Haxhillëku
Haxh ose Haxhillëku (arabisht: حج Ḥaxhxh "pelegrinazh", turqisht: Hac) është pelegrinazhi i myslimanëve në Mekë. Si një nga pesë shtyllat e fesë islame është një detyrim fetare që duhet të kryhet të paktën një herë në jetën e të gjithë myslimanëve të rritur të cilët janë fizikisht dhe financiarisht të aftë për të ndërmarrë udhëtimin, dhe që mund të mbështesin familjet e tyre gjatë mungesës së tyre.
All-llahu xh. sh. në suren Ali Imran, ajetet 96/97, thotë : "Shtëpia (xhamia) e parë e ndërtuar për njerëz është ajo që ungrit në Bekë (Meke), e dobishme, udhërrëfyese për mbarë njerëzimin. Aty ka shenja të qarta: vendi i Ibrahimit dhe kush hyn në të, ai është i sigurt. Për hirë të Allahut xh.sh., vizita e shtëpis (Qabes) është farz pët ata që kanë mundësi udhëtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton), Allahu xh.sh. nuk është i nevojshëm për (ibadetin që e bëjnë) njerëzit". Këto dy ajete argumentojnë qartë mbi farzin e haxhit, që duhet kryer sipas mundësive. Haxhi duhet kryer një herë në jetë, e kush ka mundësi edhe më shumë, duke u bazuar në hadithin e Pejgamberit paqa qoft mbi të i cili thotë : "Haxhi, është një herë në jetë, e kush e përsëritë bën punë të mirë". Sipas mundësisë haxhin duhet kryer në atë kohë kur të arrijnë mundësitë materiale dhe shëndetësore. Nuk duhet vonuar edhe ky është urdhëri i pejgamberit alejhisselam i cili thotë: "Shpejtoni për në haxh, se askush nga ju nuk di se çka mund t'i ndodhë". Haxhi është bërë farz në vitin e nëntë të hixhretit.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Forma e sotme e haxhit është themeluar nga Muhammedi.[1] Sidoqoftë, sipas Kuranit, elemente të haxhit datojnë që nga koha e Ibrahimit. Sipas traditës islame, Ibrahimi u urdhërua nga Allahu për të lënë vetëm në shkretëtirën e Mekës së lashtë, gruan e tij Haxheren dhe djalin e tij Ismailin. Në kërkim të ujit, Haxherja dëshpërimisht vrapoi shtatë herë mes dy kodrave, mes Safasë dhe Merves, por nuk arriti të gjej ujë. Duke u kthyer e dëshpëruar kah Ismaili, ajo pa që fëmija po gërryente tokën me këmbën e tij dhe një burim uji u hap nën këmbën e tij.[2] Më vonë, Ibrahimi u urdhërua të ndëroj Qabenë (të cilën e bëri me ndihmën e Ismailit) dhe të ftoj njerëzit që të bëjnë pelegrinazh aty.[3] Kurani i referohet këtyre ngjarjeve në ajetet 2:124–127[4] dhe 22:27–30.[5] Thuhet se meleku Xhebraili solli Gurin e Zi nga Qielli për ta vendosur në Qabe.[3]
Në Arabinë paraislame, në kohën e njohur si xhahilija, Qabeja ishte e rrethuar nga idhujt paganë.[6] Në vitin 630, Muhammedi udhëhoqi ndjekësit e tij nga Medina në Mekë, për të pastruar Qabenë duke shkatërruar të gjithë idhujt paganë.[7] Në vitin 632, Muhammedi bëri pelegrinazhin e tij të vetëm dhe të fundit së bashku me një numër të madh ndjekësish dhe i udhëzoi ata mbi ritualet e haxhit.[8] Ishte kjo pikë, ku haxhi u bë një nga pesë shtyllat e fesë islame.
Gjatë mesjetës, pelegrinët mblidheshin në qytetet e mëdha të Sirisë, Egjiptit, dhe Irakut për të shkuar në Mekë në grupe dhe karvane që përbëheshin nga dhjetëra mijëra pelegrinë,[9] shpesh nën kujdesjen e shtetit.[10] Karvanët e haxhit, sidomos me ardhjen e Sulltanatit Memluk dhe pasardhësit të tij, Perandorisë Osmane, u përcillte nga një forcë ushtarake e shoqëruar nga mjekë nën komandën e Emir el-haxhit (arabisht: أمير الحج, "komandanti i pelegrinazhit").[11][12] Kjo është bërë për të mbrojtur karvanet nga grabitës beduinë ose nga rreziqet natyrore,[11][12] dhe për të siguruar që pelegrinët janë furnizuar me dispozitat e nevojshme.[11] Udhpërshkruesit myslimanë si Ibën Xhubejri dhe Ibën Batuta kanë regjistruar me hollësi udhëtimet e haxhit gjatë mesjetës.[13] Karvanët ndoqën rrugë të mirëpërcaktuara, të njohura në arabisht si darb el-haxh (që do të thotë "rruga e pelegrinazhit").
