Bahçesi'ndeki Aslan yavruları, İngiltere, 1854.
Melbourne Hayvanat Bahçesi'nde aslan, bazı ağaç barınaklarının yer aldığı yüksek çimenlik alanın tadını çıkarıyor.
Bir aslan terbiyecisi, 19. yüzyıla ait bir gravürde, aslan ve kaplanları bir kafeste terbiye ediyor.

Aslanlar, 18. yüzyılın sonlarından beri hayvanat bahçesi sergilerinin merkezi olan, bir grup egzotik hayvanın bir parçasıdır. Her ne kadar birçok modern hayvanat bahçesi sergilenen hayvanlar konusunda daha seçici olsa da,[212] dünyadaki hayvanat bahçelerinde ve vahşi yaşam parklarında 1.000'den fazla Afrika ve 100 kadar Asya aslanı vardır. Büyükelçi türleri olarak kabul edilirler ve turizm, eğitim ve koruma amaçlı tutulurlar.[213] Aslanlar, esaret altında 20 yıldan daha fazla yaşayabilmektedirler; Honolulu Hayvanat Bahçesi'ndeki bir aslan, Ağustos 2007'de 22 yaşındayken ölmüştür. 1986 doğumlu iki kız kardeşi Ağustos 2007'de hala hayattaydı.[214]

İlk Avrupa "hayvanat bahçeleri" 13. yüzyılda asil ve kraliyet aileleri arasında yayılmıştır ve 17. yüzyıla kadar seraglio olarak adlandırılmıştır. O zamanlar, merak dolaplarının bir uzantısı olan menajeri olarak adlandırılmaya başlandılar. Rönesans döneminde, Fransa ve İtalya'dan Avrupa'nın geri kalanına yayılmışlardır.[215] İngiltere'de, seraglio geleneğinin daha az gelişmesine rağmen, aslanlar, 13. yüzyılda Kral John tarafından Londra Kulesi'nde kurulan bir seraglioda tutulmuştur.[216][217]

Aslanlar, 1870'lerde geniş ve ferah kafesleri olan daha büyük bir aslan evi inşa edilene kadar, Londra Hayvanat Bahçesi'nde sıkışık ve bakımsız şartlarda tutulmuştur.[218] 20. yüzyılın başlarında, Carl Hagenbeck'in demir parmaklıklar yerine bir hendek içerisinde daha geniş alana sahip olan ve doğal yaşam alanlarına daha çok benzeyen bir hayvanat bahçesi tasarımıyla beraber daha fazla değişiklik yapılmıştır. Hagenbeck hem Melbourne Hayvanat Bahçesi hem de Sidney'deki Taronga Hayvanat Bahçesi için, aslan koruma alanları tasarlamıştır; tasarımları popüler olmasına rağmen, 1960'lara kadar birçok hayvanat bahçesinde demir parmaklıklar ve kafesli mahfazaların kullanımı yaygındı.[219] 20. yüzyılın sonlarında, daha büyük, daha doğal mahfazalar ve alçaltılmış inlerin yerine tel veya lamine cam kullanımı, ziyaretçilerin hayvanlara hiç olmadığı kadar yaklaşmalarını sağlamıştır. Oklahoma City Zooloji Parkı'ndaki Kedi Ormanı/Aslan Manzarası gibi cazibe merkezlerindeki hayvan inleri, ziyaretçilere göre daha yüksek zemin seviyesinde yer almaktadır.[220]

Aslan eğitimi, hem kurulan sirklerin hem de Siegfried & Roy gibi bireysel eylemlerin bir parçası olmuştur. Uygulama, 19. yüzyılın başlarında Fransız Henri Martin ve hem çok sayıda turneye çıkan hem de teknikleri birkaç takipçi tarafından kopyalanan Amerikan Isaac Van Amburgh tarafından başlatılmıştır.[221] Van Amburgh, 1838'de Büyük Britanya'yı gezerken Kraliçe Victoria'dan önce sahne almıştır. Martin, hızlı bir şekilde Amburgh'un fikri olan, Les Lions de Mysore ("Mysore aslanları") başlıklı bir pandomim bestelemiştir. Bu eylemler, binicilik eylemlerini sirk şovlarının merkezi gibi göstermiş ve 20. yüzyılın başlarında sinema ile kamu bilincine girmiştir. Aslan eğitimi, insanın hayvana karşı üstünlüğünü gösterirken, önceki yüzyıllardaki hayvan kavgalarına benzer bir amaca hizmet etmiştir.[221] Bir hayvan terbiyecisinin hakimiyetinin ve bir aslan üzerindeki kontrolünün nihai kanıtı, hayvan terbiyecisinin kafasının aslanın ağzına yerleştirilmesiyle gösterilir. Aslan terbiyecileri, aslanları kontrol etmek için genellikle bir sandalye kullanırlar. Bu sandalye, aslanın dikkatini dağıtmak ve saldırısını engellemek için dört bacağıyla aslanın yüzüne doğru tutulur. Bu sandalye, muhtemelen ilk olarak Amerikan Clyde Beatty (1903-1965) tarafından kullanılmıştır.[222]

Avcılık ve oyunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Aslan avı
Ninova'dan yaralı bir dişi aslan kabartması, yaklaşık, Neo-Asur döneminde M.Ö. 645-635.

Aslan avı, M.Ö. 4. binyıldan itibaren Mezopotamya, Mısır, Yunanistan ve Roma gibi antik uygarlıklarda yapılmıştır ve genellikle kraliyet eğlencesi olmuştur; doğa üzerinde kralın gücünü göstermek için tasarlanmıştır. Aslan avcılığının hayatta kalan en eski kayıtları, Firavun III. Amenhotep'in, yönetiminin ilk on yılında "kendisinin attığı oklarla" 102 aslan öldürdüğünden bahseden M.Ö. 1380 yıllarına dayanan eski bir Mısır yazıtıdır. Asurlular, kralın avlayabileceği ayrılmış bir alanda esir aslanları serbest bırakırlardı ve bu olay, seyirciler tarafından, kral ve adamları, at sırtında veya savaş arabalarında, aslanları oklar ve mızraklarla öldürürken izlenirdi. Aslanlar, imparator Cihangir'in bu konuda mükemmel olduğu söylenen, Babür İmparatorluğu döneminde de avlanmıştır.[223] Antik Roma'da, aslanlar imparator tarafından avlanmalarının yanı sıra gladyatör dövüşleri ve infazlar için kullanılmıştır.[224]

Masai halkı, eskiden aslanların öldürülmesini bir geçiş ayini olarak görürdü. Tarihsel olarak, aslanlar bireyler tarafından avlanmıştır, ancak aslan nüfusunun azalması nedeniyle yaşlılar, yalnız aslan avlarından caydırmışlardır.[225] 19. yüzyılda, Afrika'nın Avrupa kolonileşmesi sırasında, aslan avı teşvik edilmiştir, çünkü onlar haşarat olarak kabul edilmiştir ve aslan derileri her biri £ 1 değerindeydi.[226] Aslanları kovalayan kahraman avcının, yaygın olarak çoğaltılan görüntüleri yüzyılın büyük bir kısmına hakim olacaktı.[227] Son yıllarda aslanların, hatıra avı sebebiyle öldürülmeleri tartışma konusu olmuştur; özellikle 2015 yılının ortalarında Aslan Cecil'in öldürülmesiyle birlikte, tartışmalar daha çok gündem olmuştur.[228]

İnsan yiyiciler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Field Doğa Tarihi Müzesi'nde sergilenen Doğu Afrika Tsavo insan yiyicileri

Aslanlar genellikle insanları avlamaz, ancak bazıları bunu yapmaya meyillidir. Tsavo insan yiyicileri bu konuda en iyi bilinenlerdir; 1898'de Kenya-Uganda Demiryolu inşasında çalışan 28 resmî demiryolu işçisi, Kenya'daki Tsavo Nehri üzerindeki bir köprü inşaatı sırasında, dokuz ay boyunca aslanlar tarafından ele geçirilmiştir.[229] Aslanları öldüren avcı, hayvanların yırtıcı davranışlarını anlatan bir kitap yazmıştır. Kitapta, aslanları "normalden daha büyüklerdi ve yeleleri yoktu. Bir tanesi diş çürümesinden muzdarip görünüyordu" şeklinde tanımlamıştır. Diş çürümesi de dahil olmak üzere kusur teorisi, araştırmacıların hepsi tarafından desteklenmemektedir; müze koleksiyonlarında insan yiyen aslanların diş ve çenelerinin analizi, diş çürümesinin bazı olayları açıklayabilmesine rağmen, insanların yaşadığı ve avladığı bölgelerde aslanların doğal avlarının azalmasının, insanlar üzerinde aslan yırtıcılığının daha olası bir nedeni olduğunu göstermektedir.[230]

Aslanların insan avlama eğilimi, sistematik olarak incelenmiştir. Amerikalı ve Tanzanyalı bilim adamları, Tanzanya'nın kırsal bölgelerinde, insan avlama davranışının 1990'dan 2005'e kadar büyük ölçüde arttığını bildirmiştir. Bu dönemde en az 563 köylü saldırıya uğramış -bu sayı Tsavo saldırılarından daha fazladır- ve birçoğu aslanlar tarafından yenilmiştir. Bu saldırılar, Rufiji Bölgesi'ndeki Selous Ulusal Parkı yakınında ve Mozambik sınırındaki Lindi Eyaleti'nde meydana gelmiştir. Köylerin ormanlık alana doğru genişlemesi bir endişe kaynağı olsa da, yazarlar koruma politikasının tehlikeyi azaltması gerektiğini, çünkü bu durumda korumanın doğrudan insan ölümlerine katkıda bulunduğunu düşünmektedirler. Lindi'de, aslanların büyük köylerin merkezlerinden insanları ele geçirdiği vakalarla belgelenmiştir.[231] 1988 ve 2009 yılları arasında, Tanzanya'nın güneyinde aslanlar tarafından saldırıya uğrayan 1000 kişi üzerinde yapılan bir başka çalışma, dolunayı takip eden haftalarda, insanlara yapılan gece saldırılarının arttığını ortaya koymuştur.[232]

