Pamumuna

Ang pamumuna, puna o kritisismo^[1][2] (Ingles: criticism) ay ang pagbuo ng isang paghatol tungkol sa mga negatibo o positibong katangian ng isang tao o isang bagay. Ang pamumuna ay maaaring sumaklaw mula sa impromptu na komento hanggang sa nakasulat na detalyadong tugon.^[3] Ang pagpuna o kritisismo ay nahahati sa ilang magkakapatong na uri kabilang ang "teoretikal, praktikal, impresyonistiko, apektibo, preskriptibo, o deskriptibo".^[4]

Ang pagbibigay-puna ay maaari ding tumukoy sa isang pagpapahayag ng hindi pagsang-ayon sa isang tao o isang bagay.^[3] Kapag ang pagpuna sa ganitong uri ay konstruktibo, maaari nitong ipabatid sa isang indibidwal ang mga butas o siwang sa kanilang pag-unawa at maaari itong magbigay ng mga natatanging ruta para sa pagpapaunlad o repormasyon.^[5][6][7] Sinusuportahan ng pananaliksik ang paniwala o nosyon na ang paggamit ng puna at konstruktibong kritisismo sa proseso ng pag-aaral ay napaka-maimpluwensya.^[8][9]

Critique (kritika) laban sa criticism (kritisismo): Sa French, German, o Italian, walang iginuhit na pagkakaiba sa pagitan ng 'critique' at 'criticism'. Ang dalawang salita ay parehong isinasalin bilang critique, Kritik, at critica, ayon sa pagkakabanggit. ^[10] Sa wikang Ingles, ang pilosopo na si Gianni Vattimo ay nagmumungkahi na ang kritisismo ay mas madalas na ginagamit upang tukuyin ang kritisismong pampanitikan o kritisismong pansining habang ang critique o kritika ay tumutukoy sa mas pangkalahatan at malalim na pagsulat tulad ng Critique of Pure Reason ni Kant.^[10] Ang isa pang pagkakaiba na kung minsan ay ginagawa ay ang critique ay hindi kailanman isinapersonal o ad hominem ^[10] at ipinakita sa paraang naghihikayat sa pagtanggi o pagpapalawak ng mga ideyang ipinahayag. Gayunpaman, ang mga pagkakaiba ay mapaglalang at hindi maliwanag sa kainaman. ^[10]

Ang terminong Ingles na "brickbat" ay minsan ay ginagamit sa katuturang "isang hindi kanais-nais na pamumuna, hindi magandang komento o matalas na pagbagsak". Ang termino ay nagmula noong ika-17 siglo, na nagmula sa kasanayan ng paghahagis ng mga laryo bilang pambato sa isang tao na hindi naaprubahan.^[11][12]

Sa ilang konteksto, gaya ng kritisismong pampanitikan at kritisismong pansining, ginagamit ang salitang kritisismo bilang isang neutral na salita na kasingkahulugan ng ebalwasyon.^[13]

• Panunuri (kritika)
• Pagsusuri (pag-analisa)
• Kritisismong pampanitikan

1. ↑ "kritisismo - Diksiyonaryo". diksiyonaryo.ph. Nakuha noong 2024-01-17.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. ↑ "puna - Diksiyonaryo". diksiyonaryo.ph. Nakuha noong 2024-01-17.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. ↑ ^{3.0 3.1} "Criticism". Cambridge Dictionary. | the act of giving your opinion or judgment about the good or bad qualities of something or someone or the act of saying that something or someone is bad
4. ↑ "Criticism". Oxford Dictionary. | "The reasoned discussion of literary works, an activity which may include some or all of the following procedures, in varying proportions: the defence of literature against moralists and censors, classification of a work according to its genre, interpretation of its meaning, analysis of its structure and style, judgement of its worth by comparison with other works, estimation of its likely effect on readers, and the establishment of general principles by which literary works can be evaluated and understood."
5. ↑ Fong, Carlton J.; Warner, Jayce R.; Williams, Kyle M.; Schallert, Diane L.; Chen, Ling-Hui; Williamson, Zachary H.; Lin, Shengjie (Hulyo 2016). "Deconstructing constructive criticism: The nature of academic emotions associated with constructive, positive, and negative feedback". Learning and Individual Differences. 49: 393–399. doi:10.1016/j.lindif.2016.05.019. ISSN 1041-6080.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. ↑ Winstone, Naomi E.; Nash, Robert A.; Parker, Michael; Rowntree, James (2017-01-02). "Supporting Learners' Agentic Engagement With Feedback: A Systematic Review and a Taxonomy of Recipience Processes". Educational Psychologist (sa wikang Ingles). 52 (1): 17–37. doi:10.1080/00461520.2016.1207538. ISSN 0046-1520. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
7. ↑ Shute, Valerie J. (2008-03-01). "Focus on Formative Feedback". Review of Educational Research (sa wikang Ingles). 78: 153–189. doi:10.3102/0034654307313795. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
8. ↑ Kluger, Avraham N.; DeNisi, Angelo (Marso 1996). "The effects of feedback interventions on performance: A historical review, a meta-analysis, and a preliminary feedback intervention theory". Psychological Bulletin. 119 (2): 254–284. doi:10.1037/0033-2909.119.2.254. ISSN 1939-1455.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. ↑ Brown, Gavin T.L.; Harris, Lois R.; Harnett, Jennifer (Oktubre 2012). "Teacher beliefs about feedback within an assessment for learning environment: Endorsement of improved learning over student well-being". Teaching and Teacher Education. 28 (7): 968–978. doi:10.1016/j.tate.2012.05.003. ISSN 0742-051X.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
10. ↑ ^{10.0 10.1 10.2 10.3} Gianni Vattimo Postmodern criticism: postmodern critique in David Wood (1990) Writing the future, pp. 57–58
11. ↑ Tharoor, Shashi (7 Pebrero 2020). "Shashi Tharoor's Word Of The Week: Brickbat". Hindustan Times. Nakuha noong 16 Abril 2021.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
12. ↑ "brickbat". Online Etymology Dictionary. Nakuha noong 10 Pebrero 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
13. ↑ "Common Errors in English Usage: criticism". Mayo 31, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)