Vlerat e Haxhillëkut
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Kryerja e haxhit tregon faktin se si besimtari i sinqertë, i nënshtrohet urdhërit të Zotit duke braktisur pasurinë, punën dhe familjen e tij.
- Haxhi e stërvit njeriun me sabër (durim) dhe aftëson t'i përballojë vështërsitë.
- E forcon imanin (besimin), e edukon shpirtin dhe i shlyn mëkatet.
- Në haxhi arrihet barabarësia dhe vëllazërimi i plotë në mes pjesmarrësve të kombësive, racave, gjuhëve dhe kategorivetë ndryshme të njerëzve.
- Në këtë mënyrë afrohen njëri me tjetrin, njihen me popuj të ndryshëm, këmbejnë mendimet dhe shfrytëzojnë përvojat e njëritjetrit.
Kushtet që duhet plotësuar haxhiu
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Të jetë mysliman
- Të jetë pa të meta psiqike
- Të jetë i moshës madhore
- Të jetë i lirë
- Të ketë mundësi pët t'a kryer haxhxhin (pasuri dhe shëndet)
- Të kryhet haxhi në muajtë e haxhit; Shewal, Dhu-lka'de dhe dhjetë ditët e Dhulhixhes.
- Gruaja të jetë e shoqëruar nga të afërmit e saj (mahrem)
Farzet e Haxhillëkut
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Ihrami : që do të thotë nijeti, vendosja për haxh.
- Qëndrimi në Arafat, në kohë të caktuar.
- Tavafi-zijareti, tavafi më i rëndësishëm që bëhet ditën e Bajramit.
- Nëse lëshohet njëri nga këto farze, duhet përsëritur haxhin.
Vaxhibet e Haxhillëkut
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Veshja e ihrameve nga Mikatet (Mikat është vendi, kufiri të cilin nuk guxon ta kalojë ai që dëshiron të hyjë në Meke)
- Të mos mbathë rroba të qepura
- Burrat mos ta mbulojnë kokën
- Të mos mbulohet fytyra te femrat
- Sa'ji në mes Safasë dhe Merves (Sa'j do të thotë ecje me hapa të shpejtë)
- Zgjatja e qëndrimit në Arafat (nga zevali i diellit deri në perëndim)
- Largimi nga Arafati me lejen e imamit
- Qëndrimi në Muzdelife (mjafton një kohë të shkurtër)
- Të vonuarit e akshamit dhe falja e tij bashkë me namazin e jacisë në Muzdelife
- Gjuajta e guralecave në xhemre, në Mine, në ditë të caktuara
- Rruarja ose nënqethja e kokës
- Therja e një dashi (kurban)
- Në fillim gjuatja e guralecave, pastaj prerrja e kurbanit dhe rruajtja ose nënqthja
- Tavafu-sadri për të largëtin (quhet tavafi para kthimit në shëpi)
- Të jetë tavafu-zijareti në ditët e Bajramit: të parën, të dytën ose të tretën ditë para akshamit. Gjatë kryerjes së këtij tavafi duhet me qenë i pastër.
- Nëse njëri nga këto akte që i përmendëm lëshohet duhet therë kurban, të gjitha aktet e tjera, përpos këtyre që u përmndën, janë synete dhe adabe. Çdo person i cili e bën tavafin është i detyruar të falë dy rekatë pasi të rotullohet shtatë herë. Tavafi të fillojë prej haxherul-esvedit (gurit të zi), niset nga ana e djathtë, është e parapëlqyer të hecet në këmbë.
Synetet e Haxhillëkut
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Synetet e haxhit janë të shumta, mirëpo ne do t'i përmendim disa nga ato :
- Të pastrohet trupi para se të vishet ihrami, (të priten thonjtë, të qethen flokët, të rruhemi)
- Të parfymosen burrat
- Të falen dy rekate namaz para fillimit
- Të kënduarit e Telbijes pas ihramit: Leb-bejke All-llahumme leb-bejk, Lebe-bejke la sherijke leke leb-bejk, Inel-lhamde,ve ni'mete vel mulku leke la sherijke lek. (Të përgjigjemi, O Zot, të përgjigjemi. Të përgjigjemi. Ti nuk ke shok, të përgjigjemi.Ty të takon çdo lavdërim, mirësi dhe pushtet. Ti nuk ke shok)
- Të qëndruarit në Mine, në ditë të caktuara, dhe largimi nga ajo pas daljes së diellit të ditës së nëntë për në Arafat
- Të mbajturit e rregullave dhe diciplinës gjatë kryerjes së sharteve të Haxhit.
Umreja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Vizita e Qabes në mënyr të veçantë: Umreja përbëhet prej: Ibrahimit, Tavafit dhe S'ajit pasë të cilave duhet qethur oserruajtur.
Umreja është syneti-muekkede, kohën nuk e ka të caktuar, por më e lavdëruar është umreja të kryhet në muajin e Ramazanit, bazuar në hadithin e të Dërguarit tonë i cili thotë : "Umreja në Ramazan e arrijnë vlerën e Haxhxhit".
Fjala perfundimtare mbi haxhillëkun
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kur është pyetur Pejgamberi alejhisselam se:
- Cilat punë janë më të rëndësishme ?