Robert R. Frump'a göre, Güney Afrika'daki Kruger Ulusal Parkı'ndan, düzenli olarak geçen Mozambikli mülteciler, geceleri aslanlar tarafından saldırıya uğramakta ve onlara yem olmaktadır. Park yetkilileri, insan yiyenlerin orada bir sorun olduğunu söylemiştir. Frump, apartheidin parkları mühürlenmesinden ve mültecilerin geceleri parkı geçmeye zorlamasından dolayı, onlarca yıl içerisinde binlerce kişinin öldürülmüş olabileceğini söylemiştir. Sınır kapatılmadan önce yaklaşık bir asır boyunca Mozambikliler parktan gündüzleri çok az zarar görerek geçmişlerdir.[233]

Kültürel önemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransa'da, Chauvet Mağarası'nda bulunan, aslanları betimleyen üst Paleolitik mağara resmi.[234]
MÖ 1403-1365 tarihli, Luksor Tapınağı'ndan Mısır tanrıçası Sekhmet'in granit heykeli, Danimarka Millî Müzesi'nde sergilenmektedir.
Babil kentinde II. Nebukadnezar'ın taht odasındaki, M.Ö. 6. yüzyıl tarihli kükreyen ve gezinen aslan.
Hindistan'ın amblemi olan, Ashoka'nın Aslan Başkenti
Ana madde: Aslanların kültürel tasvirleri

Aslan, spor takımlarının sembolü olarak da kullanılan,[235][236][237] insan kültürlerinde en çok tanınan hayvan sembollerinden biridir. Heykel ve resimlerde, ulusal bayraklarda, çağdaş film ve edebiyatta geniş bir şekilde tasvir edilmiştir.[53] İnsanlara yönelik saldırı olaylarına rağmen, Avrupa, Asya ve Afrika'daki kültürlerde, güçlülük ve asaletin simgesi olarak kabul edilmiştir. Aslan, "ormanın kralı" ve "hayvanların kralı" olarak tasvir edilmiştir ve böylelikle kraliyet ve ihtişamın popüler sembolü haline gelmiştir.[238]

Aslanların tasvirleri Üst Paleolitik dönemde yapılmıştır. Fransa'daki Lascaux ve Chauvet mağaralarında bulunan aslan oymaları ve resimleri, 15.000 ila 17.000 yıllık olarak tarihlendirilmiştir.[234][239] Almanya'nın güneybatısındaki Svabya Alpleri'ndeki Vogelherd mağarasında bulunan dişi aslan başlı fildişi oyması, Almancada Löwenmensch (aslan adam) olarak adlandırılır. Heykel, en az 32.000 yıllık[240] ve Orinyasiyen sanatının bir öğesidir.[31]

Sahra Altı Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sahra Altı Afrika'da aslan, hikâyelerde, atasözlerinde ve danslarda ortak bir karakter olmuş, ancak nadiren görsel sanatlarda yer almıştır.[241] Bazı kültürlerde, aslan gücü ve kraliyeti simgelemektedir.[242] Svahili dilinde aslan, "agresif", "kral" ve "güçlü" anlamına gelen simba adıyla bilinir.[61] Bazı hükümdarlar, takma adlarında "aslan" sözcüğünü kullanmışlardır. Mali İmparatorluğu'nun kurucusu ve prensi, Sundiata Keita'ya "Mali Aslanı" denmiştir.[243] Waalo krallığının kurucusunun, aslanlar tarafından yetiştirildiği ve aslanlardan öğrendiği bilgiyi kullanarak, krallığını kurmak için halkına geri döndüğü söylenir.[242]

Batı Afrika'nın bazı bölgelerinde, aslanlar sosyal hiyerarşinin en üst sınıfını sembolize etmektedir.[242] Aslanların nadir olduğu daha yoğun ormanlık alanlarda, leopar hiyerarşinin en üst sınıfını temsil etmektedir.[241] Batı ve Doğu Afrika'nın bazı bölgelerinde, aslan şifa ile ilişkilendirilir ve durugörü ile doğaüstü arasındaki bağlantı olarak kabul edilir. Diğer Doğu Afrika geleneklerinde, aslan tembellik sembolüdür.[242] Afrika folklorlarında, aslanın düşük zekası olduğu tasvir edilir ve diğer hayvanlar tarafından kolayca kandırılır.[243]

Yakın Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Mısırlılar, birçok savaş tanrısını, azılı avcılar olarak saygı duydukları "dişi aslan" olarak tasvir etmişlerdir. Aslanlarla ilişkilendirilen Mısır tanrıları arasında, Sekhmet, Bast, Mafdet, Menhit, Pakhet ve Tefnut bulunur.[238] Bu tanrılar genellikle güneş tanrısı Ra ve onun şiddetli sıcaklığı ile bağlantılıydı ve tehlikeli güçleri insanları veya kutsal yerleri korumak için çağrılmıştır. Aslan gövdeli ve insan ya da hayvan başlı bir yaratık olan Sfenks, bu koruyucu rolü üstlenmiş bir Firavun'u veya ilahı temsil ediyordu.[244]

Aslan, antik Mezopotamya'da Sümer, Asur ve Babil dönemlerinde önemli bir semboldü, krallıkla güçlü bir şekilde ilişkiliydi.[245] Aslanlar, tanrıça İnanna/Ishtar'ın başlıca sembollerindendi.[246][247] Babil Aslanı, Babil İmparatorluğu'nun en önde gelen simgesiydi.[248] Asurbanipal'ın Aslan Avı, şu anda British Museum'da bulunan yaklaşık MÖ 640'dan kalma Asur saray kabartmalarının ünlü bir serisidir.[249] Yahuda Aslanı, Yehuda kabilesi ve daha sonraki Yehuda Krallığı'nın kutsal kitaptaki amblemidir.[250] İncil'de aslanlardan sıkça bahsedilir; özellikle Daniel Kitabı'nda (Dan 6), adı geçen kahramanın Kral Darius'a ibadet etmeyi reddettiği ve mucizevi bir şekilde zarar görmediği aslanların odasında uyumak zorunda kaldığı yazılıdır. Hakimler Kitabı'nda, Samson, bir Filistinli kadını ziyaret etmek için seyahat ederken bir aslanı öldürür (Judg 14).[251]

Uzak Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hint-İran kronikleri, aslanları hayvanlar aleminde düzen bekçisi olarak görmüşlerdir. Sanskrit kelimesi, mrigendra, genel olarak hayvanların kralı veya özellikle geyik gibi bir aslanı belirtir. İnsan-aslan Narasimha, Hindu tanrısı Vişnu'nun on avatarından birisidir.[252] Singh, antik Hindistan'da 2.000 yıl öncesine dayanan, "aslan" anlamına gelen antik bir Hint vedik ismidir. Başlangıçta sadece Rajputs, bir Hindu Ksatriya veya askeri kast tarafından kullanılmıştır, ancak milyonlarca Hindu Rajputs ve bugün 20 milyondan fazla Sih tarafından kullanılmaktadır.[253] MS 3. yüzyılda, İmparator Asoka tarafından dikilen Asoka'nın Aslan Başkenti, sırt sırta vermiş bir vaziyette duran dört aslanı tasvir etmektedir. 1950'de Hindistan'ın ulusal amblemi olarak kabul edilmiştir.[254] Aslan, Sinhalalar için de semboliktir;[255] Hint-Aryan dilinden türetilmiş Sinhala terimi, "aslan halkı" ya da "aslan kanı olan insanlar" anlamına gelirken, kılıç tutan ve taç giyen bir aslan, Sri Lanka ulusal bayrağının temel figürüdür.[256]

Aslan, Çin sanatında yaygın bir motiftir; İlkbahar ve Sonbahar Dönemi'nde (MÖ 771-476) sanatta kullanılmış ve imparatorluk koruyucu aslanlarının, muhafaza edilmesi amacıyla imparatorluk saraylarının önüne yerleştirilmeye başlandığı Han Hanedanlığı döneminde (M.Ö. 206-MS 220) daha popüler hale gelmiştir. Aslanlar, Çin'e özgü olmadığından, ilk tasvirleri biraz gerçek dışıydı; Budist sanatının, MS 6. yüzyıldan sonra Tang Hanedanlığı tarafından Çin'e getirilmesinin ardından, aslanlar genellikle daha kısa, daha kalın gövdeli, kıvrımlı yeleli ve kanatsız olarak tasvir edilmiştir.[257] Aslan dansı, aslan kostümleri içindeki sanatçıların, genellikle zil, davul ve gonglarla oluşturdukları bir müzik eşliğinde, aslan hareketlerini taklit ettikleri, Çin kültüründe geleneksel bir danstır. Bu dans performansı, Çin Yeni Yılı, Orta Sonbahar Festivali ve iyi şans getirmesi için diğer kutlama günlerinde gerçekleştirilir.[258]

Singapur, adını Yunanca pólis kelimesinin soydaşı olan, Tamilce-Sanskritçe சிங்க singa Sanskrit: सिंह siṃha ve Sanskrit: पुर புர pura'dan gelen, Malayca; Malayca: singa (aslan) ve Malayca: pora (şehir/kale) sözcüklerinden almıştır.[259]

Batı dünyası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Girit, Eğriboz, Rodos, Berre ve Sakız ve diğer Yunan adalarındaki mezarlarda yapılan kazılarda, aslan başlı figürler ve muskalar bulunmuştur. Mısır tanrısı Sekmet'le ilişkilendirilen bu buluntular, M.Ö. 9 ve 6. yüzyıllar arasında, erken Demir Çağı'na tarihlendirilmişlerdir.[260] Aslan, bazı Ezop Masalları'nda, özellikle de Aslan ile Fare'de yer almaktadır.[261] Nemea aslanı, takımyıldız ve zodyak sembolü Leo olarak temsil edilirdi ve Antik Yunanistan ile Roma'da sembolikti. Mitolojide, postunun kahraman Herakles tarafından giyildiği[262] ve ölüme karşı zaferi sembolize ettiği tanımlıdır.[263] Lancelot ve Gawain, Orta Çağ'da aslanları öldüren diğer kahramanlardı. Bazı Orta Çağ hikâyelerinde, aslanlar, müttefikler ve yoldaşlar olarak tasvir edilmiştir.[264] "Aslan", Aslan Yürekli Richard gibi cesaretiyle ön plana çıkan, birkaç Orta Çağ savaşçı hükümdarın takma adıydı.[238] Aslanlar sık sık armalarda, kalkanlarda bir işaret ya da destekçi olarak tasvir edilir, ancak dişi aslan çok daha az kullanılır.[265]