- Besimi në All-llahun dhe Pejgamberin e Tij, j
- u përgjegj.
- E pas kësaj ? - e pyetën përsëri.
- Lufta në të rrugë të All-llahut tha ky.
- E pasë kësaj ? - e pyet përsëri.
- Haxhi që kryhet sipas normave fetare (pa gabime) dhe pranohet te All-llahu xh.sh.
Kjo është fjala e Pejgamberit alejhisselam për rëndësinë e haxhxhit, sepse haxhi i vlefshëm dhe i pranuar te All-llahuxh.sh. trajtohet ai i cili është kryer me para të fituara me nderë - hall, dhe është kryer me devotshmëri dhe sinqeritet, duke e pasur frikën e All-llahut xh.sh., e jo për qëllime të tjera ose interesa personale.[1][7][8][10]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Hajj. 2014. Marrë më 12 gusht 2014.
{{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!); Parametri|work=është injoruar (Ndihmë!) - ^ Haykal, Muhammad Husayn (1994). The Life of Muhammad. The Other Press. fq. 29. ISBN 9789839154177.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Peters, F. E. (1994). The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places. New Jersey: Princeton University Press. fq. 4–7. ISBN 0-691-02120-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ajetet 2:124–127 124. Kur Allahu e provoi Ibrahimin me disa urdhërime, të cilat ai i plotësoi, Allahu i tha: “Unë do të të bëj ty imam (prijës) të njerëzve!” - “Po pasardhësit e mi?” - pyeti ai. Allahu tha: “Premtimi Im nuk i përfshin të padrejtët.” 125. Kujtoni kur Ne e bëmë Qabenë vendgrumbullimi dhe sigurie për njerëzit, duke thënë “Bëjeni vendin e Ibrahimit si vendfaljeje!” Ne i urdhëruam Ibrahimin dhe Ismailin: “Pastrojeni Shtëpinë Time (Qabenë) për ata që e vizitojnë, që rrijnë aty për adhurim dhe që falen duke u përkulur dhe përulur”. 126. Kur Ibrahimi u lut: “Zoti Im, bëje këtë vend qytet të sigurt dhe furnizoji me prodhime banorët e tij, ata që besojnë në Allahun dhe në jetën tjetër!” - Allahu tha: “Atë që nuk beson, për pak kohë do ta bëj që të kënaqet e pastaj do ta hedh në dënimin e zjarrit.” Eh, sa vendbanim i keq që është ai! 127. Kur Ibrahimi dhe Ismaili ngritën themelet e Qabes, u lutën: “O Zoti ynë! Pranoje prej nesh (këtë vepër)! Me të vërtetë, Ti je Ai që dëgjon dhe di gjithçka!
- ^ Ajetet 22:27–30 27. Thirri njerëzit për haxhillëk: ata do të vijnë në këmbë dhe me deve prej të gjitha viseve të largëta, 28. që të dëshmojnë dobitë e tyre dhe të përmendin Emrin e Allahut në ditët e caktuara mbi kafshët (për kurban), të cilat ua ka dhuruar Ai. Hani nga ato (mishin) dhe ushqeni nevojtarin e varfër! 29. Pastaj, haxhinjtë le të pastrojnë trupin e tyre, le t’i kryejnë zotimet e tyre dhe le t’i vijnë rrotull Shtëpisë së lashtë. 30. Këto (janë urdhërimet). Për atë që nderon ritet e shenjta të Allahut, do të jetë më mirë te Zoti i tij. Ju janë lejuar bagëtitë, përveç atyre që ju janë thënë (se janë të ndaluara). Andaj, largohuni prej ndotësisë së idhujve dhe largohuni prej fjalëve të rreme.
- ^ Al Mubarakpuri, Safi ur Rahman (2002). "Religions of the Arabs". The Sealed Nectar: Biography of the Noble Prophet. Darussalam. fq. 45. ISBN 9960-899-55-1. Marrë më 6 tetor 2014.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Husayn Haykal, Muhammad (2008). The Life of Muhammad. Selangor: Islamic Book Trust. fq. 439–40. ISBN 978-983-9154-17-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Juan E. Campo, red. (2009). Encyclopedia of Islam. Facts On File. fq. 494. ISBN 978-0-8160-5454-1 https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA494#v=onepage&q&f=false.
{{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh|title=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Peters, F. E. (1994). The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places. Princeton University Press. fq. 164. ISBN 9780691026190.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Juan E. Campo, red. (2009). Encyclopedia of Islam. Facts On File. fq. 283. ISBN 978-0-8160-5454-1 https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA283#v=onepage&q&f=false.
{{cite encyclopedia}}: Mungon ose është bosh|title=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Singer, Amy (2002), Constructing Ottoman Beneficence: An Imperial Soup Kitchen in Jerusalem, SUNY Press, fq. 141, ISBN 9780791453513
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Phillipp, Thomas (1998), The Mamluks in Egyptian Politics and Society, Cambridge University Press, fq. 102–104, ISBN 9780521591157
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Peters, F. E. (1994). The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places. Princeton University Press. fq. 71. ISBN 9780691026190.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