Aslanlar, modern literatürde dahil olmak üzere karakter olarak birçok eserde yer almaktadır. Clive Staples Lewis'in, Narnia Günlükleri serisinin Aslan, Cadı ve Dolap kitabında Mesih Aslanı[266] ve L. Frank Baum'un Müthiş Oz Büyücüsü'ndeki komik korkak arslan karakterleri bunlardan bazılarıdır.[267] Aslan sembolizmi, sinemanın ortaya çıkışından itibaren kullanılmıştır. En ikonik ve geniş çapta tanınan aslanlardan biri, 1920'lerden bu yana Metro-Goldwyn-Mayer stüdyolarının maskotu olan Leo'dur.[268] Born Free filmi, dişi aslan Elsa'yı anlatmaktadır ve aynı adı taşıyan kurgusal olmayan kitaba dayanmaktadır.[269] Aslan, hayvanlar kralı rolünde, animasyon filmi Aslan Kral'da yer almıştır.[270]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Linnaeus, Carl (1758). "Felis leo". Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I (decima, reformata bas.). Holmiae: Laurentius Salvius. s. 41.  (Latince)
  2. ^ a b c d e Wozencraft, W.C. (2005). "Species Panthera leo". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. s. 546. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. 
  3. ^ Bauer, H.; Packer, C.; Funston, P. F.; Henschel, P.; Nowell, K. (2016). "Panthera leo". s. e.T15951A115130419. 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  4. ^ Smuts, G. L. (1982). Lion. Johannesburg: Macmillan South Africa. s. 231. ISBN 0-86954-122-6. 
  5. ^ Lions' nocturnal chorus. Earth-touch.com. Retrieved on 31 Temmuz 2013.
  6. ^ African Lion Panthera leo. Phoenix Zoo Fact Sheet.
  7. ^ Harington, C. R. "Dick (1969). "Pleistocene remains of the lion-like cat (Panthera atrox) from the Yukon Territory and northern Alaska". Canadian Journal of Earth Sciences. 6 (5). ss. 1277-88. doi:10.1139/e69-127. ISSN 0008-4077. 
  8. ^ a b c d e Bauer, H.; Packer, C.; Funston, P. F.; Henschel, P.; Nowell, K. (2016), "Panthera leo", IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi, IUCN, cilt 2016, doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T15951A107265605.en, 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 21 Ekim 2019 
  9. ^ "aslan". Nişanyan Sözlük. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2021. 
  10. ^ Liddell, H. G.; Scott, R. (1940). "πάνθηρ". A Greek-English Lexicon (Revised and augmented bas.). Oxford: Clarendon Press. 
  11. ^ Lewis, C. T.; Short, C. (1879). "lĕo". A Latin Dictionary. Founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary (Revised, enlarged bas.). Oxford: Clarendon Press. 
  12. ^ Liddell, H. G.; Scott, R. (1940). "λέων". A Greek-English Lexicon (Revised and augmented bas.). Oxford: Clarendon Press. s. 1043. 
  13. ^ Simpson, J.; Weiner, E., (Ed.) (1989). "Lion". Oxford English Dictionary (2. bas.). Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-861186-8. 
  14. ^ a b Johnson, W. E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E. C.; O'Brien, S. J. (2006). "The late Miocene radiation of modern Felidae: a genetic assessment". Science. 311 (5757). ss. 73-77. Bibcode:2006Sci...311...73J. doi:10.1126/science.1122277. PMID 16400146. 
  15. ^ a b Werdelin, L.; Yamaguchi, N.; Johnson, W. E.; O'Brien, S. J. (2010). "Phylogeny and evolution of cats (Felidae)". Biology and Conservation of Wild Felids. ss. 59-82. 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  16. ^ a b Davis, B. W.; Li, G.; Murphy, W. J. (2010). "Supermatrix and species tree methods resolve phylogenetic relationships within the big cats, Panthera (Carnivora: Felidae)". Molecular Phylogenetics and Evolution. 56 (1). ss. 64-76. doi:10.1016/j.ympev.2010.01.036. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  17. ^ a b Mazák, J. H.; Christiansen, P.; Kitchener, A. C.; Goswami, A. (2011). "Oldest known pantherine skull and evolution of the tiger". PLOS One. 6 (10). ss. e25483. Bibcode:2011PLoSO...625483M. doi:10.1371/journal.pone.0025483. PMC 3189913 $2. PMID 22016768. 
  18. ^ Oken, L. (1816). "1. Art, Panthera". Lehrbuch der Zoologie. 2. Abtheilung. Jena: August Schmid & Comp. s. 1052. 
  19. ^ a b c Hemmer, H. (1974). "Untersuchungen zur Stammesgeschichte der Pantherkatzen (Pantherinae) Teil 3. Zur Artgeschichte des Löwen Panthera (Panthera) leo (Linnaeus, 1758)". Veröffentlichungen der Zoologischen Staatssammlung. Cilt 17. ss. 167-280. 
  20. ^ a b c Breitenmoser, U.; Mallon, D. P.; Ahmad Khan, J. and; Driscoll, C. (2008). "Panthera leo ssp. persica". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. IUCN. s. e.T15952A5327221. doi:10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T15952A5327221.en. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  21. ^ a b Henschel, P.; Bauer, H.; Sogbohoussou, E.; Nowell, K. (2015). "Panthera leo West Africa subpopulation". IUCN Kırmızı Listesi. IUCN. doi:10.2305/IUCN.UK.2015-2.RLTS.T68933833A54067639.en. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  22. ^ a b c Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group" (PDF). Cat News. Cilt Special Issue 11. ss. 71−73. 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  23. ^ Wood, J. G. (1865). "Felidæ; or the Cat Tribe". The Illustrated Natural History. Mammalia, Volume 1. Londra: Routledge. s. 129−148. 
  24. ^ a b Hunter, L.; Barrett, P. (2018). "Lion Panthera leo". The Field Guide to Carnivores of the World (2 bas.). London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney: Bloomsbury. ss. 46−47. ISBN 978-1-4729-5080-2. 
  25. ^ a b Bertola, L. D.; Jongbloed, H.; Van Der Gaag, K. J.; De Knijff, P.; Yamaguchi, N.; Hooghiemstra, H.; Bauer, H.; Henschel, P.; White, P. A.; Driscoll, C. A.; Tende, T.; Ottosson, U.; Saidu, Y.; Vrieling, K.; de Iongh, H. H. (2016). "Phylogeographic patterns in Africa and High Resolution Delineation of genetic clades in the Lion (Panthera leo)". Scientific Reports. Cilt 6. s. 30807. Bibcode:2016NatSR...630807B. doi:10.1038/srep30807. PMC 4973251 $2. PMID 27488946. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  26. ^ Bölsche, W.; Harder, H. (1900). Tiere der Urwelt. Serie III. Wandsbek-Hamburg: Verlag der Kakao-Compagnie Theodor Reichardt. 
  27. ^ Christiansen, P. (2008). "Phylogeny of the great cats (Felidae: Pantherinae), and the influence of fossil taxa and missing characters". Cladistics. 24 (6). ss. 977-992. doi:10.1111/j.1096-0031.2008.00226.x. 
  28. ^ Manamendra-Arachchi, K.; Pethiyagoda, R.; Dissanayake, R.; Meegaskumbura, M. (2005). "A second extinct big cat from the late Quaternary of Sri Lanka" (PDF). The Raffles Bulletin of Zoology, Supplement 12. ss. 423-434. 7 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  29. ^ Marciszak, A.; Stefaniak, K. (2010). "Two forms of cave lion: Middle Pleistocene Panthera spelaea fossilis Reichenau, 1906 and Upper Pleistocene Panthera spelaea spelaea Goldfuss, 1810 from the Bisnik Cave, Poland". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. 258 (3). ss. 339-351. doi:10.1127/0077-7749/2010/0117. 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  30. ^ Sabol, M. (2014). "Panthera fossilis (Reichenau, 1906) (Felidae, Carnivora) from Za Hájovnou Cave (Moravia, The Czech Republic): A Fossil Record from 1987-2007" (PDF). Acta Musei Nationalis Pragae, Series B, Historia Naturalis. 70 (1-2). ss. 59-70. doi:10.14446/AMNP.2014.59. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  31. ^ a b c d Burger, J.; Rosendahl, W.; Loreille, O.; Hemmer, H.; Eriksson, T.; Götherström, A.; Hiller, J.; Collins, M. J.; Wess, T.; Alt, K. W. (2004). "Molecular phylogeny of the extinct cave lion Panthera leo spelaea" (PDF). Molecular Phylogenetics and Evolution. 30 (3). ss. 841-849. doi:10.1016/j.ympev.2003.07.020. PMID 15012963. 25 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2016. 
  32. ^ Probst, Ernst (1999). Deutschland in der Urzeit (Almanca). Orbis. ISBN 3-572-01057-8. 
  33. ^ Stuart, A. J.; Lister, Adrian M. (2011). "Extinction chronology of the cave lion Panthera spelaea". Quaternary Science Reviews. 30 (17). ss. 2329-40. Bibcode:2011QSRv...30.2329S. doi:10.1016/j.quascirev.2010.04.023. 
  34. ^ Hemmer, H. (2011). "The story of the cave lion - Panthera Leo Spelaea (Goldfuss, 1810) - A review". Quaternaire. Cilt 4. ss. 201-208. 
  35. ^ a b c Barnett, R.; Mendoza, M. L. Z.; Soares, A. E. R.; Ho, S. Y. W.; Zazula, G.; Yamaguchi, N.; Shapiro, B.; Kirillova, I. V.; Larson, G.; Gilbert, M. T. P. (2016). "Mitogenomics of the Extinct Cave Lion, Panthera spelaea (Goldfuss, 1810), resolve its position within the Panthera cats". Open Quaternary. Cilt 2. s. 4. doi:10.5334/oq.24. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  36. ^ Packer, C.; Clottes, J. (2000). "When Lions Ruled France" (PDF). Natural History. 109 (9). ss. 52-57. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  37. ^ a b Chimento, N. R.; Agnolin, F. L. (2017). "The fossil American lion (Panthera atrox) in South America: Palaeobiogeographical implications". Comptes Rendus Palevol. 16 (8). ss. 850-864. doi:10.1016/j.crpv.2017.06.009. 
  38. ^ Martin, Paul S. (1984). Quaternary Extinctions. Tucson, AZ: University of Arizona Press. ISBN 0-8165-1100-4. 
  39. ^ King, L. M.; Wallace, S. C. (2014). "Phylogenetics of Panthera, including Panthera atrox, based on craniodental characters". Historical Biology. 26 (6). ss. 827-833. doi:10.1080/08912963.2013.861462. 
  40. ^ Tseng, Z. J.; Wang, X.; Slater, G. J.; Takeuchi, G. T.; Li, Q.; Liu, J.; Xie, G. (2014). "Himalayan fossils of the oldest known pantherine establish ancient origin of big cats". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 281 (1774). s. 20132686. doi:10.1098/rspb.2013.2686. 
  41. ^ Li, G.; Davis, B. W.; Eizirik, E.; Murphy, W. J. (2016). "Phylogenomic evidence for ancient hybridization in the genomes of living cats (Felidae)". Genome Research. 26 (1). ss. 1-11. doi:10.1101/gr.186668.114. PMC 4691742 $2. PMID 26518481. 
  42. ^ Barnett, R.; Shapiro, B.; Barnes, I.; Ho, S. Y. W.; Burger, J.; Yamaguchi, N.; Higham, T. F. G.; Wheeler, H. T.; Rosendahl, W.; Sher, A. V.; Sotnikova, M.; Kuznetsova, T.; Baryshnikov, G. F.; Martin, L. D.; Harington, C. R.; Burns, J. A.; Cooper, A. (2009). "Phylogeography of lions (Panthera leo ssp.) reveals three distinct taxa and a late Pleistocene reduction in genetic diversity" (PDF). Molecular Ecology. 18 (8). ss. 1668-1677. doi:10.1111/j.1365-294X.2009.04134.x. PMID 19302360. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Eylül 2019. 
  43. ^ Argant, A.; Brugal, J.-P. (2017). "The cave lion Panthera (Leo) spelaea and its evolution: Panthera spelaea intermedia nov. subspecies". Acta Zoologica Cracoviensia. 60 (2). ss. 58-103. doi:10.3409/azc.60_2.59. 
  44. ^ Barnett, R.; Yamaguchi, N.; Shapiro, B.; Ho, S. Y.; Barnes, I.; Sabin, R.; Werdelin, L.; Cuisin, J.; Larson, G. (2014). "Revealing the maternal demographic history of Panthera leo using ancient DNA and a spatially explicit genealogical analysis". BMC Evolutionary Biology. 14 (1). s. 70. doi:10.1186/1471-2148-14-70. 
  45. ^ Bertola, L. D.; Van Hooft, W. F.; Vrieling, K.; Uit De Weerd, D. R.; York, D. S.; Bauer, H.; Prins, H. H. T.; Funston, P. J.; Udo De Haes, H. A.; Leirs, H.; Van Haeringen, W. A.; Sogbohossou, E.; Tumenta, P. N.; De Iongh, H. H. (2011). "Genetic diversity, evolutionary history and implications for conservation of the lion (Panthera leo) in West and Central Africa". Journal of Biogeography. 38 (7). ss. 1356-1367. doi:10.1111/j.1365-2699.2011.02500.x. 
  46. ^ Luptak, P. (2009). "Externá variabilita a taxonómia súčasných a vyhynutých poddruhov leva (Panthera leo)". Gazella, 36. ss. 33−150. 
  47. ^ Ashrafian, H. (2011). "An Extinct Mesopotamian Lion Subspecies". Veterinary Heritage. 34 (2). ss. 47-49. 
  48. ^ Pocock, R. I. (1898). "Lion-Tiger Hybrid". Nature. 58 (1496). s. 200. doi:10.1038/058200b0. 
  49. ^ Benirschke, K. (1967). "Sterility and fertility of interspecific mammalian hybrids". Comparative aspects of reproductive failure. Berlin, Heidelberg: Springer. ss. 218--234. doi:10.1007/978-3-642-48949-5_12. ISBN 978-3-642-48949-5. 
  50. ^ Shi, W. (2005). "Hybrid dysgenesis effects". Growth and Behaviour: Epigenetic and Genetic Factors Involved in Hybrid Dysgenesis (PDF) (PhD). Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Science and Technology. Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis. s. 8-10. 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ekim 2019. 
  51. ^ Rafferty, J. P. (2011). "The Liger". Carnivores: Meat-eating Mammals. New York: The Rosen Publishing Group. s. 120. ISBN 978-1-61530-340-3. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2014. 
  52. ^ Zhang, Z.; Chen, J.; Li, L.; Tao, M.; Zhang, C.; Qin, Q.; Xiao, J.; Liu, Y. & Liu, S. (2014). "Research advances in animal distant hybridization" (PDF). Science China Life Sciences. 57 (9). ss. 889-902. doi:10.1007/s11427-014-4707-1. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ekim 2019. 
  53. ^ a b c d e Guggisberg, C. A. W. (1975). "Lion Panthera leo (Linnaeus, 1758)". Wild Cats of the World. New York: Taplinger Publishing. ss. 138-179. ISBN 978-0-8008-8324-9. 
  54. ^ a b c Haas, S. K.; Hayssen, V.; Krausman, P. R. (2005). "Panthera leo" (PDF). Mammalian Species. Cilt 762. ss. 1-11. doi:10.1644/1545-1410(2005)762[0001:PL]2.0.CO;2. 28 July 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 October 2019. 
  55. ^ Schaller, pp. 28−30.
  56. ^ Pocock, R. I. (1939). "Panthera leo". The Fauna of British India, including Ceylon and Burma. Mammalia. – Volume 1. Londra: Taylor and Francis Ltd. ss. 212-222. 
  57. ^ a b Heptner, V. G.; Sludskii, A. A. (1992) [1972]. "Lion". Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola [Mammals of the Soviet Union, Volume II, Part 2]. Washington DC: Smithsonian Institution and the National Science Foundation. ss. 83-95. ISBN 978-90-04-08876-4. 
  58. ^ a b Nowak, R. M. (1999). "Panthera leo". Walker's Mammals of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ss. 832-834. ISBN 978-0-8018-5789-8. 
  59. ^ a b c d e Smuts, G. L.; Robinson, G. A.; Whyte, I. J. (1980). "Comparative growth of wild male and female lions (Panthera leo)". Journal of Zoology. 190 (3). ss. 365-373. Bibcode:2010JZoo..281..263G. doi:10.1111/j.1469-7998.1980.tb01433.x. 
  60. ^ a b c Chellam, R. and A. J. T. Johnsingh (1993). "Management of Asiatic lions in the Gir Forest, India". Dunstone, N.; Gorman, M. L. (Ed.). Mammals as predators: the proceedings of a symposium held by the Zoological Society of London and the Mammal Society, London. Volume 65 of Symposia of the Zoological Society of London. Londra: Londra Zooloji Topluluğu. ss. 409-23. 
  61. ^ a b Brakefield, T. (1993). "Lion: Sociable Simba". Big Cats: Kingdom of Might. Londra: Voyageur Press. ss. 50-67. ISBN 978-0-89658-329-0. 
  62. ^ a b Nowell, K.; Jackson, P. (1996). "African lion, Panthera leo (Linnaeus, 1758); Asiatic lion, Panthera leo persica (Meyer, 1826)" (PDF). Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan. Gland, Switzerland: IUCN/SSC Cat Specialist Group. ss. 17-21; 37-41. ISBN 978-2-8317-0045-8. 
  63. ^ Smuts, G. L. (1982). Lion. Johannesburg, South Africa: MacMillan. 
  64. ^ Sinha, S. P. (1987). Ecology of wildlife with special reference to the lion (Panthera leo persica) in Gir Wildlife Sanctuary, Saurashtra, Gujurat (PhD). Rajkot: Saurashtra University. ISBN 978-3844305456. 
  65. ^ a b c d e f West, P. M.; Packer, C. (2013). "Panthera leo Lion". Kingdon, J.; Happold, D.; Butynski, T.; Hoffmann, M.; Happold, M.; Kalina, J. (Ed.). Mammals of Africa. Londra: Bloomsbury Publishing. ss. 150-159. ISBN 978-1-4081-8996-2. 
  66. ^ West, P. M.; Packer, C. (2002). "Sexual Selection, Temperature, and the Lion's Mane". Science. 297 (5585). ss. 1339-1943. Bibcode:2002Sci...297.1339W. doi:10.1126/science.1073257. PMID 12193785. 
  67. ^ Trivedi, B. P. (2002). "Female Lions Prefer Dark-Maned Males, Study Finds". National Geographic News. National Geographic. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2007. 
  68. ^ Joubert, D. (1996). "Letters: By any other mane". New Scientist. s. 8. 24 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2018. 
  69. ^ a b Barnett, R.; Yamaguchi, N.; Barnes, I.; Cooper, A. (2006). "Lost populations and preserving genetic diversity in the lion Panthera leo: Implications for its ex situ conservation" (PDF). Conservation Genetics. 7 (4). ss. 507-514. doi:10.1007/s10592-005-9062-0. 24 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019. 
  70. ^ Menon, V. (2003). A Field Guide to Indian Mammals. New Delhi: Dorling Kindersley India. ISBN 978-0-14-302998-4. 
  71. ^ Schoe, M.; Sogbohossou, E. A.; Kaandorp, J.; De Iongh, H. (2010). Progress Report – collaring operation Pendjari Lion Project, Benin. The Dutch Zoo Conservation Fund (for funding the project). 
  72. ^ Trivedi, Bijal P. (2005). "Are Maneless Tsavo Lions Prone to Male Pattern Baldness?". National Geographic. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007. 
  73. ^ Munson, L. (2006). "Contraception in felids". Theriogenology. 66 (1). ss. 126-134. doi:10.1016/j.theriogenology.2006.03.016. PMID 16626799. 
  74. ^ Dell'Amore, C. (2016). "No, Those Aren't Male Lions Mating. One Is Likely a Female". National Geographic. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2016. 
  75. ^ Yamaguchi, Nobuyuki; Cooper, A.; Werdelin, L.; MacDonald, David W. (2004). "Evolution of the mane and group-living in the lion (Panthera leo): a review". Journal of Zoology. 263 (4). ss. 329-342. Bibcode:2010JZoo..281..263G. doi:10.1017/S0952836904005242. 
  76. ^ Koenigswald, W. v. (2002). Lebendige Eiszeit: Klima und Tierwelt im Wandel (Almanca). Stuttgart: Theiss. ISBN 978-3-8062-1734-6. 
  77. ^ Turner, J. A.; Vasicek, C. A.; Somers, M. J. (2015). "Effects of a colour variant on hunting ability: the white lion in South Africa". Open Science Repository Biology. s. e45011830. 
  78. ^ McBride, C. (1977). The White Lions of Timbavati. Johannesburg: E. Stanton. ISBN 978-0-949997-32-6. 
  79. ^ Tucker, L. (2003). Mystery of the White Lions—Children of the Sun God. Mapumulanga: Npenvu Press. ISBN 978-0-620-31409-1. 
  80. ^ Rudnai, Judith A. (1973). The Social Life of the Lion: A study of the behaviour of wild lions (Panthera leo massaica [Newmann] in the Nairobi National Park, Kenya. Wallingford: Washington Square East Publishers. ISBN 978-0-85200-053-3. 
  81. ^ Schaller, s. 5.
  82. ^ a b Chardonnet, P. (2002). Conservation of African lion (PDF). Paris, France: International Foundation for the Conservation of Wildlife. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 October 2019. 
  83. ^ Riggio, J.; Jacobson, A.; Dollar, L.; Bauer, H.; Becker, M.; Dickman, A.; Funston, P.; Groom, R.; Henschel, P.; de Iongh, H.; Lichtenfeld, L.; Pimm, S. (2013). "The size of savannah Africa: a lion's (Panthera leo) view". Biodiversity Conservation. 22 (1). ss. 17-35. doi:10.1007/s10531-012-0381-4. 
  84. ^ Black, S. A.; Fellous, A.; Yamaguchi, N.; Roberts, D. L. (2013). "Examining the Extinction of the Barbary Lion and Its Implications for Felid Conservation". PLOS One. 8 (4). s. e60174. Bibcode:2013PLoSO...860174B. doi:10.1371/journal.pone.0060174. PMC 3616087 $2. PMID 23573239. 
  85. ^ Schnitzler, A.; Hermann, L. (2019). "Chronological distribution of the tiger Panthera tigris and the Asiatic lion Panthera leo persica in their common range in Asia". Mammal Review. doi:10.1111/mam.12166. 
  86. ^ Üstay, A. H. (1990). Hunting in Turkey. İstanbul: BBA. 
  87. ^ Firouz, E. (2005). The complete fauna of Iran. I. B. Tauris. ss. 5-67. ISBN 978-1-85043-946-2. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2019. 
  88. ^ a b Guggisberg, C. A. W. (1961). Simba: the life of the lion. Cape Town: Howard Timmins. 
  89. ^ Kinnear, N. B. (1920). "The past and present distribution of the lion in south eastern Asia". Journal of the Bombay Natural History Society. Cilt 27. ss. 34-39. 
  90. ^ Schaller, s. 122.
  91. ^ Schaller, pp. 120-21.
  92. ^ a b c Schaller, s. 33.
  93. ^ Schaller, s. 37.
  94. ^ Packer, s. 33.
  95. ^ Schaller, s. 34-35.
  96. ^ Milius, S. (2002). "Biology: Maneless lions live one guy per pride". Society for Science & the Public. 161 (16): 253. doi:10.1002/scin.5591611614. 
  97. ^ Packer, ss. 25, 31.
  98. ^ Schaller, s. 44.
  99. ^ a b c d e f Estes, R. (1991). The behavior guide to African mammals: including hoofed mammals, carnivores, primates. University of California Press. ss. 369-76. ISBN 978-0-520-08085-0. 
  100. ^ Schaller, ss. 52-54.
  101. ^ Hanby, J. P., Bygott, J. D. (1979). "Population changes in lions and other predators". Sinclair, A. R. E.; Norton-Griffiths, M. (Ed.). Serengeti: dynamics of an ecosystem. Chicago: The University of Chicago Press. ss. 249−262. 
  102. ^ Borrego, N., Ozgul, A., Slotow, R. and Packer, C. (2018). "Lion population dynamics: do nomadic males matter?". Behavioral Ecology. 29 (3). ss. 660-666. doi:10.1093/beheco/ary018. 
  103. ^ van Hooft, P., Keet, D.F., Brebner, D.K. and Bastos, A.D. (2018). "Genetic insights into dispersal distance and disperser fitness of African lions (Panthera leo) from the latitudinal extremes of the Kruger National Park, South Africa". BMC Genetics. 19 (1). s. 21. doi:10.1186/s12863-018-0607-x. PMC 5883395 $2. PMID 29614950. 
  104. ^ Heinsohn, R.; C. Packer (1995). "Complex cooperative strategies in group-territorial African lions" (PDF). Science. 269 (5228). ss. 1260-1262. Bibcode:1995Sci...269.1260H. doi:10.1126/science.7652573. PMID 7652573. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  105. ^ Morell, V. (1995). "Cowardly lions confound cooperation theory". Science. 269 (5228). ss. 1216-1217. Bibcode:1995Sci...269.1216M. doi:10.1126/science.7652566. PMID 7652566. 
  106. ^ Jahn, Gary C. (1996). "Lioness Leadership". Science. 271 (5253). s. 1215. Bibcode:1996Sci...271.1215J. doi:10.1126/science.271.5253.1215a. PMID 17820922. 
  107. ^ Joslin, s. (1973). The Asiatic lion: a study of ecology and behaviour. University of Edinburgh, UK: Department of Forestry and Natural Resources. 
  108. ^ Chakrabarti, S., Jhala, Y. V. (2017). "Selfish partners: resource partitioning in male coalitions of Asiatic lions". Behavioral Ecology. 28 (6). ss. 1532-1539. doi:10.1093/beheco/arx118. PMC 5873260 $2. PMID 29622932. 
  109. ^ Schaller, s. 208.
  110. ^ Frank, L. G. (1998). Living with lions: carnivore conservation and livestock in Laikipia District, Kenya. Mpala Research Centre, Nanyuki: US Agency for International Development, Conservation of Biodiverse Resource Areas Project, 623-0247-C-00-3002-00. 
  111. ^ a b Hayward, M. W.; Kerley, G. I. H. (2005). "Prey preferences of the lion (Panthera leo)" (PDF). Journal of Zoology. 267 (3). ss. 309-322. Bibcode:2010JZoo..281..263G. CiteSeerX 10.1.1.611.8271 $2. doi:10.1017/S0952836905007508. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  112. ^ a b Mukherjee, S.; Goyal, S. s.; Chellam, R. (1994). "Refined techniques for the analysis of Asiatic lion Panthera leo persica scats" (PDF). Acta Theriologica. 39 (4). ss. 425-430. doi:10.4098/AT.arch.94-50. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  113. ^ Schaller, s. 195.
  114. ^ Schaller, ss. 220-221.
  115. ^ Schaller, s. 153.
  116. ^ Joubert, D. (2006). "Hunting behaviour of lions (Panthera leo) on elephants (Loxodonta africana) in the Chobe National Park, Botswana". African Journal of Ecology. 44 (44). ss. 279-281. doi:10.1111/j.1365-2028.2006.00626.x. 
  117. ^ Power, R. J.; Compion, R. X. Shem (2009). "Lion predation on elephants in the Savuti, Chobe National Park, Botswana". African Zoology. 44 (1). ss. 36-44. doi:10.3377/004.044.0104. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  118. ^ Stander, P. E. (1992). "Cooperative hunting in lions: the role of the individual" (PDF). Behavioral Ecology and Sociobiology. 29 (6). ss. 445-454. doi:10.1007/BF00170175. 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  119. ^ Loarie, S. R.; Tambling, C. J.; Asner, G. s. (2013). "Lion hunting behaviour and vegetation structure in an African savanna" (PDF). Animal Behaviour. 85 (5). ss. 899-906. doi:10.1016/j.anbehav.2013.01.018. hdl:2263/41825. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  120. ^ Schaller, s. 248.
  121. ^ Schaller, ss. 233, 247–248
  122. ^ Wilson, A.; Hubel, T.; Wilshin, S. (2018). "Biomechanics of predator–prey arms race in lion, zebra, cheetah and impala" (PDF). Nature. 554 (7691): 183-188. Bibcode:2018Natur.554..183W. doi:10.1038/nature25479. PMID 29364874. 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  123. ^ Schaller, s. 237.
  124. ^ Mills, G. "About lions—Ecology and behaviour". African Lion Working Group. 31 March 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 July 2007. 
  125. ^ Schaller, s. 82.
  126. ^ a b Schaller, ss. 270-76.
  127. ^ Schaller, s. 133.
  128. ^ Schaller, s. 276.
  129. ^ Schaller, s. 213.
  130. ^ "Behavior and Diet". African Wildlife Foundation website. African Wildlife Foundation. 1996. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2014. 
  131. ^ Hayward, M. W. (2006). "Prey preferences of the spotted hyaena (Crocuta crocuta) and degree of dietary overlap with the lion (Panthera leo)" (PDF). Journal of Zoology. 270 (4). ss. 606-614. Bibcode:2010JZoo..281..263G. doi:10.1111/j.1469-7998.2006.00183.x. 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  132. ^ a b Kruuk, H. (1972). "Interactions between Hyenas and other Carnivorous Animals". The Spotted Hyena: A Study of Predation and Social Behaviour. Chicago: The University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-45508-2. 
  133. ^ Creel, S.; Spong, G.; Creel, N. (2001). "Interspecific competition and the population biology of extinction-prone carnivores". Gittleman, J. L.; Funk, S. M.; Macdonald, D. W.; Wayne, R. K. (Ed.). Carnivore Conservation (1. bas.). Cambridge University Press. ss. 35−60. ISBN 978-0-521-66232-1. 
  134. ^ Schaller, s. 272.
  135. ^ Schaller, ss. 273-74.
  136. ^ Joubert, D.; Joubert, B. (1992). Eternal Enemies: Lions and Hyenas (DVD). National Geographic. 
  137. ^ Trinkel, M.; Kastberger, G. (2005). "Competitive interactions between spotted hyenas and lions in the Etosha National Park, Namibia". African Journal of Ecology. 43 (3). ss. 220-224. doi:10.1111/j.1365-2028.2005.00574.x. 
  138. ^ Green, D. S.; Johnson-Ulrich, L.; Couraud, H. E.; Holekamp, K. E. (2018). "Anthropogenic disturbance induces opposing population trends in spotted hyenas and African lions". Biodiversity and Conservation. 27 (4). ss. 871−889. doi:10.1007/s10531-017-1469-7. 
  139. ^ Denis-Hoot, C.; Denis-Hoot, M. (2003). The Art of Being a Lion. New York: Barnes & Noble. s. 198. ISBN 9780760747674. 
  140. ^ O'Brien, S. J.; Wildt, D. E.; Bush, M. (1986). "The Cheetah in Genetic Peril" (PDF). Scientific American. 254 (254). ss. 68-76. Bibcode:1986SciAm.254e..84O. doi:10.1038/scientificamerican0586-84. 30 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  141. ^ Laurenson, M. K. (1994). "High juvenile mortality in cheetahs (Acinonyx jubatus) and its consequences for maternal care" (PDF). Journal of Zoology. 234 (3). ss. 387-408. Bibcode:2010JZoo..281..263G. doi:10.1111/j.1469-7998.1994.tb04855.x. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  142. ^ Rostro-García, S.; Kamler, J. F.; Hunter, L. T. B. (2015). "To kill, stay or flee: the effects of lions and landscape factors on habitat and kill site selection of cheetahs in South Africa". PLOS One. 10 (2). s. e0117743. Bibcode:2015PLoSO..1017743R. doi:10.1371/journal.pone.0117743. PMC 4333767 $2. PMID 25693067. 
  143. ^ Schaller, s. 293.
  144. ^ Woodroffe, R.; Ginsberg, J. R. (1999). "Conserving the African wild dog Lycaon pictus. I. Diagnosing and treating causes of decline". Oryx. 33 (2). ss. 132-142. doi:10.1046/j.1365-3008.1999.00052.x. 
  145. ^ Pienaar, U. de V. (1969). "Predator-prey relationships among the larger mammals of the Kruger National Park". Koedoe. 12 (1). ss. 108-176. doi:10.4102/koedoe.v12i1.753. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2019. 
  146. ^ a b Schaller, s. 188.
  147. ^ "Crocodiles!". Nova (transcript). PBS. 1998. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2010. 
  148. ^ Schaller, s. 29.
  149. ^ a b Schaller, s. 174.
  150. ^ Schramm, Ralph Dee; Briggs, Michael B.; Reeves, Jerry J. (1994). "Spontaneous and induced ovulation in the lion (Panthera leo)". Zoo Biology. 13 (4). ss. 301-307. doi:10.1002/zoo.1430130403. 
  151. ^ Asdell, Sydney A. (1993) [1964]. Patterns of mammalian reproduction. Ithaca: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-1753-5. 
  152. ^ Schaller, s. 142.
  153. ^ Pacifici, M., Santini, L., Di Marco, M., Baisero, D., Francucci, L., Grottolo Marasini, G., Visconti, s. and Rondinini, C. (2013). "Generation length for mammals". Nature Conservation, 5. ss. 87-94. 
  154. ^ a b c Scott, s. 45.
  155. ^ Schaller, s. 143.
  156. ^ a b Schaller, s. 147-49.
  157. ^ Scott, s. 46.
  158. ^ Crandall, L. S. (1964). The management of wild animals in captivity. Chicago: University of Chicago Press. OCLC 557916. 
  159. ^ Packer, C.; Pusey, A. E. (Mayıs 1983). "Adaptations of female lions to infanticide by incoming males". American Naturalist. 121 (5). ss. 716-28. doi:10.1086/284097. 
  160. ^ Macdonald, David (1984). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. s. 31. ISBN 978-0-87196-871-5. 
  161. ^ Scott, s. 68.
  162. ^ Bagemihl, Bruce (1999). Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity. New York: St. Martin's Press. ss. 302-05. ISBN 978-0-312-19239-6. 
  163. ^ Schaller, s. 137.
  164. ^ Schaller, s. 183.
  165. ^ Schaller, ss. 188-89.
  166. ^ Schaller, ss. 189-90.
  167. ^ Schaller, s. 184.
  168. ^ Yeoman, Guy Henry; Walker, Jane Brotherton (1967). The ixodid ticks of Tanzania. Londra: Commonwealth Institute of Entomology. OCLC 955970. 
  169. ^ Fosbrooke, H. (1963). "The stomoxys plague in Ngorongoro". East African Wildlife Journal. 1 (6). ss. 124-126. doi:10.1111/j.1365-2028.1963.tb00190.x. 
  170. ^ Nkwame, V. M. (9 Eylül 2006). "King of the jungle in jeopardy". The Arusha Times. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. 
  171. ^ Myers, D. L.; Zurbriggen, A.; Lutz, H.; Pospischil, A. (1997). "Distemper: not a new disease in lions and tigers" (PDF). Clinical Diagnostic Laboratory Immunology. 4 (2). ss. 180-184. 25 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  172. ^ Roelke-Parker, M. E.; Munson, L.; Packer, C.; Kock, R.; Cleaveland, S.; Carpenter, M.; O'Brien, S. J.; Pospischil, A.; Hofmann-Lehmann, R.; L., Hans; Mwanengele, G. L. M.; Mgasa, M. N.; Machange, G. A.; Summers, B. A.; Appel, M. J. G. (1996). "A canine distemper epidemic in Serengeti lions (Panthera leo)". Nature. 379 (6564). ss. 441-445. Bibcode:1996Natur.379..441R. doi:10.1038/379441a0. PMID 8559247. 
  173. ^ Bull, M. E.; Kennedy-Stoskopf, S.; Levine, J. F.; Loomis, M.; Gebhard, D. G.; Tompkins, W. A. (2003). "Evaluation of T lymphocytes in captive African lions (Panthera leo) infected with feline immunodeficiency virus". American Journal of Veterinary Research. 64 (10). ss. 1293-1300. doi:10.2460/ajvr.2003.64.1293. 
  174. ^ Poli, A.; Abramo, F.; Cavicchio, s.; Bandecchi, s.; Ghelardi, E.; Pistello, M. (1995). "Lentivirus infection in an African lion: a clinical, pathologic and virologic study". Journal of Wildlife Diseases. 31 (1). ss. 70-74. doi:10.7589/0090-3558-31.1.70. 
  175. ^ Schaller, s. 85.
  176. ^ Sparks, J. (1967). "Allogrooming in primates: a review". Morris, D. (Ed.). Primate Ethology (2011 bas.). Chicago: Aldine. ss. 148-175. ISBN 9780202368160. 
  177. ^ Leyhausen, P. (1960). Verhaltensstudien an Katzen (Almanca) (2. bas.). Berlin: Paul Parey. ISBN 978-3-489-71836-9. 
  178. ^ Schaller, ss. 85-88.
  179. ^ Schaller, ss. 88-91.
  180. ^ a b Schaller, ss. 103-117.
  181. ^ Schaller, s. 95.
  182. ^ Schaller, ss. 103-113.
  183. ^ Eklund, R.; Peters, G.; Ananthakrishnan, G.; Mabiza, E. (2011). "An acoustic analysis of lion roars. I: Data collection and spectrogram and waveform analyses" (PDF). Speech, Music and Hearing Quarterly Progress and Status Report. Cilt 51. s. 1. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  184. ^ Ananthakrishnan, G.; Eklund, R.; Peters, G.; Mabiza, E. (2011). "An acoustic analysis of lion roars. II: Vocal tract characteristics" (PDF). Speech, Music and Hearing Quarterly Progress and Status Report. Cilt 51. s. 5. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  185. ^ Myers, N. (1975). "The silent savannahs". International Wildlife. 5 (5). ss. 5−10. 
  186. ^ Bauer, H.; Van Der Merwe, S. (2002). "The African lion database". Cat News. Cilt 36. ss. 41-53. 
  187. ^ Henschel, Philipp; Malanda, Guy-Aime; Hunter, Luke (2014). "The status of savanna carnivores in the Odzala-Kokoua National Park, northern Republic of Congo". Journal of Mammalogy. 95 (4). s. 882−892. Bibcode:2007JMamm..88..275L. doi:10.1644/13-mamm-a-306. ISSN 0022-2372. 
  188. ^ Henschel, P.; Petracca, L. S.; Hunter, L. T.; Kiki, M.; Sewadé, C.; Tehou, A.; Robinson, H. S. (2016). "Determinants of distribution patterns and management needs in a critically endangered lion Panthera leo population". Frontiers in Ecology and Evolution. 4 (4). s. 110. doi:10.3389/fevo.2016.00110. 
  189. ^ Tumenta, P. N.; Kok, J. S.; van Rijssel, J. C.; Buij, R.; Croes, B. M.; Funston, P. J.; de Iongh, H. H.; de Haes, H. A. Udo (2009). "Threat of rapid extermination of the lion (Panthera leo leo) in Waza National Park, Northern Cameroon". African Journal of Ecology. 48 (4). ss. 1-7. doi:10.1111/j.1365-2028.2009.01181.x. 
  190. ^ Bauer, H.; Van Der Merwe, S. (2004). "Inventory of free-ranging lions Panthera leo in Africa". Oryx. 38 (1). ss. 26-31. doi:10.1017/S0030605304000055. 
  191. ^ Angelici, F. M.; Rossi, L. (2017). "Further lion, Panthera leo senegalensis Meyer, 1826, sightings in Mole National Park, Ghana, and possible first serval Leptailurus serval Schreber, 1776 record after 39 years (Mammalia Felidae)" (PDF). Biodiversity Journal. 8 (2). ss. 749−752. 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  192. ^ "Hidden population of up to 200 lions found in remote Ethiopia". New Scientist. 2016. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2016. 
  193. ^ "Lions rediscovered in Ethiopia's Alatash National Park". BBC News. 2016. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2016. 
  194. ^ IUCN Cat Specialist Group (2006). Conservation Strategy for the Lion West and Central Africa (PDF). Yaounde, Cameroon: IUCN. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  195. ^ IUCN Cat Specialist Group (2006). Conservation Strategy for the Lion Panthera leo in Eastern and Southern Africa (PDF). Pretoria, South Africa: IUCN. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  196. ^ Bauer, H.; de Iongh, H.; Sogbohossou, E. (2010). "Assessment and mitigation of human-lion conflict in West and Central Africa". Mammalia. 74 (4). ss. 363-367. doi:10.1515/MAMM.2010.048. 
  197. ^ Singh, H. S.; Gibson, Luke (2011). "A conservation success story in the otherwise dire megafauna extinction crisis: The Asiatic lion (Panthera leo persica) of Gir forest". Biological Conservation. 144 (5). ss. 1753-57. doi:10.1016/j.biocon.2011.02.009. 
  198. ^ a b Venkataraman, M. (2016). "Wildlife and human impacts in the Gir landscape". Agrawal, P.K; Verghese, A.; Krishna, S.R.; Subaharan, K. (Ed.). Human Animal Conflict in Agro-Pastoral Context: Issues & Policies. New Delhi: Indian Council of Agricultural Research. s. 32−40. 
  199. ^ Singh, A.P. (2017). "The Asiatic Lion (Panthera leo persica): 50 Years Journey for Conservation of an Endangered Carnivore and its Habitat in Gir Protected Area, Gujarat, India". Indian Forester. 143 (10). ss. 993−1003. 
  200. ^ Singh, H.S. (2017). "Dispersion of the Asiatic lion Panthera leo persica and its survival in human-dominated landscape outside the Gir forest, Gujarat, India". Current Science. 112 (5). ss. 933−940. doi:10.18520/cs/v112/i05/933-940. 
  201. ^ Kaushik, H. (2017). "Lion population roars to 650 in Gujarat forests". The Times of India. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017. 
  202. ^ Saberwal, V. K.; Gibbs, J. P.; Chellam, R.; Johnsingh, A. J. T. (1994). "Lion‐Human Conflict in the Gir Forest, India". Conservation Biology. 8 (2). ss. 501-507. doi:10.1046/j.1523-1739.1994.08020501.x. 
  203. ^ Meena, V. (2016). "Wildlife and human impacts in the Gir landscape". Agrawal, P.K.; Verghese, A.; Radhakrishna, S.; Subaharan, K. (Ed.). Human Animal Conflict in Agro-Pastoral Context: Issues & Policies. Yeni Delhi: Indian Council of Agricultural Research. 
  204. ^ Sharma, R. (2017). "Tired of Gujarat reluctance on Gir lions, MP to release tigers in Kuno". The Times of India. 28 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  205. ^ "Stalemate on translocation of Gir lions Kuno Palpur in Madhya Pradesh to be used as tiger habitat now". Hindustan Times. 2017. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2018. 
  206. ^ Barnett, R.; Yamaguchi, N.; Shapiro, B.; Nijman, V. (2007). "Using ancient DNA techniques to identify the origin of unprovenanced museum specimens, as illustrated by the identification of a 19th century lion from Amsterdam". Contributions to Zoology. 76 (2). ss. 87-94. 22 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2012. 
  207. ^ Yamaguchi, N.; Haddane, B. (2002). "The North African Barbary Lion and the Atlas Lion Project". International Zoo News. Cilt 49. ss. 465-481. 
  208. ^ Bruche, S.; Gusset, M.; Lippold, S.; Barnett, R.; Eulenberger, K.; Junhold, J.; Driscoll, C. A.; Hofreiter, M. (2012). "A genetically distinct lion (Panthera leo) population from Ethiopia". European Journal of Wildlife Research. 59 (2). ss. 215-225. doi:10.1007/s10344-012-0668-5. 
  209. ^ O’Brien, S. J.; Joslin, P.; Smith, G. L. III; Wolfe, R.; Schaffer, N.; Heath, E.; Ott-Joslin, J.; Rawal, P. P.; Bhattacharjee, K. K.; Martenson, J. S. (1987). "Evidence for African origins of founders of the Asiatic lion Species Survival Plan" (PDF). Zoo Biology. 6 (2). ss. 99-116. doi:10.1002/zoo.1430060202. 25 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2019. 
  210. ^ Frankham, R.; Ballou, J.; Briscoe, D. (2009). "Genetic management of Captive Populations". Introduction to Conservation Genetics (Second bas.). Cambridge, New York, Melbourne, Madrid: Cambridge University Press. ss. 430-452. ISBN 978-0-521-70271-3. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2019. 
  211. ^ Daigle, C. L.; Brown, J. L.; Carlstead, K.; Pukazhenthi, B.; Freeman, E. W.; Snider, R. J. (2015). "Multi-institutional survey of social, management, husbandry and environmental factors for the SSP African lion Panthera leo population: examining the effects of a breeding moratorium in relation to reproductive success" (PDF). International Zoo Yearbook. 49 (1). ss. 198-213. doi:10.1111/izy.12073. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ekim 2019. 
  212. ^ de Courcy, s. 81-82.
  213. ^ Dollinger, s.; Geser, S. "Lion: In the Zoo (subpage)". Visit the Zoo. WAZA (World Association of Zoos and Aquariums). 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011. 
  214. ^ Aguiar, E. (2007). "Honolulu zoo's old lion roars no more". Honolulu Advertiser. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. 
  215. ^ Baratay & Hardouin-Fugier, ss. 19-21, 42.
  216. ^ Baratay & Hardouin-Fugier, s. 20.
  217. ^ Owen, James (3 Kasım 2005). "Medieval Lion Skulls Reveal Secrets of Tower of London "Zoo"". National Geographic Magazine. National Geographic. 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2007. 
  218. ^ Blunt, s. 208.
  219. ^ de Courcy, s. 69.
  220. ^ Grisham, J. (2001). "Lion". Bell, C. E. (Ed.). Encyclopedia of the World's Zoos. 2: G–P. Chicago: Fitzroy Dearborn. ss. 733-39. ISBN 978-1-57958-174-9. 
  221. ^ a b Baratay & Hardouin-Fugier, s. 187.
  222. ^ Feldman, D. (1993). How Does Aspirin Find a Headache?. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-016923-7. 
  223. ^ Jackson, s. 156-159.
  224. ^ Wiedemann, T. (1995). Emperors and Gladiators. Routledge. s. 60. ISBN 978-0-415-12164-4. 
  225. ^ Hazzah, L.; Borgerhoof Mulder, M.; Frank, L. (2009). "Lions and warriors: Social factors underlying declining African lion populations and the effect of incentive-based management in Kenya". Biological Conservation. 142 (11). ss. 2428-2437. doi:10.1016/j.biocon.2009.06.006. 
  226. ^ Jackson, s. 166.
  227. ^ Baratay & Hardouin-Fugier, s. 113.
  228. ^ Capecchi, Christina; Rogers, Katie (30 Temmuz 2015). "Killer of Cecil the lion finds out that he is a target now, of internet vigilantism". The New York Times. 29 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015. 
  229. ^ Patterson, B. D. (2004). The Lions of Tsavo: Exploring the Legacy of Africa's Notorious Man-Eaters. New York: McGraw Hill Professional. ISBN 978-0-07-136333-4. 
  230. ^ Patterson, B. D.; Neiburger, E. J.; Kasiki, S. M. (2003). "Tooth Breakage and Dental Disease as Causes of Carnivore-Human Conflicts". Journal of Mammalogy. 84 (1). ss. 190-196. Bibcode:2007JMamm..88..275L. doi:10.1644/1545-1542(2003)084<0190:TBADDA>2.0.CO;2. 
  231. ^ Packer, C.; Ikanda, D.; Kissui, B.; Kushnir, H. (2005). "Conservation biology: lion attacks on humans in Tanzania". Nature. 436 (7053). ss. 927-28. Bibcode:2005Natur.436..927P. doi:10.1038/436927a. PMID 16107828. 
  232. ^ Packer, C.; Swanson, A.; Ikanda, D.; Kushnir, H. (2011). Rands, S. A. (Ed.). "Fear of Darkness, the Full Moon and the Nocturnal Ecology of African Lions". PLOS One. 6 (7). ss. e22285. Bibcode:2011PLoSO...622285P. doi:10.1371/journal.pone.0022285. PMC 3140494 $2. PMID 21799812. 
  233. ^ Frump, R. R. (2006). The Man-Eaters of Eden: Life and Death in Kruger National Park. The Lyons Press. ISBN 978-1-59228-892-2. 
  234. ^ a b Chauvet, J.-M.; Brunel, D. E.; Hillaire, C. (1996). Dawn of Art: The Chauvet Cave. The oldest known paintings in the world. New York: Harry N. Abrams. 
  235. ^ "Detroit Lions" (official Website). 2001. 10 July 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 July 2007. 
  236. ^ "Chelsea centenary crest unveiled". BBC. 12 Kasım 2004. 11 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2007. 
  237. ^ "The Aston Villa Crest: 2007 Onwards ..." Aston Villa FC. 2007. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007. 
  238. ^ a b c Garai, J. (1973). The Book of Symbols. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-21773-0. 
  239. ^ Leroi-Gourhan, A., Allain J. (1979). Lascaux inconnu. XXIIe supplement à "Gallia Préhistoire". Paris.
  240. ^ Bailey, M. (2013). Ice Age Lion Man is world's earliest figurative sculpture. The Art Newspaper, 31 Ocak 2013. 8 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  241. ^ a b Jackson, s. 119.
  242. ^ a b c d Hogarth, C.; Butler, N. (2004). "Animal Symbolism (Africa)". Walter, M. N. (Ed.). Shamanism: An Encyclopedia of World Beliefs, Practices, and Culture, Volume 1. ss. 3-6. ISBN 978-1-57607-645-3. 
  243. ^ a b Lynch, P. A. (2004). "Lion". African Mythology A to Z. Infobase Publishing. s. 63. ISBN 978-0-8160-4892-2. 
  244. ^ Pinch, Geraldine (2004). Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. ss. 133-134, 206. ISBN 978-0-19-517024-5. 
  245. ^ Cassin, Elena (1981). "Le roi et le lion" [The king & the lion] (PDF). Revue de l'Histoire des Religions (Fransızca). 298 (198-4). ss. 355-401. doi:10.3406/rhr.1981.4828. 10 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2009. 
  246. ^ Black, Jeremy; Green, Anthony (1992). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. The British Museum Press. s. 118. ISBN 978-0-7141-1705-8. 
  247. ^ Collins, Paul (1994), "The Sumerian Goddess Inanna (3400-2200 BC)", Papers of from the Institute of Archaeology, 5, UCL, ss. 113-114 
  248. ^ Sass, B.; Marzahn, J. (2010). "The motifs". Aramaic and figural stamp impressions on bricks of the sixth century B.C. from Babylon. Wiesbaden, Germany: Harrassowitz Verlag. ss. 178-186. ISBN 9783447061841. 
  249. ^ Reade, J. (1998). Assyrian Sculpture (Second bas.). London, United Kingdom: The British Museum Press. ss. 72-79, 73. ISBN 978-0-7141-2141-3. 
  250. ^ Epstein, Marc Michael (1997). Dreams of subversion in medieval Jewish art and literature. Penn State Press. ss. 110, 121. ISBN 978-0-271-01605-4. 
  251. ^ Borowski, O. (2008). "Lion". Sakenfeld, Katharine D. (Ed.). New Interpreter's Dictionary of the Bible Volume 3. Abingdon Press. ss. 669-70. ISBN 978-0687333653. 
  252. ^ Chandrasekharam, D. (2007). "Geo-mythology of India". Piccardi, L.; Masse, W. B. (Ed.). Myth and Geology. Geological Society Special Publications No. 273. Londra: Geological Society. ss. 29-37. 
  253. ^ Singh, K. (2004). A History of the Sikhs: 1469-1838. I. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-567308-1. 
  254. ^ Jackson, s. 122.
  255. ^ "National Flag". Government of Sri Lanka. 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007. 
  256. ^ "Article 6: The National Flag". Constitution. Government of Sri Lanka. 1978. 14 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2007. 
  257. ^ Ling, Li (Mayıs 2002). "The Two-Way Process in the Age of Globalization". Ex/Change (newsletter) (4). Egan, Ronald transl. City University of Hong Kong. 6 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2007. 
  258. ^ "Lion Dance Club". MIT. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2019. 
  259. ^ "Singapore". The American Heritage Dictionary of the English Language (4. bas.). Bartleby. 2000. 29 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2006. 
  260. ^ Apostola, E. (2014). "Cross-cultural Relations between Egypt and Greece during the Early Iron Age: Representations of Egyptian Lion-Headed Deities in the Aegean". Pinarello, M.S.; Yoo, J.; Lundock, J.; Walsh, C. (Ed.). Current Research in Egyptology: Proceedings of the Fifteenth Annual Symposium. Oxford: Oxbow Books. ss. 100-112. 
  261. ^ Jackson, 99, 150
  262. ^ Graves, R. (1955). "The First Labour: The Nemean Lion". Greek Myths. Londra: Penguin. ss. 465-69. ISBN 978-0-14-001026-8. 
  263. ^ Tressider, J. (1997). The Hutchinson Dictionary of Symbols. Londra: Helicon Publishers. s. 124. ISBN 978-1-85986-059-5. 
  264. ^ Jackson, s. 103-105.
  265. ^ "Arms of Margaret Norrie McCain". The Public Register of Arms, Flags and Badges. CA. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2010. 
  266. ^ Ford, Paul (2005). Companion to Narnia: Revised Edition. San Francisco: HarperCollins. s. 6. ISBN 978-0-06-079127-8. 
  267. ^ Jackson, s. 135.
  268. ^ "Advertising Mascots—Animals—Leo the MGM Lion (MGM Studios)". TV Acres. 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2019. 
  269. ^ Jackson, ss. 54-55.
  270. ^ Jackson, ss. 7, 197.

Alıntılanan metinler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisözlük'te aslan ile ilgili tanım bulabilirsiniz.
Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:
Wikimedia Commons'ta Lion ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aslan&oldid=34166563" sayfasından alınmıştır